Οι μικρές επαναστάσεις της Μαρίζας Κωχ και του Μάνου Χατζιδάκι μέσα στη χούντα

Οι μικρές επαναστάσεις της Μαρίζας Κωχ και του Μάνου Χατζιδάκι μέσα στη χούντα Facebook Twitter
Η Μαρίζα Κωχ και ο Μάνος Χατζιδάκις έκαναν καμουφλαρισμένη επανάσταση προσπαθώντας να φτάσουν στον κόσμο κάποια μηνύματα για την τραγική πολιτική κατάσταση που ζούσαν.
0

Τη διετία 1971 – '72 η μουσική του αυτοεξόριστου Μίκη Θεοδωράκη εξακολουθούσε να είναι απαγορευμένη και όλοι οι συνάδελφοι του, που παρέμεναν εδώ, αναγκάζονταν να αλλάξουν τα στιχουργήματα μεσ' στα τραγούδια τους, τα οποία περνούσαν από την χουντική Επιτροπή Λογοκρισίας.

Πάμε να δούμε ακριβώς εκείνη την περίοδο δύο περιπτώσεις δημιουργών που έκαναν καμουφλαρισμένη – ας πούμε – επανάσταση και μία ενός που δεν ξέρουμε μέχρι σήμερα κατά πόσο ήταν επαναστατική κίνηση.

Το φθινόπωρο του 1971 κυκλοφόρησε το άλμπουμ ''Αραμπάς'' της Μαρίζας Κωχ, πρώτος προσωπικός δίσκος της ερμηνεύτριας και τραγουδoποιού που είχε ενταχθεί δυο χρόνια νωρίτερα στη MINOS, τραγουδώντας στις ''Θαλασσογραφίες'' του Μάνου Λοΐζου.

Στο οπισθόφυλλο του ''Αραμπά'' η ίδια η Κωχ σημείωνε: ''Έτσι άρχισα μια προσπάθεια για σύγχρονο τρόπο έκφρασης του δημοτικού τραγουδιού, ενθαρρυμένη από το γεγονός ότι αυτό πάντοτε μεταμορφωνόταν μέσα στην παράδοση''. Τι νά'λεγε η Κωχ εν έτει 1971 αν ήθελε να 'βγαινε κανονικά ο δίσκος της και να μην τον έτρωγε το μαύρο σκοτάδι; Ουδείς κατάλαβε έτσι πως η δική της επανάσταση δεν είχε να κάνει με στίχους, αλλά με μουσική προσέγγιση.

Δεν ήταν ούτε ο αλληγορικός "Μπάλλος" του Διονύση Σαββόπουλου, ούτε οι soft – pop διασκευές του σχήματος Ανάκαρα στα δημοτικά τραγούδια την ίδια εποχή. Ήταν η κραυγή διαμαρτυρίας της Κωχ με έναν 100% ψυχεδελοχίπικο ηλεκτρικό ήχο, στον οποίο καθοριστικά υπήρξαν το ηλεκτρικό όργανο του Νίκου Παναγόπουλου, οι ηλεκτρικές κιθάρες του Τζόνι Λαμπίτσι και του Γιώργου Μπαράκου και το μπάσο του Νίκου Τσεσμελή.

Εν αντιθέσει, με την Κωχ και τον Χατζιδάκι, εκείνος που επιχείρησε κανονική επανάσταση μέσα στη χούντα ήταν ο Πασχάλης με τους Olympians! Και δίχως ποιητικές αλληγορίες μάλιστα, αλλά ευθύβολα, πιθανώς εν αγνοία του κιόλας, αλλά ιστορικά αυτό δεν έχει και μεγάλη σημασία.

Πολλές δεκαετίες αργότερα η Κωχ θα παραδεχόταν πως ο "Αραμπάς" φτιάχτηκε για να ξεπλύνει το δημοτικό τραγούδι από τη βρώμα των χουντικών διαγγελμάτων, που το ανάγκαζαν να τα συνοδεύει κάθε φορά.

