ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΙΒΙΑΝ ΕΥΘΥΜΙΟΠΟΥΛΟΥ  


Η συνέντευξη δόθηκε στην ιταλική εφημερίδα La Stampa και στο γραφείο του καθηγητή Ουμπέρτο Έκο στο Μιλάνο, με αφορμή τη βράβευση του με τον τρίτο τη τάξη αριστείο της Λεγεώνας της Τιμής, από τον ίδιο το πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας αλλά τη διάβασα στα Γαλλικά, στον Μοντ. 

 

"Η βράβευση έγινε τη στιγμή που η Γαλλία πάλευε να κρατηθεί στο ΑΑΑ (σύμφωνα με τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης) παρ'όλα αυτά ο Πρόεδρος Σαρκοζύ παρέστη ο ίδιος στην απονομή. Πρέπει να παραδεχτώ ομως πως συγκινήθηκα εξ ίσου όταν μου απένειμαν στην Ελλάδα τον σταυρό της Δωδεκανήσου, στην Πάτμο, μέσα στο σπήλαιο που ο Ιωάννης έγραψε την "Αποκάλυψη", λέει γελώντας. "Ένα από τα πλεονεκτήματα του να ζω στην Ευρώπη είναι το να λαμβάνω ευχές για τα γενέθλιά μου από τον Γερμανό πρόεδρο, Γουλφ, από τον Ισπανό πρωθυπουργό Ραχόι ενώ δεν γνωρίζω προσωπικά κανέναν από τους δύο. Αφού σκοτωθήκαμε αναμεταξύ μας επί αιώνες, τώρα πολιτισμικά είμαστε όλοι Ευρωπαίοι". 

 

"Όσον αφορά στην οικονομική κρίση και τώρα μιλάω ως κάποιος που δεν καταλαβαίνει απολύτως τίποτα από οικονομία και οικονομικά, πρέπει να θυμόμαστε ότι είναι ο πολιτισμός και όχι ο πόλεμος το υλικό που συνδέει την ευρωπαϊκή μας ταυτότητα. Οι Γάλλοι, οι Γερμανοί, οι Ισπανοί, οι Ιταλοί, οι Άγγλοι, πέρασαν αιώνες πολεμώντας ο ένας τον άλλον. Σήμερα, ζούμε σε καθεστώς ειρήνης εδώ και 70 χρονια τώρα και κανείς μας δεν συνειδητοποιεί πόσο υπέροχο και σημαντικό είναι αυτό. Πράγματι και η ιδέα ακόμα ενός πολέμου μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας ή Ιταλία και Γερμανία προκαλεί μόνο θυμηδία. Οι ΗΠΑ χρειάστηκαν ένα πόλεμο για ενoποιηθούν. Ελπίζω πως ο πολιτισμός και η ευρωπαϊκή αγορά θα κάνουν το ίδιο για μας".

 

"Η ευρωπαϊκή κουλτούρα είναι διαδεδομένη αλλά ρηχή (χρησιμοποιεί την αγγλική λέξη shallow). Χρησιμοποιώ την αγγλική λέξη γιατί δεν είναι ακριβώς η ίδια με την αντίστοιχη ιταλική (superficiale: επιφανειακή) γιατί δηλώνει το χώρο μεταξύ της επιφάνειας και του βάθους. Αυτό πρέπει να το αλλάξουμε, πριν η κρίση καταφέρει να απογυμνώσει την Ευρώπη από τα πάντα".

 

Στην ερώτηση του πώς κρίνει την ευρωπαϊκή κουλτούρα το 2012 απαντά τα εξής: "Η ευρωπαϊκή κουλτούρα είναι διαδεδομένη αλλά ρηχή (χρησιμοποιεί την αγγλική λέξη shallow). Χρησιμοποιώ την αγγλική λέξη γιατί δεν είναι ακριβώς η ίδια με την αντίστοιχη ιταλική (superficiale: επιφανειακή) γιατί δηλώνει το χώρο μεταξύ της επιφάνειας και του βάθους. Αυτό πρέπει να το αλλάξουμε, πριν η κρίση καταφέρει να απογυμνώσει την Ευρώπη από τα πάντα". 

