Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter

Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας

0

Όταν σκεφτόμαστε την αρχιτεκτονική, συνήθως φέρνουμε στον νου εντυπωσιακά κτίσματα –από ναούς μέχρι ουρανοξύστες– που έχουν σχεδιαστεί από μεγάλους αρχιτέκτονες. Όμως υπάρχει και η αρχιτεκτονική που συνήθως προσπερνάμε. Που δεν χρειάζεται τους αρχιτέκτονες. Αυτή που δημιούργησε η ανάγκη, η στέρηση και η οικονομία των μέσων.

«Τριάντα χρόνια μετά τη Νεοελληνική Αρχιτεκτονική (1984), όπου εκείνη η «άλλη», η ακατονόμαστη αρχιτεκτονική είχε συμπεριληφθεί, έστω παρατακτικά, σε ίση απόσταση από την επίσημη και την «παραδοσιακή», και δεκαπέντε χρόνια από τη Μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα (2001), όπου διατυπώθηκαν σε αποφθεγματική μορφή πολλά από όσα ακολουθούν εδώ, αισθάνθηκα την ανάγκη να κοιτάξω αντίστροφα το σύνολο της ελληνικής αρχιτεκτονικής, από κάτω προς τα επάνω, αναποδογυρίζοντας τον φαινομενικά αυτονόητο τρόπο εποπτείας που έχει επιβάλει η επίσημη ιστοριογραφία της.

Αν και η ανώνυμη αρχιτεκτονική είναι συχνά υποτιμημένη, αγνοημένη και πολλές φορές ο "φτωχός συγγενής" της επώνυμης αρχιτεκτονικής ωστόσο η καταγραφή της φέρνει στο φως πολλές πτυχές της κοινωνίας και της καθημερινότητας.

Να την ατενίσω από εκεί όπου παίρνουν σχήμα οι ρίζες της στην κοινωνία, δηλαδή από το στρώμα της τόσο δυσφημισμένης ανώνυμης αρχιτεκτονικής, παρακολουθώντας τους τρόπους που αυτή διακλαδίζεται ανεβαίνοντας, για να συνδεθεί με την επώνυμη, την «έντεχνη» αρχιτεκτονική» σημειώνει ο Δημήτρης Φιλιππίδης, αρχιτέκτονας, ομότιμος καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ αλλά και ένας από τους πιο λαμπρούς διανοούμενους της εποχής μας, στην εισαγωγή του βιβλίου του Ανώνυμη αρχιτεκτονική - Μια άρρητη παρουσία που εκδόθηκε πρόσφατα από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Πειραιώς.

Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Κτίσματα άχρηστα ή αδιάφορα, περιθωριακά ή παράδοξα. Έβρος, πρόχειρη ξυλοκατασκευή ψαρά με στέγαστρο δίπλα, αποθήκη από φύλο λαμαρίνας.

Τι είναι όμως η ανώνυμη αρχιτεκτονική; Ένας απλός ορισμός είναι ότι περιλαμβάνει όλα όσα η επίσημη αρχιτεκτονική, δηλαδή εκείνη των μνημείων και των εντυπωσιακών κτιρίων, αποκλείει και θεωρεί ανάξια λόγου. «Όσα ομαδοποιούνται στην περιοχή της ανώνυμης αρχιτεκτονικής διαθέτουν μεγάλη ποικιλία. Ανήκουν σε αναρίθμητες κατηγορίες καθώς αντιπροσωπεύουν κάθε είδους αρχιτεκτονική δραστηριότητα, μέσα κι έξω από οικισμούς, από το παρελθόν ως και το παρόν. Αν μαθαίνουμε κάτι από την ανώνυμη αρχιτεκτονική, αυτό σχετίζεται με την ευρηματικότητα των ανειδίκευτων δημιουργών, την εφαρμογή αντισυμβατικών λύσεων που δεν θα τολμούσαν να ακολουθήσουν οι επαγγελματίες, και μια αυθόρμητη δημιουργικότητα ενάντια στο καθώς πρέπει» λέει ο κ. Φιλιππίδης.