Πέρα όμως από το περιεχόμενο του, το εξώφυλλο του "Αραμπά" είχε κρυμμένα επαναστατικά μηνύματα: Μία παλιά ξύλινη πόρτα, όπου από ένα σπασμένο κομμάτι της διακρινόταν η Κωχ με δύο μουσικούς της μπροστά από το κόκκινο αμάξι τους, ντυμένοι σα να ήταν οι...Mamas & The Papas! Δεν ήταν όμως μια όποια κι όποια πόρτα, εφόσον αν πρόσεχε καλά κανείς θα έβλεπε ένα Ζ χαραγμένο στο κέντρο, αλλά και στα δεξιά της. Επρόκειτο φυσικά για το Ζ από το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού που γέννησε την περίφημη ομότιτλη πολιτική ταινία του Κώστα Γαβρά.

Ήταν το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε τότε, λέει σήμερα η Μαρίζα, τα πάντα δηλαδή να είναι κωδικοποιημένα αν θέλαμε να φτάσουν στον κόσμο κάποια μηνύματα για την τραγική πολιτική κατάσταση που ζούσαμε.

Εξίσου κωδικοποιημένη, αλλά σαφώς πιο ποιητική, υπήρξε και η σχετικά άγνωστη επανάσταση που επιχείρησε ο Μάνος Χατζιδάκις μεσούσης της χούντας με το έργο του Ο Οδοιπόρος, το Μεθυσμένο Κορίτσι και ο Αλκιβιάδης. Η δισκογραφημένη έκδοση του έργου, που ακολούθησε τις παραστάσεις στο Πολύτροπον της Πλάκας, κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1974, με τους κριτικούς και τους προοδευτικούς δημοσιογράφους του καιρού να έχουν ήδη χτυπήσει τον συνθέτη επειδή με τον "Μεγάλο Ερωτικό" του, το ΄72, πρότεινε ''ερωτικά τραγουδάκια'', ενώ όλοι οι άλλοι έκαναν επανάσταση. Τέτοια νοοτροπία επικρατούσε, εφάμιλλη μ' αυτήν προηγούμενων δεκαετιών όταν η Αριστερά κατακεραύνωνε έργα σαν τον κινηματογραφικό "Δράκο" του Κούνδουρου.

Μέσα σ' αυτό το έργο, λοιπόν, στη δεύτερη ενότητα Το Μεθυσμένο Κορίτσι και ο Αλκιβιάδης (στην πρώτη, τον Οδοιπόρο, στίχους είχε γράψει ο Μάνος Ελευθερίου) υπήρχε ένα τραγούδι που το τραγουδούσε ο Ευτύχιος Χατζηττοφής με τίτλο Ο φόβος. Λίγα χρόνια μετά, από τη συχνότητα του Τρίτου Προγράμματος, ο Χατζιδάκις θα δήλωνε ευθέως πως ο Φόβος αυτός, το αντικείμενο του εν λόγω τραγουδιού, δεν ήταν τίποτα άλλο από τον φόβο που επικρατούσε σε ολόκληρη την πόλη με τις απαγορεύσεις και τα βασανιστήρια της χούντας. Κι αν πάλι ο Φόβος εκφραζόταν αρχικά με στίχους του Χατζιδάκι, όπως Το βλέμμα αυτό – που με τυραννά του κοριτσιού – που μόνο γυρνά δίχως νόμο – μεσ' στο δρόμο, παρακάτω θα γινόταν λίγο πιο συγκεκριμένος: Κι αν το αίμα ξεχειλίσει σαν ποτάμι θα κυλήσει – μεσ' στο φόβο απ' το φόβο – οι βροχές δε σταματούν, χιλιάδες μάτια σε κοιτούν, σ' αναγνωρίζουν και σε ρωτούν.

Ίσως ήταν η μοναδική φορά στην εργογραφία του Μάνου Χατζιδάκι που κατά δικές του δηλώσεις – επαναλαμβάνω – θέλησε να φτιάξει τραγούδι κατά της χούντας. Κι όποιος το 'πιασε, το 'πιασε...