 

"Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα "Έρασμος" δεν αναφέρεται σχεδόν ποτέ στις οικονομικές σελίδες των εφημερίδων κι όμως ο "Έρασμος" δημιούργησε την πρώτη γενιά Ευρωπαϊων. Το ονομάζω σεξουαλική επανάσταση: ένας νεαρός Καταλανός γνωρίζει μια Φλαμανδή, ερωτεύονται, παντρεύονται και γίνονται Ευρωπαίοι. Το ίδιο και τα παιδιά τους. Η ιδέα του "Έρασμος" θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική και όχι μόνο για τους σπουδαστές αλλά και για τους ταξιτζήδες, τους υδραυλικούς και άλλους εργάτες. Αυτό που στην πραγματικότητα εννοώ είναι ότι πρέπει να ζήσουν σε διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες, πρέπει ν'αφομοιωθούν αναμεταξύ τους". 

 

"Είναι μια καλή ιδέα και όμως η περηφάνεια της Ευρώπης φαίνεται να υποχωρεί μπροστά στο κύμα λαϊκισμού και εχθρότητας μέσα στην ίδια την Ένωση γιαυτό και είπα πως η ευρωπαϊκή μας ταυτότητα είναι ρηχή. Οι πατέρες της Ευρώπης, ο Αντενάουερ, ο Μονέ, ο ντε Γκάσπερι ίσως και να είχαν ταξιδέψει πολύ λιγότερο από εμάς. Ο ντε Γκάσπερι μιλούσε μόνο Γερμανικά γιατί είχε γεννηθεί στην Αυστο-ουγγρική Αυτοκρατορία και δεν είχε καμία πρόσβαση στο διαδίκτυο για να διαβάσει ξένο τύπο. Η Ευρώπη αντέδρασε στον πόλεμο και μοιράστηκε πηγές (πλούτο) για να οικοδομήσει την ειρήνη. Σημερα, πρέπει να εργαστούμε ώστε να δημιουργήσουμε μια πιο βαθειά και ουσιαστική ευρωπαϊκή ταυτότητα".

 

"Όταν σε μια συνάντηση Ευρωπαίων Δημάρχων, πρότεινα την ιδέα για ένα "Εrasmus" για εργάτες και επαγγελματίες, ενας Ουαλλός Δήμαρχος αναφώνησε: "Οι δημότες μου δεν θ'ανεχτούν ποτέ κάτι τέτοιο!" και πριν από λίγες ημέρες, μόλις μίλησα γιαυτό στην αγγλική τηλεόραση δέχτηκα επίθεση από τον παρουσιαστή ο οποίος εξέφρασε την αγωνία του για το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας υπερεθνικής Ευρώπης και για την επικράτηση κυβερνήσεων τεχνοκρατών όπως αυτές του Παπαδήμου στην Ελλάδα και του Μόντι στην Ιταλία οι οποίες, σύμφωνα μ'εκείνον, δεν ήταν εκλεγμένες κι ως εκ τούτου ήταν "αντιδημοκρατικές". 

 

"Πώς έπρεπε ν'απαντήσω; Με το να θυμίσω πως η δική μας κυβέρνηση ψηφίστηκε από το (εκλεγμένο) κοινοβούλιο μετά από πρόταση ενός εκλεγμένου (από το κοινοβούλιο) Προέδρου; Η μήπως λέγοντάς του πως στις δημοκρατίες υπάρχουν θεσμοί που δεν έχουν εκλεγεί πως η Βασίλισσα της Αγγλίας ή το Ανώτατο Δικαστήριο στις ΗΠΑ και κανείς δεν διανοείται να τις χαρακτηρίσει "αντιδημοκρατικές";.

 

Πριν ακόμα εκδηλωθεί η κρίση χρέους, το πρόβλημα της ασθενούς Ευρωπαϊκής ταυτότητας όπως είχε περιγραφεί από τον Έκο ήταν προφανές. Για παράδειγμα: " Όταν το Ευρωσύνταγμα απορρίφθηκε στα δημοψηφίσματα. Το κείμενο είχε γραφτεί από πολιτικούς. Ήταν αδύνατον στον οποιονδήποτε καλλιεργημένο και μορφωμένο άνθρωπο να συμμετάσχει στη διαδικασία (σύνταξής του) και δεν συζητήθηκε ποτέ με το εκλογικο σώμα. Το πρόβλημα ήταν ακόμα προφανές όταν τα νέα χαρτονομίσματα που τυπώθηκαν, δεν απεικόνιζαν καμία προσωπικότητα αλλά τ'ασαφή τοπία του Ντε Κίρικο. Ή μήπως το πρόβλημα της ταυτότητας πρέπει ν'αναχθεί στο Θεό όταν οι ΗΠΑ γίνονται όλο και πιο θρησκευάμενες και η Ευρώπη απορρίπτει όλο και περισσότερο τη θρησκεία;