Το ζήτημα της ανώνυμης αρχιτεκτονικής φαίνεται ότι τον απασχολούσε από τις αρχές του 1960. «Ίσως η αρχή έγινε με παραδοσιακά κτίσματα, που είχαν τραβήξει την προσοχή μου από την εποχή των σπουδών μου στο Πολυτεχνείο. Από τα παραδοσιακά, που ανήκουν στην ύπαιθρο, στους τόπους καλοκαιρινών διακοπών, βρέθηκα να κοιτάζω το άμεσο περιβάλλον της πόλης, όπου περνάμε το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μας. Θέλοντας να καταγράψω αντικειμενικά αυτό το χτισμένο περιβάλλον γύρω μας πριν από περίπου πενήντα χρόνια, άρχισα να φωτογραφίζω συστηματικά, πλάι στα γνωστά και καταξιωμένα αρχιτεκτονήματα που γνώριζα από δημοσιεύσεις, και όσα βρίσκονταν έξω από τον κανόνα. Μόνο και μόνο επειδή έτυχε να βρίσκονται πλάι στα σημαντικά έργα, μοιραία τραβούσαν το βλέμμα μου. Τα φωτογράφιζα χωρίς να ξέρω τι σημαίνουν, μόνο και μόνο επειδή ήταν εκεί, παρόντα. Σιγά-σιγά άρχισα να καταλαβαίνω πως χωρίς αυτά τα ανώνυμα κτίσματα ήταν αδύνατο να εξηγήσει κανείς γιατί η επίσημη, η "λόγια" αρχιτεκτονική είναι αυτή που είναι».

Αν και η ανώνυμη αρχιτεκτονική είναι συχνά υποτιμημένη, αγνοημένη και πολλές φορές ο «φτωχός συγγενής» της επώνυμης αρχιτεκτονικής ωστόσο η καταγραφή της φέρνει στο φως πολλές πτυχές της κοινωνίας και της καθημερινότητας.

Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Νήσος Σαρία, Καρπάθου, σκαρίφημα συγκροτήματος ναού Αγίου Παντελεήμονα και βοηθητικών κτισμάτων στέγασης και προετοιμασίας φαγητού για τους προσκυνητές στον ετήσιο εορτασμό του αγίου, σε θέση προσβάσιμη μόνο από τη θάλασσα, 1973.

«Η ανώνυμη αρχιτεκτονική έχει μια ακαταμάχητη αμεσότητα. Της λείπει η πόζα, κάθε ίχνος εγκεφαλικού παιδέματος, που τόσο συχνά ταλανίζει τους εκπαιδευμένους αρχιτέκτονες. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να αντιμετωπίσει πρακτικά προβλήματα της καθημερινότητας με επιτυχία, εξοικονομώντας υλικά και μέσα, επινοώντας μορφές μέσα από συνδυασμούς έτοιμων στοιχείων ή με αναπάντεχες εφαρμογές πρακτικών λύσεων. Είναι πιο κοντά στην καλλιτεχνική δημιουργία, όπως για παράδειγμα στη λογική του ad hoc, από ό,τι η επίσημη αρχιτεκτονική, που οφείλει να σεβαστεί αυστηρούς κανόνες σύνθεσης και αναπαράστασης» επισημαίνει ο κ. Φιλιππίδης.

Ξεφυλλίζοντας την πυκνογραμμένη μελέτη του μπορεί κανείς να δει και φωτογραφίες από κτίσματα που με μια πρώτη ματιά μοιάζουν αδιάφορα ακόμα και άσχημα για πολλούς όμως μέσα από το συγκεκριμένο βιβλίο ταξινομούνται και παίρνουν άλλη αξία. Μία στάνη, μια πρόχειρη ξυλοκατασκευή ψαρά, μια αυθαίρετη κατοικία, ένα πρόχειρο στέγαστρο, ακόμα κι ένα ταπεινό κοτέτσι, όλα έχουν την δική τους ερμηνεία και αξία κάτω από το πρίσμα του κ. Φιλιππίδη.

