Το 1973 η Νόρμα ΜακΚόρβεϊ, γνωστή με το ψευδώνυμο «Jane Roe», ήθελε να προχωρήσει σε άμβλωση αλλά δεν μπορούσε, επειδή ζούσε στο Τέξας και η έκτρωση ήταν παράνομη. Αυτό το γεγονός έδωσε την ευκαιρία σε δύο δικηγόρους, τη Σάρα Γουέντινγκτον και τη Λίντα Κόφι, να κάνουν μια ομαδική προσφυγή η οποία αμφισβητούσε τον νόμο της Πολιτείας του Τέξας που απαγόρευε τις αμβλώσεις.
Η υπόθεση «Jane Roe» κατά του εισαγγελέα της κομητείας του Ντάλας Henry Wade έφθασε τελικά ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου, το οποίο αποφάσισε υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση. Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο του 1973, το Ανώτατο Δικαστήριο εκδίδει απόφαση 7-2 υπέρ της ΜακΚόρβεϊ , αποφασίζοντας να χαρακτηρίσει το δικαίωμα επιλογής στην άμβλωση ως «θεμελιώδες». Έκτοτε, το δικαίωμα στην άμβλωση στις Ηνωμένες Πολιτείες βασίζεται σε αυτή την ιστορική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου που ονομάστηκε «Roe v. Wade».
«Πριν από λίγες μέρες ξημέρωσε μια σκοτεινή, μουντή και τρομακτική μέρα για τις Αμερικανίδες αλλά και για τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Ζούμε την τυραννία της μειονότητας. Οι ΗΠΑ επέστρεψαν στην εποχή της βαρβαρότητας».
Σαράντα εννιά χρόνια αργότερα, το Ανώτατο Δικαστήριο έρχεται να ανατρέψει εκείνη την ιστορική απόφαση που νομιμοποίησε τις αμβλώσεις, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να μετατραπούν μέσα σε μια μέρα σε μια χώρα ξένη για 36 εκατομμύρια γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία.
Έτσι, αυτές τις μέρες έχει ξεσπάσει θύελλα αντιδράσεων για την απόφαση που αναιρεί το δικαίωμα στην άμβλωση. «Η ακύρωση του δικαιώματος στην άμβλωση που αποφάσισε το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ είναι ένα τρομερό πλήγμα για τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και την ισότητα των φύλων», δήλωσε η Μισέλ Μπατσελέτ, Ύπατη Αρμοστής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πλέον, θα υπόκειται στην κρίση των τοπικών κοινοβουλίων να αποφασίζουν για το δικαίωμα στην άμβλωση, ενώ πολλοί αναλυτές μιλούν για μια δραματική οπισθοχώρηση η οποία θα διχάσει ακόμη βαθύτερα την ήδη διχοτομημένη αμερικανική κοινωνία και θα επηρεάσει καταλυτικά τις πολιτικές εξελίξεις στην αμερικανική δημοκρατία.
Επιστρέφει η Αμερική σε σκοτεινές μέρες; Ο κορυφαίος Αμερικανός συγγραφέας Ρίτσαρντ Φορντ από την αρχή της συνομιλίας μας εκφράζει την έντονη ανησυχία του για την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ. Από την άλλη άκρη του Ατλαντικού, ο πολυβραβευμένος πεζογράφος τονίζει ότι «χωρίς αμφιβολία πρόκειται για μια ακατανόητη επίθεση στις θεμελιώδεις ελευθερίες των Αμερικανών, ενώ πολλά εκατομμύρια Αμερικανίδων χάνουν σήμερα ένα ατομικό τους δικαίωμα. Πλέον, παραβιάζονται κατάφωρα τα θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών και χάνουν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του ανθρώπινου σώματος».
Και συμπληρώνει στη συζήτησή μας: «Νομίζω ότι πριν από λίγες μέρες ξημέρωσε μια σκοτεινή, μουντή και τρομακτική μέρα για τις Αμερικανίδες αλλά και για τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο».
Ο θυμός και η απογοήτευσή του είναι φανερά και σε εκείνο το σημείο τον ρωτώ τι σηματοδοτεί αυτή η απόφαση για την επόμενη μέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και απαντά: «Αναντίρρητα, πρόκειται για μια μαύρη μέρα για τις πολιτικές ελευθερίες, οι οποίες καταπατούνται απερίσκεπτα από τους Ρεπουμπλικανούς, των οποίων μάλιστα το υποτιθέμενο σύνθημα είναι ότι αντιτίθενται στην υπερβολική κυβερνητική εισβολή στις ζωές των πολιτών. Δυστυχώς, όπως αντιλαμβάνεστε, το “πάνω” είναι τώρα “κάτω”. Είναι στιγμές όπως αυτή που πιστεύω ότι οι λέξεις είναι αδύναμες για να εκφράσουν όλα όσα βλέπουμε να συμβαίνουν, ειδικά όταν αφορούν την πολιτική ορθοδοξία. Υπάρχει, μάλιστα, μια φράση που τα συμπυκνώνει όλα. Ζούμε την τυραννία της μειονότητας. Οι ΗΠΑ επέστρεψαν στην εποχή της βαρβαρότητας».