 

"Έτσι είναι. Εκείνες τις ημέρες οταν ο Πάπας Βοϋτίλα ήταν ακόμα ζωντανός, έγινε μια τεράστια συζήτηση για το αν οι θρησκευτικές ρίζες της Ευρώπης, έπρεπε να δηλώνονται στο Σύνταγμα. Οι κοσμικοί αντέδρασαν και επικράτησαν και έτσι δεν έγινε καμία αναφορά σ'αυτό. Η εκκλησία αντέδρασε. Όμως υπήρχε κι ένας τρίτος τρόπος, ο δυσκολότερος. Κι αυτός θα ήταν να μιλήσουμε στο Σύνταγμα για όλες τις ευρωπαϊκές μας ρίζες: τις Ελληνορωμαϊκές, τις Εβραιοχριστιανικές. Στις ευρωπαϊκές μυθολογίες, υπάρχει τόσο η Αφροδίτη όσο και ο Εσταυρωμένος, η Βίβλος αλλα και η Νορβηγική Μυθολογία που επιβιώνει στα χριστουγεννιάτικα δέντρα και σ'ενα πλήθος εορτών όπως της Αγίας Λουκίας, του Αγίου Νικολάου. Η Ευρώπη ήταν η ήπειρος που ένωσε πολλές, διαφορετικές ταυτότητες χωρίς, όμως, να τις μπερδέψει. Αυτός ακριβώς είναι ο τρόπος που βλέπω το μέλλον. Όσον αφορά στη θρησκεία, ας μην μπερδευόμαστε! Πάρα πολλοί άνθρωποι που δεν πηγαίνουν στην εκκλησία, ούτε προσεύχονται, κουβαλούν στο πορτοφόλι τους μια εικονίτσα αγίου. 

 

Ο πατέρας της σύγχρονης σημειολογίας και ειδικός στις μαζικές κουλτούρες, δεν είναι απαισιόδοξος: " Παρ'όλα τα ελαττώματά της, η παγκόσμια αγορά είναι αυτή που κάνει τους πολέμους όλο και λιγότερο πιθανούς, ακόμα κι ένα πόλεμο ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα. Η Ευρώπη δεν θα γίνει ποτέ οι "Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης", μια χώρα με μία γλώσσα (όπως οι ΗΠΑ όπου για πάρα πολύ καιρό τ' Αγγλικά απειλούνταν από την καθιέρωση πρώτα των Γερμανικών και τώρα των Ισπανικών).

 

"Ακόμα δεν βλέπω κάποια ουσιαστiκή ανισότητα μεταξύ Λισαβώνας και Βαρσοβίας με τον ίδιο τρόπο που δεν υπάρχει κάτι τέτοιο μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Νέας Υόρκης. Θα παραμείνουμε ομοσπονδία αλλά ακατάλυτη (δεν θα διαλυθούμε).

 

Οπότε, ποιων τα πρόσωπα πρέπει να τυπώσουμε στα χαρτονομίσματα για να υπενθυμίζουμε στον κόσμο ότι είμαστε βαθειά και όχι επιφανειακά Ευρωπαίοι; "Ίσως όχι πολιτικους και ηγέτες που μας δίχασαν όπως ο Καβούρ ή ο Ραντέτσκι αλλά τους ανθρώπους του πολιτισμού που μας ενωσαν από τον Δάντη έως τον Σαίξπηρ, από τον Μπαλζάκ ως τον Ροσελλίνι. Κι αφού ο Πιέρ Μπαγιάρ έχει δίκιο, γνωρίζουμε πως υπάρχουν βιβλία που πρέπει να διαβάσουμε και τα οποία θα μας βοηθήσουμε να στοχαστούμε πάνω σε κουλτούρες διαφορετικές από τη δική μας, Σιγά-σιγά. Αυτος είναι ο τρόπος που η κοινή ευρωπαϊκή κουλτούρα θα γίνει βαθύτερη". 

 

 

Το κείμενο στα Γαλλικά.

Το κείμενο στ'Αγγλικά.