Οι μικρές επαναστάσεις της Μαρίζας Κωχ και του Μάνου Χατζιδάκι μέσα στη χούντα Facebook Twitter

Εν αντιθέσει, όμως με την Κωχ και τον Χατζιδάκι, εκείνος που επιχείρησε κανονική επανάσταση μέσα στη χούντα ήταν ο Πασχάλης με τους Olympians! Και δίχως ποιητικές αλληγορίες μάλιστα, αλλά ευθύβολα, πιθανώς εν αγνοία του κιόλας, αλλά ιστορικά αυτό δεν έχει και μεγάλη σημασία. Διότι, μόνο ως επαναστατική πράξη λογίζεται η ηχογράφηση στα ελληνικά του τραγουδιού Here's to you σε μουσική Ennio Morricone και στίχους Joan Baez εν έτη 1971.

Το τραγούδι ακούστηκε ερμηνευμένο από την, στρατευμένη αριστερή, Baez στην ταινία Sacco e Vanzetti. Σύμφωνα με τον Φώντα Τρούσσα και το blog Δισκορυχείον, η ταινία είχε προβληθεί στην Ελλάδα κανονικά στον καιρό της. Απορίας άξιον πως δεν την έκοψε η λογοκρισία ή δε συνοδεύτηκε από επεισόδια η έξοδος της στις αίθουσες, όπως είχε συμβεί λόγου χάριν με το ντοκιμαντέρ από το φεστιβάλ του Woodstock. Ακόμη πιο πολύ απορίας άξιον πώς, κατά πρώτον, ο Πασχάλης επιχείρησε να μεταφέρει στα ελληνικά (οι στίχοι ήταν του Ρόμπερτ Γουίλλιαμς των Poll) ένα τραγούδι που μιλούσε για δυο αναρχικούς, οι οποίοι γνώρισαν το πιο σκληρό πρόσωπο της Ακροδεξιάς Αμερικής, και, κατά δεύτερον, πως επίσης δεν παρενέβη η χουντική λογοκρισία.

Είναι σχεδόν σουρεαλιστικό απ' τη μια ο Σαββόπουλος να βγάζει τον Μπάλλο με το Κιλελέρ κι απ' την άλλη ο Πασχάλης το Ευχές για σας – αλλαγμένο μεν στιχουργικά, δεν έπαυε όμως να ακούγεται σαν φόρος τιμής στους δύο πεσόντες αναρχικούς ήρωες!

Το Ευχές για σας κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών το 1971 και στη δεύτερη όψη του υπήρχε το σαφώς πιο ανώδυνο Mamy Blue, χιτ της εποχής. Ένα χρόνο μετά συμπεριλήφθηκε και στο πρώτο προσωπικό άλμπουμ του Πασχάλη. Περισσότερο ενδιαφέρον, φαντάζομαι, θα είχε η μαρτυρία του ίδιου για αυτήν την ιστορία.Επιφυλάσσομαι για μία συνέντευξη μαζί του!

* Η photo της Μαρίζας Κωχ είναι από το προσωπικό αρχείο του Αντώνη Μποσκοΐτη ενώ το εξώφυλλο του δίσκου του Πασχάλη αποσπάστηκε από το blog Δισκορυχείον.

0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μετά την πανδημία του κορωνοϊού, η ανισότητα θα αυξηθεί»

Σωτήρης Ντάλης / «Μετά την πανδημία του κορωνοϊού, η ανισότητα θα αυξηθεί»

Ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και επικεφαλής της Μονάδας Έρευνας για την Ευρωπαϊκή και Διεθνή Πολιτική σχολιάζει τον αντίκτυπο της πανδημίας και της εκλογής Μπάιντεν στην Ευρώπη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Επί Τραμπ οι μειοψηφίες κατέστησαν πλειοψηφίες»

Σωτήριος Σέρμπος / «Επί Τραμπ οι μειοψηφίες κατέστησαν πλειοψηφίες»

Τι σηματοδοτεί η εποχή Μπάιντεν και τι αφήνει πίσω του ο απερχόμενος Πρόεδρος; Απαντά στη LiFO ο Σωτήριος Σέρμπος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης και Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Θεοκλής Ζαούτης: «Είναι αρκετά πιθανόν να έχουμε τρίτο κύμα πανδημίας»

Ελλάδα / Θεοκλής Ζαούτης: «Είναι αρκετά πιθανόν να έχουμε τρίτο κύμα πανδημίας»

