Η κουρδική Πρωτοχρονιά
στα όρη Καντίλ
Newroz στα όρη Καντίλ.
Η κουρδική Πρωτοχρονιά υπό την απειλή τουρκικών drones.
Plateforme enquetecritique/Orient XXI - 29 Απριλίου 2023
Για να γιορτάσουμε το Newroz, το κουρδικό νέο έτος, στις 21 Μαρτίου 2023, ανεβήκαμε στα ψηλά βουνά του Qandil, στο βορειοανατολικό Ιράκ, όπου το αντάρτικο του PKK, του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, δρα εδώ και σαράντα χρόνια. Υπήρχε μεγάλη ένταση λόγω των συνεχών βομβαρδισμών και των οπλισμένων drones του τουρκικού στρατού.
Προσγειωνόμαστε πρώτα στη Suleimaniye, το προπύργιο της Πατριωτικής Ένωσης του Κουρδιστάν (PUK), του κόμματος του αποβιώσαντα Τζαλάλ Ταλαμπανί. Το Ιρακινό Κουρδιστάν είναι μια αυτόνομη πολιτική περιοχή που διοικείται από την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν, η οποία αναγνωρίζεται από το 2015 στο ιρακινό Σύνταγμα. Η αυτόνομη αυτή περιοχή διοικείται ουσιαστικά από δύο ιρακινά κουρδικά κόμματα, το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP) του Μασούντ Μπαρζανί, και την Πατριωτική 'Ενωση του Κουρδιστάν (PUK) του Τζαλάλ Ταλαμπανί. Το KDP αντιτίθεται σθεναρά στην παρουσία του PKK στα βουνά και συνεργάζεται με την Τουρκία για τον εκτοπισμό του. Το PUK είναι λιγότερο αυστηρό και παρέχει διευκολύνσεις στο PKK για να κινείται στην περιοχή. Το KDP και το ιρακινοκουρδικό PUK είναι μάλλον συντηρητικά, ενώ το κίνημα του PKK είναι ένα ριζοσπαστικό αριστερό κίνημα στην Τουρκία. Επιπλέον, τα τελευταία δέκα χρόνια το PKK έχει βρει έναν εξαιρετικά πολύτιμο πολιτικό σύμμαχο στη Ροζάβα με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF).
Αν προσθέσουμε τη λαϊκή εξέγερση στο Ιράν που ξεκίνησαν οι Κούρδοι και τις εκλογές στην Τουρκία τον Μάιο του 2023 που θα μπορούσαν να σημάνουν το τέλος της βασιλείας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το Newroz ήταν φέτος η γιορτή όλων των δυνατοτήτων και των ελπίδων.
Ξεκινήσαμε μία πορεία προς τις βουνοκορφές με εκατοντάδες άλλους ανθρώπους, μεταξύ των οποίων και η Şilan Şakir, μία Κούρδισσα ακτιβίστρια. Κοντεύει να τελειώσει ο Μάρτης, και ο καιρός είναι βροχερός. Πρόκειται για καλό νέο, μας διαβεβαιώνει ο σύντροφός της Azadî, "γιατί τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη δεν βγαίνουν όταν η ορατότητα είναι κακή". Όπως πολλές εκατοντάδες οικογένειες, έτσι και οι οικοδεσπότες μας Colemerg και Faraşîn αψήφησαν τον κίνδυνο και ξεκίνησαν για το Καντίλ, μια περιοχή που αποτελείται από περίπου εξήντα χωριά που σε μεγάλο βαθμό υποστηρίζουν το PKK. Μετά από πορεία αρκετών ωρών, περνάμε ένα τελευταίο σημείο ελέγχου που κρατούν οι αντάρτες, κι έπειτα μπαίνουμε στα βουνά Καντίλ. Εδώ κυματίζουν οι σημαίες του PKK, ενώ μαχητές, με κεφιγιέ που καλύπτουν τα πρόσωπά τους και όπλα στα χέρια, ελέγχουν το περιεχόμενο των λεωφορείων, των αγροτικών και των αυτοκινήτων.
Λίγα χιλιόμετρα παρακάτω, σταματάμε στο Νεκροταφείο Μαρτύρων. Μεταξύ των πιο πρόσφατων τάφων, στο ψηλότερο σημείο, είναι και της Evin Goyi, μιας ιστορικής ηγέτιδας που δολοφονήθηκε στο Παρίσι στις 23 Δεκεμβρίου 2022. Γύρω από την επιτύμβια στήλη της, αρκετοί άνθρωποι μας διαβεβαιώνουν ότι δολοφονήθηκε με τις συνήθεις μεθόδους της MIT, της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών, που στρατολογεί μισθοφόρους μέσα από τις φυλακές.