«Κάθε αισθητική αξιολόγηση κρύβει και μια προκατάληψη, δηλαδή μια προκατασκευασμένη άποψη για το πώς πρέπει να είναι και να δείχνουν τα πράγματα. Αυτό το είχα πάντα στον νου μου. Καθώς λοιπόν περπατούσα στην τύχη και φωτογράφιζα, έβλεπα πως πολλά από όσα ήξερα ή νόμιζα αβασάνιστα πως ήξερα δεν ίσχυαν. Ήταν ζήτημα χρόνου να διαπιστώσω ότι τα "διαμάντια" πολλές φορές κρύβονται κάτω από τη μύτη μας, φτάνει να κάνουμε τον κόπο να τα προσέξουμε. Βέβαια δεν ήταν όλα όσα έβλεπα αριστουργήματα, δεν υπάρχουν τέτοια πράγματα. Τα περισσότερα ήταν ασφαλώς αδιάφορα – αλλά όχι και αναγκαστικά "άσχημα". Πολλά ήταν επίσης τυποποιημένα, φτιαγμένα χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα. Αλλά μήπως και στα έργα της επώνυμης αρχιτεκτονικής δεν συναντάμε τέτοιου είδους συμπεριφορές; Όταν αφήσουμε το μάτι μας να χαρεί ένα τέτοιο υλικό, αρχίζουμε καλύτερα να εκτιμούμε την καθημερινότητα στη ζωή μας, κάτι που συχνά παραβλέπουμε. Η ομορφιά δεν είναι αποκλειστικότητα των σπάνιων μνημείων».

Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Οία Σαντορίνης, ο ανεμόμυλος του Μαρκουλή. Βορεινή άποψη του συνόλου, με τις δύο κάναβες σε πρώτο επίπεδο.
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Οι υπερβολές της διακοσμητικής έκφρασης (1). Θήβα, εντυπωσιακή διαμόρφωση ντίσκο.
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Οι υπερβολές της διακοσμητικής έκφρασης (2). Κεφαλονιά, όψη ταβέρνας με κλιματιστικά και αποθηκευμένα μηχανήματα.
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Θεσσαλονίκη, παλιά Αγορά, ευρηματική προσθήκη γλυπτών επάνω από τα γείσα των καταστημάτων εστίασης. Τα γλυπτά παριστάνουν σκηνές του δρόμου.
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Αθήνα. δείγματα εγκατάστασης αστέγων σε διάφορες περιοχές του κέντρου της πόλης. Εκμεταλλεύονται υπάρχουσες εσοχές ή εισόδους κλειστών κτιρίων, δημιουργώντας έτσι έναν ιδιωτικό μικρόκοσμο, συχνά ιδιαίτερα φροντισμένο.
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Ευρηματική εκμετάλλευση συσκευών και μηχανημάτων. Ένα παράδειγμα υπαίθριας έκθεσης για άνθη και φυτά σε μόνιμα σταθμευμένο αυτοκίνητο στην οδό Ευριπίδου, Αθήνα.
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Μεταπολεμική δόμηση. Μεσοαστικόστο Παγκράτι
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Μεταπολεμική δόμηση. Πετράλωνα.
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Christophe Bodin, εφήμερες μικρογραφικές κατασκευές στην παραλία Πίσω Γιάλια, Στενιές Άνδρου, με φυσικά υλικά μαζεμένα επιτόπου.
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας Facebook Twitter
Όλυμπος, Καρπάθου, ανώνυμη αρχιτεκτονική με την ελάχιστη ανθρώπινη επέμβαση: ένα ταπεινό κοτέτσι, προφυλαγμένο σε εσοχή των βράχων, σε μικρή απόσταση από τον οικισμό.