Ο καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και μέλος της Επιτροπής των Λοιμωξιολόγων του υπουργείου Υγείας μιλά για τα τελευταία δεδομένα της πανδημίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο γυμνός βασιλιάς, το Καπιτώλιο και η επόμενη μέρα

Νικόλας Σεβαστάκης / Ο γυμνός βασιλιάς, το Καπιτώλιο και η επόμενη μέρα

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι ένας Γουίλι Σταρκ της εποχής μας. Υπάρχει κάτι σημαντικό που χωρίζει τη λαϊκιστική φαντασία των χρόνων του Μεσοπολέμου –όπως την αναπλάθει το μυθιστόρημα του Γουόρεν– από τα πλήθη που είδαμε να βγαίνουν από τα μεσαιωνικά σπήλαια των social media για να ορμήσουν προς το Καπιτώλιο.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ευάγγελος Μανωλόπουλος: «Να μάθουμε να ζούμε με τις μάσκες, γιατί θα αργήσουμε να τις βγάλουμε»

Ελλάδα / Ευάγγελος Μανωλόπουλος: «Να μάθουμε να ζούμε με τις μάσκες, γιατί θα αργήσουμε να τις βγάλουμε»

Ο καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας, Ευάγγελος Μανωλόπουλος, μιλά στη LiFO για τα εμβόλια και τις φαρμακευτικές αγωγές που εξετάζονται. Απαντά για το δεύτερο κύμα της πανδημίας, εξηγεί ποια είναι η αλήθεια για τις ΜΕΘ, πότε θα αποχωριστούμε τις μάσκες αλλά και πότε προβλέπεται η επάνοδος στην κανονικότητα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η ασφάλεια του εμβολίου είναι υψηλού βαθμού; Ο καθηγητής της Οξφόρδης Πέτρος Λιγοξυγκάκης εξηγεί

Τech & Science / Γιατί η ασφάλεια του εμβολίου είναι υψηλού βαθμού; Ο καθηγητής της Οξφόρδης Πέτρος Λιγοξυγκάκης εξηγεί

Τι θα σημάνει η γενική χρήση των εμβολίων; Θα εφαρμοστούν νέοι κανόνες σχετικά με τον εμβολιασμό; Πότε προσδιορίζεται η έναρξή του; Και τι γίνεται με τους αρνητές;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η ενδοχώρα της άρνησης και το εμβόλιο

Νικόλας Σεβαστάκης / Η ενδοχώρα της άρνησης και το εμβόλιο

Η όποια στρατηγική για τον εμβολιασμό χρειάζεται να είναι σκληρή με τον νεοφασισμό των fake news και της ωμής παραπλάνησης. Την ίδια στιγμή, όμως, πρέπει να εντάξει τις ανησυχίες, τις αντιρρήσεις και τις δεύτερες σκέψεις πολλών ανθρώπων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ευάγγελος Καϊμακάμης: «Έχουν πεθάνει πολλοί σαραντάρηδες στα χέρια μας χωρίς προβλήματα υγείας»

Ελλάδα / Ευάγγελος Καϊμακάμης: «Έχουν πεθάνει πολλοί σαραντάρηδες στα χέρια μας χωρίς προβλήματα υγείας»

Ο πνευμονολόγος-εντατικολόγος στο νοσοκομείο Παπανικολάου μιλά για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στις ΜΕΘ και τις μελλοντικές ανησυχίες του σχετικά με την πανδημία.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Θεόδωρος Βασιλακόπουλος: «Ακόμη κι αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ, αν γέμιζαν όλες, θα θρηνούσαμε 4.000 θανάτους»

Ελλάδα / Θεόδωρος Βασιλακόπουλος: «Ακόμη κι αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ, αν γέμιζαν όλες, θα θρηνούσαμε 4.000 θανάτους»

Ο καθηγητής Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών σχολιάζει όλες τις τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου μιλά για το διακύβευμα των αμερικανικών εκλογών

Διεθνή / Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου μιλά για το διακύβευμα των αμερικανικών εκλογών

Ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, εξηγεί πώς μια νίκη του Μπάιντεν θα σηματοδοτήσει την αναβίωση της Δύσης ως κεντρικού παράγοντα στη διεθνή πολιτική.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