Αναχώρηση για τις άκρως πολιτικές εορταστικές εκδηλώσεις του Newroz. Περνάμε από ένα από τα χωριά του Καντίλ, το οποίο βομβαρδίστηκε από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη το 2015. Αν και οι τουρκικές αρχές λένε ότι στοχεύουν μόνο στρατιωτικούς στόχους ("τρομοκράτες"), ανάμεσα στα θύματα υπήρξαν και αρκετά παιδιά. Η Τουρκία βομβαρδίζει ασταμάτητα αυτό το ιστορικό προπύργιο των Κούρδων ανταρτών. Αλλά παρά την υψηλή τεχνολογία του ΝΑΤΟ και τη χρήση χημικών όπλων, δεν έχει καταφέρει να εξαλείψει τις βάσεις του αντάρτικου. Τα τελευταία χρόνια, προστέθηκαν και τα φοβερά τουρκικά drones που σπέρνουν τον τρόμο. Οι αντάρτες έχουν θέσει σε εφαρμογή αντίμετρα, αλλά η κατάσταση παραμένει δύσκολη. "Οπλισμένα drones πετούν καθημερινά πάνω από τα χωριά. Ο θόρυβός τους αυξάνει την ανησυχία για συνεχείς βομβαρδισμούς, για να τρομοκρατούνται οι κάτοικοι", λέει η Şilan Şakir.. "Οι χημικές επιθέσεις καίνε το δέρμα και κάνουν τους ανθρώπους να ασφυκτιούν. Αυτά όλα τα έχουμε καταγράψει εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος αδιαφορεί εντελώς".
Μέσα από μονοπάτια καταλήγουμε σε μια τεράστια πεδιάδα ανάμεσα στα βουνά, όπου μια μεγάλη σκηνή έχει διακοσμηθεί με σημαίες των ανταρτών, πορτρέτα μαρτύρων και του Αμπντουλάχ Οτζαλάν. Οι περισσότερες οικογένειες στήνουν τις δικές τους σκηνές και ανάβουν φωτιές. Τη νύχτα της 20ής Μαρτίου, οι συμμετέχοντες ανάβουν δεκάδες πυρσούς και σχηματίζουν μια πομπή που φωτίζει το βουνό, ενώ εκατοντάδες χειροποίητα πυροτεχνήματα που διανέμονται για την περίσταση φωτίζουν τον ουρανό.
Το απόγευμα της 21ης Μαρτίου, στην κεντρική σκηνή και κάτω από βροχή, οι ομιλητές διαδέχονται ο ένας τον άλλον για να γιορτάσουν το νέο έτος και να αποτίσουν φόρο τιμής στους μάρτυρες, τα θύματα του σεισμού και τους αντάρτες. Το πλήθος φωνάζει "Jin, Jiyan, Azadi" (Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία). Για τους διαδηλωτές, μια κοινωνία δεν είναι ελεύθερη αν οι γυναίκες δεν είναι ελεύθερες.
Ο Azadî μας εξηγεί ότι τα τελευταία χρόνια το PKK εφαρμόζει στα βουνά του Κουρδιστάν "μια νέα τεχνική αντάρτικου για την καλύτερη αντιμετώπιση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Αποτελείται από τρεις μεθόδους: υπόγεια οργάνωση, μικρές μονάδες τεσσάρων ή πέντε μαχητών και στολές παραλλαγής που εμποδίζουν την ανίχνευση της θερμότητας του σώματος".
Πλησιάζουμε σε μερικούς νεαρούς Κούρδους που χορεύουν γύρω από τη φωτιά.
Από αρχαιοτάτων χρόνων, οι Κούρδοι γιορτάζουν το νέο τους έτος, το Newroz, στις 21 Μαρτίου, την αρχή της άνοιξης. Η καταγωγή των εορτασμών είναι προϊσλαμική και το Newroz γιορτάζεται επίσης από τους ιρανικούς λαούς (Βαλούχοι, Πέρσες, Παστούν, Τατζίκοι, κ.λπ.) καθώς και από ορισμένους από τους γείτονές τους στην Κεντρική Ασία (Ουζμπέκοι, Καζάκοι, Τουρκμένιοι), στο Αζερμπαϊτζάν, στις απομακρυσμένες κοινότητες των Ζωροαστρών Πάρσων της Ινδίας και μεταξύ των Μπαχάι.
Στην κουρδική παράδοση, το Newroz δεν είναι μόνο μια πρωτοχρονιάτικη γιορτή που γιορτάζει την άφιξη της άνοιξης. Είναι επίσης και πάνω απ' όλα η επέτειος της νίκης ενός υπόδουλου λαού που ξεσηκώθηκε στο κάλεσμα του Kawa του Σιδερά ενάντια στον αιμοσταγή τύραννο Zahâk, μια γιορτή χειραφέτησης και ελευθερίας.