Την ίδια στιγμή, αναζητώ τη γνώμη του Λανς Μόροου, γνωστού δημοσιογράφου, συγγραφέα αλλά και επικεφαλής συνεργάτη του Κέντρου Δεοντολογίας και Δημόσιας Πολιτικής στην Ουάσιγκτον. Για πολλά χρόνια τα κείμενά του γίνονταν πρωτοσέλιδα στο περιοδικό «Time», ενώ σήμερα σχολιάζει καυστικά την επικαιρότητα από τις στήλες της «Wall Street Journal».
«Με τη γνωμοδότηση-σταθμό του Ανώτατου Δικαστηρίου, οι ΗΠΑ επιστρέφουν σε εποχές Μεσαίωνα;», τον ρωτώ, αλλά με αυστηρό ύφος θα μου απαντήσει: «Η συγκεκριμένη δικαστική απόφαση δεν επιστρέφει τις ΗΠΑ σε “σκοτεινούς καιρούς”. Αντιθέτως, θα σας έλεγα ότι ουσιαστικά ήταν μια καλή απόφαση. Το Ανώτατο Δικαστήριο ανέτρεψε την ιστορική συνταγματική απόφαση “Roe v. Wade”, κρίνοντας ότι δεν υπάρχει πλέον ομοσπονδιακό συνταγματικό δικαίωμα για άμβλωση.
Ήδη εκείνη η απόφαση του 1973 ήταν εξαιρετικά αδύναμη από συνταγματική άποψη. Η άμβλωση είναι ένα δύσκολο και αμφιλεγόμενο θέμα το οποίο επιλύεται καλύτερα από τα νομοθετικά σώματα της Πολιτείας (που είναι τα κυβερνητικά όργανα τα οποία βρίσκονται πιο κοντά στον λαό) παρά από εννέα μη εκλεγμένους δικαστές στο ομοσπονδιακό Ανώτατο Δικαστήριο. Επομένως, η χθεσινή απόφαση σημαίνει ότι το ζήτημα της άμβλωσης θα αποφασιστεί από κάθε μία Πολιτεία της χώρας ξεχωριστά.
Οι άνθρωποι, λοιπόν, σε αυτές τις Πολιτείες θα αποφασίσουν εάν θα επιτρέψουν την άμβλωση – και μέχρι ποια στιγμή της εγκυμοσύνης. Και κατά τη γνώμη μου αυτός είναι πολύ καλύτερος τρόπος να αποφασίζεις. Ουσιαστικά, την ευθύνη θα την έχουν τα δικαστήρια των Πολιτειών και τα τοπικά κοινοβούλια. Επομένως, με την κατάργηση της απόφασης ενισχύεται η αμερικάνικη δημοκρατία, αφού θεωρώ ότι είναι αντισυνταγματική η ενιαία επιβολή αυτής της πολιτικής σε όλη τη χώρα».
Στο σημείο αυτό επισημαίνω ότι η επονείδιστη αυτή εξέλιξη ανοίγει τον δρόμο για απαγόρευση των αμβλώσεων στις μισές Πολιτείες. Επομένως, δεν πιστεύει ότι πρόκειται για μια ιστορική οπισθοδρόμηση; «Ξέρετε, η αμερικανική αριστερά έχει μια αυξανόμενη τάση να γίνεται υστερική και παράλογη, και μεγάλο μέρος της αντίδρασης της αριστεράς σε αυτή την απόφαση ήταν απερίσκεπτη και αδαής. Οι αμβλώσεις θα συνεχίσουν να γίνονται σε μεγάλους αριθμούς, όπως συνέβαινε και πριν, στις ΗΠΑ. Όσες γυναίκες χρειάζεται να προχωρήσουν σε αμβλώσεις θα πρέπει απλώς να κινηθούν διαφορετικά.
Είναι προφανές ότι θα δοθούν τεράστια χρηματικά ποσά για τη δημιουργία ταξιδιωτικών υπηρεσιών από διάφορες Πολιτείες όπου η άμβλωση είναι παράνομη σε εκείνες όπου είναι νόμιμη. Επίσης, στον 21ο αιώνα, με τις δυνατότητες που μας παρέχει η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη, θα μπορεί όποια γυναίκα το επιθυμεί να μεταφερθεί για να κάνει άμβλωση πολύ γρήγορα στην κλινική μιας άλλης Πολιτείας. Αν μη τι άλλο, η άμβλωση στην Αμερική θα γίνει τώρα πολύ πιο αποτελεσματική από ό,τι ήταν πριν».