Info

To βιβλίο με τίτλο Ανώνυμη αρχιτεκτονική. Μια άρρητη παρουσία του ομ. καθηγητή του ΕΜΠ, κ. Δημήτρη Φιλιππίδη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς.

Design
0

Μερόπη Κοκκίνη

Η Μερόπη Κοκκίνη γεννήθηκε στην Κύπρο. Άρχισε να δημοσιογραφεί στο περιοδικό «01». Ανήκει στην συντακτική ομάδα της LIFO.
Email: [email protected]
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η χρυσή σχεδιάστρια που μάγεψε το Χόλιγουντ

Design / Συνεργάτις του Ντε Κίρικο. Κολλητή του Νουρέγιεφ. Επίσκεψη στο απίθανο σπίτι της εικαστικού Lisa Sotilis

Η Τζούλη Αγοράκη επισκέπτεται το σπίτι της εικαστικού Lisa Sotilis, που ήταν στενή φίλη του Ιόλα, συνεργάτιδα του Ντε Κίρικο και κολλητή φίλη του Νουρέγιεφ. Και εντυπωσιάζεται με την κινηματογραφική της ζωή.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Kyr Lakis: Ένα νέο αθηναϊκό brand αναβιώνει την τέχνη των ηπειρώτικων σταμπωτών

Design / Kyr Lakis: Ένα νέο αθηναϊκό brand αναβιώνει την τέχνη των ηπειρώτικων σταμπωτών

Ένα νέο concept store εμφανίστηκε στα Εξάρχεια από τη γλύπτρια Αντιγόνη MacLellan και τον designer Χαρίλαο Κουρτίνο Πάλλα, το Αphilo, που συγκεντρώνει τη δουλειά πολλών ντόπιων artisans. Εκεί βρίσκουμε και τα χρηστικά αντικείμενα του brand τους, Kyr Lakis, που αξιοποιεί τα σχέδια από ξυλόγλυπτες μήτρες οι οποίες άντεξαν στον χρόνο, όπως μια γοργόνα που μετρά εκατό χρόνια ζωής.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Mέσα στο boho διαμέρισμα της σχεδιάστριας Σήλιας Δραγούνη

Design / Mέσα στο boho διαμέρισμα της σχεδιάστριας Σήλιας Δραγούνη

Ένα σταντ με ρούχα δίπλα στην τραπεζαρία, μια σανίδα του skate στη μέση του καθιστικού, το πιο ιδιαίτερο πλακάκι που έχει μπει ποτέ σε τζάκι. Το διαμέρισμα της σχεδιάστριας στην Κηφισιά είναι μποέμ και boho, σαν την ίδια.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Έλενα Ναβροζίδου: Νομίζω πως η πολιτική τους ορθότητα είναι μια εισβολή ασκήμιας

Design / Έλενα Ναβροζίδου: «Λογοκρίθηκαν πολλές από τις εικόνες μου, γιατί φαινόταν λίγο στήθος»

Η ξεχωριστή εικαστική καλλιτέχνις και δημιουργός της θρυλικής Λουντμίλα, της ηρωίδας κόμικς που ζούσε σουρεαλιστικές ερωτικές ιστορίες στο «Παρά Πέντε» και στη «Βαβέλ», μας ανοίγει το ειδωλολατρικό, πληθωρικό σπίτι της και μας δείχνει τη δική της Παραμυθία.
M. HULOT
Deplot Architects: Προσδίδοντας υπεραξία με την αρχιτεκτονική σε μη αναμενόμενες τοποθεσίες

Design / Deplot Architects: Προσδίδοντας υπεραξία με την αρχιτεκτονική σε μη αναμενόμενες τοποθεσίες

Η αυθεντικότητα είναι ο πυρήνας της κουλτούρας των Deplot. Δημιουργώντας αξία μέσα από το design σε μη αναμενόμενες τοποθεσίες, διατηρούν τις ρίζες τους στην αυθεντική αισθητική και κουλτούρα της Μεσογείου, ενσωματώνοντας σύγχρονα στοιχεία που παραμένουν πιστά στην αυθεντική ουσία της περιοχής.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ
Αντώνης Βαβαγιάννης: Ο κομίστας πίσω από τα «Κουραφέλκυθρα», που δεν είναι καν λέξη

