Τέσσερις εντυπωσιακοί κεντητοί επιτάφιοι του 18ου και του 19ου αιώνα, κατασκευασμένοι από σατέν και βελούδινα υφάσματα με μεταξωτά κεντήματα, φιλοξενούνται στην έκθεση με θέμα: «Κεντητοί επιτάφιοι στα Ιωάννινα, 18ος και 19ος αι.» που διοργανώνει η Ιερά Μητρόπολη Ιωαννίνων, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων, στο Μουσείο Αργυροτεχνίας.
Η έκθεση, η οποία εγκαινιάστηκε την Παρασκευή 19 Απριλίου και θα διαρκέσει και μέχρι τις 17 Ιουνίου 2019, αναδεικνύει για πρώτη φορά την μοναδική σημασία των εκκλησιαστικών αυτών κεντημάτων, τον συμβολισμό, την εικονογραφία και την τεχνοτροπία τους, αλλά και στοιχεία της εποχής κατά την οποία φιλοτεχνήθηκαν.
Ο επιτάφιος είναι ιερός πέπλος που χρησιμοποιείται τη Μεγάλη Παρασκευή στο τελετουργικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας και πρόκειται για ένα λειτουργικό άμφιο που απέκτησε επικήδειο νόημα από τον 14ο αιώνα και αποτελεί εξέλιξη του καλύμματος που ονομάζεται αήρ. Με τον αέρα σκεπάζονται τα Τίμια Δώρα, δηλαδή ο Άρτος και ο Οίνος.
Η σύνθεση του εικονογραφικού διακόσμου του επιταφίου ήταν αρχικά λιτή. Προέβαλε το θεολογικό περιεχόμενο της σταυρικής θυσίας, την Θεία Ευχαριστία, η οποία αποδίδεται με τον Χριστό νεκρό, ενώ σταδιακά προστέθηκαν στοιχεία όπως ο Σταυρός και τα πρόσωπα του Επιτάφιου θρήνου, όπως η Θεοτόκος, οι μυροφόρες κ.α.
Οι επιτάφιοι είναι κατασκευασμένοι από πολύτιμα υλικά (σατέν, βελούδο, μεταξωτά κεντήματα) ενώ για την διακόσμηση τους, οι κεντητές και οι κεντήτριες χρησιμοποιούσαν αργυρά και επίχρυσα σύρματα, ελάσματα, δίσκους (πούλιες) και μεταλλικά νήματα, ημιπολύτιμους λίθους, μαργαριτάρια ενώ αφιέρωναν πολλές ώρες για την δημιουργία τους.
Η προσφορά χρυσοκέντητων αμφίων σε ναούς ή μονές προσέδιδε μεγάλο κύρος στους δωρητές.
Η σύνθεση του εικονογραφικού διακόσμου του επιταφίου ήταν αρχικά λιτή. Προέβαλε το θεολογικό περιεχόμενο της σταυρικής θυσίας, την Θεία Ευχαριστία, η οποία αποδίδεται με τον Χριστό νεκρό, ενώ σταδιακά προστέθηκαν στοιχεία όπως ο Σταυρός και τα πρόσωπα του Επιτάφιου θρήνου, όπως η Θεοτόκος, οι μυροφόρες κ.ά.
Κατά τον 18ο και 19ο αιώνα οι επιτάφιοι παρουσιάζουν πολυάνθρωπες παραστάσεις. Στα πρόσωπα του θείου δράματος προστίθενται μορφές, εικονίζονται ιεροί τόποι, κτίσματα, λειτουργικά αντικείμενα ενώ δεν λείπουν και σύμβολα όπως ο ήλιος και η σελήνη.
Σε αυτή την περίοδο ανήκουν και οι επιτάφιοι που θα παρουσιαστούν στην έκθεση και οι οποίοι αποδίδονται σε εργαστήρια της Κωνσταντινούπολης και της Βιέννης.
Ο ένας από τους τρεις επιταφίους αποδίδεται στην κεντητική της Κωνσταντινούπολης ενώ οι υπόλοιποι τρεις αποτελούν έργα βιεννέζικων εργαστηρίων.
Η κωνσταντινουπολίτικη τέχνη χαρακτηρίζεται από πολύτροπη τεχνική, ακριβά υλικά και ανώτερη ποιότητα κεντήματος από όλα τα άλλα εργαστήρια στον χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η βιεννέζικη τέχνη χαρακτηρίζεται από τη δυτικότροπη εικονογραφία, το επίπεδο κέντημα του κυρίως θέματος και τη μπαρόκ διακόσμηση από μεταλλικά νήματα στην παρυφή του εργόχειρου.
Η έκθεση, πέρα από τους τέσσερις επιταφίους, εμπλουτίζεται με μια αμφιπρόσωπη εικόνα του 14ου αιώνα με παράσταση Άκρας Ταπείνωσης και Παναγίας Οδηγήτριας, καθώς και με ιερά σκεύη που σχετίζονται με τη λειτουργία του επιταφίου.
σχόλια