Από την πλευρά της η καθηγήτρια Βιοϊατρικής Μηχανικής και Ραδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης και διευθύντρια του Εργαστηρίου Υπερήχων και Ελαστικής Απεικόνισης, Ελίζα Κονοφάγου, υποστηρίζει: «Ύστερα από σχεδόν 50 χρόνια, η απόφαση του Αμερικανικού Ανώτατου Δικαστηρίου αφαιρεί ένα ανθρώπινο δικαίωμα για πρώτη φορά στην ιστορία της. Με τον ίδιο τρόπο που παραβιάζονται τα δικαιώματα των γυναικών στο σώμα τους και στην υγεία τους, παραβιάζονται και οι θεμελιώδεις νόμοι ίδρυσης των Η.Π.Α. που έχει την βασική αρχή διαχωρισμού του κράτους από την εκκλησία.
Αυτή η πρωτόγνωρη και σημαδιακή απόφαση θα έχει επιπτώσεις σε πολλά άλλα θέματα όπως και πολλαπλές γενιές πολιτών αλλά κυρίως στις γυναίκες που δεν έχουν την άνεση να έχουν μία υγιή εγκυμοσύνη ή να στηρίξουν οικονομικά μια οικογένεια. Δείχνει καθαρά ένα βαθύ πισωγύρισμα σε μία πολύ κρίσιμη εποχή για την χώρα».
Η Ελένη Σικελιανός είναι καθηγήτρια Δημιουργικής Γραφής στο Πανεπιστήμιο Μπράουν, πολυβραβευμένη ποιήτρια, συγγραφέας και δισεγγονή του σπουδαίου ποιητή Άγγελου Σικελιανού. Στο ερώτημα αν πρόκειται για μεγάλη νίκη της συντηρητικής πτέρυγας του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, αλλά και πώς νιώθει ως γυναίκα για την εξέλιξη αυτή, επισημαίνει:
«Αρχικά, είμαι συντετριμμένη από την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου να ανατρέψει την ιστορική συνταγματική απόφαση “Roe v. Wade”, η οποία εγγυήθηκε το δικαίωμα μιας γυναίκας να επιλέξει τι θα κάνει με το σώμα της. Ενώ η παγκόσμια τάση ήταν να επιτρέπεται στις γυναίκες να λαμβάνουν νομικά τις αποφάσεις σχετικά με το σώμα τους, οι ΗΠΑ έκαναν πράγματι ένα σκοτεινό βήμα προς τα πίσω αυτή την εβδομάδα.
Αξίζει πάντως να θυμηθούμε ότι οι δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου δεν εκλέγονται από τον λαό, αλλά διορίζονται από τον Πρόεδρο. Επιπλέον, τέσσερις από τους πέντε δικαστές που ψήφισαν για την ανατροπή του “Roe v. Wade” διορίστηκαν από Προέδρους των ΗΠΑ που έχασαν τη λαϊκή ψήφο (ενώ κέρδισαν την απαρχαιωμένη ψήφο στο εκλεκτορικό κολέγιο), που σημαίνει ότι είναι δικαστές μειοψηφίας.
Αυτή δεν είναι η βούληση του λαού, ούτε στην επιλογή τού ποιοι είναι οι δικαστές ή ποιοι ήταν οι Πρόεδροι που επέλεξαν τέσσερις από αυτούς τους πέντε δικαστές. Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου το 63% των Αμερικανών δεν ήθελε την ανατροπή του “Roe v. Wade”. Ζούμε σε δημοκρατία στις ΗΠΑ; Δεν το νομίζω».
Και καταλήγει: «Αυτό έγινε απολύτως σαφές όταν το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε να μην καταμετρήσει εκ νέου τα ψηφοδέλτια στις εκλογές Γκορ/Μπους και μετά όταν ο Ντόναλντ Τραμπ “εξελέγη” (και πάλι, όχι με τη λαϊκή ψήφο) μέσω χειραγώγησης ψηφοφόρων στα social media, με ρωσική επιρροή. Μόλις περάσαμε από μια απόπειρα πραξικοπήματος τον περασμένο Ιανουάριο.
Όχι μόνο ένα “ιστορικά αντιδημοφιλές” Ανώτατο Δικαστήριο εξέδωσε μια “ιστορικά αντιδημοφιλή” απόφαση σχετικά με το δικαίωμα στην άμβλωση, αλλά έλαβε και την –εγκληματική– απόφαση την προηγούμενη μέρα να ανατρέψει νόμο που περιόριζε την οπλοφορία στη Νέα Υόρκη. Αυτό σε μια εποχή που οι μαζικοί πυροβολισμοί έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και αυτές οι αποφάσεις προκαλούν σοκ, δεν αποτελούν έκπληξη. Όταν σκέφτομαι την αβυσσαλέα ιστορία των δικαιωμάτων ψήφου στις ΗΠΑ, αναρωτιέμαι, πότε αυτή η χώρα ήταν μια πλήρης δημοκρατία;».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