Οι Αθηναίοι / Κουραφέλκυθρος: «Αν δεν σε μισήσουν οι φασίστες, τι κάνεις σε αυτήν τη ζωή;»

Ο Αντώνης Βαβαγιάννης, ο κομίστας πίσω από τα «Κουραφέλκυθρα», που κάποτε τα είχαν απορρίψει όλα τα έντυπα ενώ τώρα έγιναν ταινία στο Cinobo, λαμβάνει για τα πολιτικά του σκίτσα μηνύματα σύμφωνα με τα οποία κάθε εβδομάδα τα παίρνει από άλλο κόμμα.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Γιατί η Ες Ντέβλιν είναι μια από τις διασημότερες σκηνογράφους του κόσμου;

Design / Γιατί η Ες Ντέβλιν είναι μια από τις διασημότερες σκηνογράφους του κόσμου;

Από τις συναυλίες της Μπιγιονσέ, του Weeknd, της Αντέλ της Μάιλι Σάιρους και των U2, το σετ του Super Bowl, τις επιδείξεις του Yves Saint Laurent και της Louis Vuitton, μέχρι τα σκηνικά της όπερας και των σύγχρονων θεατρικών παραστάσεων.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι γυναίκες αγοράζουν όλο και περισσότερα αυτοκίνητα. Γιατί το design τους παραμένει τόσο macho;

Τech & Science / Αφού οι γυναίκες αγοράζουν όλο και περισσότερα αυτοκίνητα, γιατί το design τους παραμένει τόσο macho;

Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα ίσως σταθούν η αφορμή για να διορθωθεί αυτό το λάθος: όσα αποκαλύπτονται για την εμμονή στον ανδρικό σχεδιασμό απο τα Οργανισμό Οικονομικού Συντονισμού και Ανάπτυξης
NEWSROOM
Flux Office: Πώς σχεδιάστηκε το κτίριο της Φρυνίχου

Design / Flux Office: Πώς σχεδιάστηκε το κτίριο της Φρυνίχου για το Αρχείο Καβάφη

H Εύα Μανιδάκη και ο Θανάσης Δεμίρης, που ανέλαβαν την ανακαίνιση, την αρχιτεκτονική μελέτη και την επιμέλεια του χώρου όπου φιλοξενείται το Αρχείο, καθώς και της Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, μας ξεναγούν στην οδό Φρυνίχου και μας περιγράφουν τη διαδικασία πίσω από το δύσκολο εγχείρημα της δημιουργίας ενός χώρου που θα φιλοξενεί το καβαφικό σύμπαν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένα σπίτι σαν φιλικό κρεμμύδι και ένας δωδεκάμετρος μπουφές που μιλάει

Design / Ένα σπίτι σαν φιλικό κρεμμύδι και ένας δωδεκάμετρος μπουφές που μιλάει

Το σπίτι της Κατερίνας Τερζοπούλου είναι σαν να το βρέχει το κύμα. Η Κατερίνα έχει καθρέφτη πάνω στην τζαμαρία γιατί θεωρεί ότι αν κοιτάς πρώτα τη θάλασσα και μετά τον εαυτό σου δείχνεις καλύτερη.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Το υποθετικό σπίτι της Κατριν Ντενέβ

Design / Ένα αθηναϊκό σπίτι που θα μπορούσε να ανήκει στην Κατρίν Ντενέβ

Το σπίτι της εικαστικού Κατερίνας Ζαχαρόπουλου θυμίζει θεατρικό σκηνικό. Δεν μοιάζει καθόλου με διαμέρισμα. Εδώ είναι όλα ανοιχτά, χωρίς προσδιορισμένους χώρους σε ένα κτίριο που δεν θυμίζει σε τίποτα αθηναϊκή πολυκατοικία.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