Στην κουρδική μυθολογία, ο Zahâk είναι ένας πρίγκιπας του σκότους που ήρθε στην εξουσία μέσω μιας συμφωνίας με τον Ahriman, τον θεό του Κακού και του Σκότους, που αναφέρεται στην Αβέστα του Ζαρατούστρα πριν από περισσότερα από 4.000 χρόνια και είναι ο πρόδρομος του διαβόλου, του Σατανά και του Ibliss των μονοθεϊστικών θρησκειών. Ο Zahâk διαθέτει απόλυτη εξουσία ζωής και θανάτου πάνω στους υπηκόους του, αλλά πάσχει από μια ανίατη ασθένεια: ένα φίδι τού δηλητηριάζει τη ζωή φυτρώνοντας σε κάθε έναν από τους ώμους του, εκεί όπου ο Ahriman είχε ακουμπήσει ένα φιλί κατά τη σύναψη της συμφωνίας τους. Οι γιατροί του, φοβούμενοι για τη ζωή τους, τον συμβουλεύουν να αλείφει καθημερινά τον κάθε ώμο του με το μυαλό ενός νέου άνδρα. Με την πάροδο των χρόνων, αυτή η σφαγή των νέων προκαλεί γενική δυσαρέσκεια. Σε μια προσπάθεια να διορθώσουν την κατάσταση, τρεις ιππότες εμφανίζονται στην αυλή και πείθουν τον τύραννο να τους προσλάβει ως νέους γιατρούς του. Διακριτικά, αποφασίζουν να γλιτώσουν κάθε μέρα τον έναν από τους νέους που επρόκειτο να θυσιαστούν, αντικαθιστώντας το μυαλό του με το μυαλό ενός προβάτου. Οι νεαροί επιζώντες καταφεύγουν στα βουνά όπου επιβιώνουν με τα πρόβατα και τα κατσίκια που τους στέλνουν οι αγρότες. Όταν, μετά από μερικά χρόνια αυτής της στρατηγικής, γίνονται αρκετά πολυάριθμοι, ο σιδεράς Kawa, του οποίου οι 16 από τους 17 γιους έχουν ήδη θυσιαστεί στον Zahâk, μετατρέπει την ποδιά του σε λάβαρο και καλεί τον κόσμο να ξεσηκωθεί ενάντια στον αιμοδιψή τύραννο. Με τη βοήθεια των νέων και γενναίων στρατευμάτων του βουνού, η λαϊκή εξέγερση είναι νικηφόρα. Ο Zahâk σκοτώνεται στις 21 Μαρτίου, ο λαός απελευθερώνεται από την τυραννία και έρχεται μια νέα μέρα, το Newroz.
Αυτή τη νίκη της αντίστασης και της ελευθερίας γιορτάζουν οι Κούρδοι κάθε χρόνο κοντά στην εαρινή ισημερία.
Ο εορτασμός του Newroz, όπως και κάθε άλλη εκδήλωση της κουρδικής κουλτούρας, γλώσσας και ταυτότητας, απαγορεύτηκε και καταστάλθηκε αυστηρά στην Τουρκία από το 1924 έως το 1995. Η καταστολή των εορτασμών του Newroz το 1992 είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο περίπου 100 ανθρώπων μεταξύ του πληθυσμού. Στην κουρδική παράδοση, το πνεύμα του Newroz είναι το πνεύμα της αντίστασης στην τυραννία, της εξέγερσης ενάντια στην αδικία, ενάντια σε όλες τις αδικίες.
White Mountains (2006), ταινία του Κούρδου σκηνοθέτη Taha Karimi. "Ο Faqi Ibrahim ήταν ακόμη νέος όταν το πρώτο πολιτικό κόμμα ιδρύθηκε στα βουνά κοντά στα σύνορα τριών χωρών: του Ιράν, του Ιράκ και της Τουρκίας. Τα επόμενα πενήντα χρόνια ιδρύθηκαν άλλα 15 πολιτικά κόμματα".
Ο Taha Karimi (1976 – 2013), βραβευμένος σκηνοθέτης και ηθοποιός από το Ανατολικό Κουρδιστάν, γεννήθηκε στο χωριό Boyan κοντά στην Μπάνα και πέθανε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στη Σουλεϊμανίγια, στο Νότιο Κουρδιστάν. Μετά τις κινηματογραφικές του σπουδές στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, γύρισε κάποιες ταινίες μικρού μήκους και τις μεγάλου μήκους White Mountains (2006), Qandil Mountains (2010), και 1001 Apples (2013). Οι ταινίες του Taha Karimi ήταν στα κουρδικά και πραγματεύονταν το κουρδικό ζήτημα, τον πόλεμο και την αδελφοκτονία.
