Μια συνέντευξη του Ουμπέρτο Έκο: "O πολιτισμός, η μόνη κοινή μας ευρωπαϊκή ταυτότητα"

Μια συνέντευξη του Ουμπέρτο Έκο: "O πολιτισμός, η μόνη κοινή μας ευρωπαϊκή ταυτότητα" Facebook Twitter
0

 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΙΒΙΑΝ ΕΥΘΥΜΙΟΠΟΥΛΟΥ  


Η συνέντευξη δόθηκε στην ιταλική εφημερίδα La Stampa και στο γραφείο του καθηγητή Ουμπέρτο Έκο στο Μιλάνο, με αφορμή τη βράβευση του με τον τρίτο τη τάξη αριστείο της Λεγεώνας της Τιμής, από τον ίδιο το πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας αλλά 
τη διάβασα στα Γαλλικά, στον Μοντ. 

"Η βράβευση έγινε τη στιγμή που η Γαλλία πάλευε να κρατηθεί στο ΑΑΑ (σύμφωνα με τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης) παρ'όλα αυτά ο Πρόεδρος Σαρκοζύ παρέστη ο ίδιος στην απονομή. Πρέπει να παραδεχτώ ομως πως συγκινήθηκα εξ ίσου όταν μου απένειμαν στην Ελλάδα τον σταυρό της Δωδεκανήσου, στην Πάτμο, μέσα στο σπήλαιο που ο Ιωάννης έγραψε την "Αποκάλυψη", λέει γελώντας. "Ένα από τα πλεονεκτήματα του να ζω στην Ευρώπη είναι το να λαμβάνω ευχές για τα γενέθλιά μου από τον Γερμανό πρόεδρο, Γουλφ, από τον Ισπανό πρωθυπουργό Ραχόι ενώ δεν γνωρίζω προσωπικά κανέναν από τους δύο. Αφού σκοτωθήκαμε αναμεταξύ μας επί αιώνες, τώρα πολιτισμικά είμαστε όλοι Ευρωπαίοι". 

"Όσον αφορά στην οικονομική κρίση και τώρα μιλάω ως κάποιος που δεν καταλαβαίνει απολύτως τίποτα από οικονομία και οικονομικά, πρέπει να θυμόμαστε ότι είναι ο πολιτισμός και όχι ο πόλεμος το υλικό που συνδέει την ευρωπαϊκή μας ταυτότητα. Οι Γάλλοι, οι Γερμανοί, οι Ισπανοί, οι Ιταλοί, οι Άγγλοι, πέρασαν αιώνες πολεμώντας ο ένας τον άλλον. Σήμερα, ζούμε σε καθεστώς ειρήνης εδώ και 70 χρονια τώρα και κανείς μας δεν συνειδητοποιεί πόσο υπέροχο και σημαντικό είναι αυτό. Πράγματι και η ιδέα ακόμα ενός πολέμου μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας ή Ιταλία και Γερμανία προκαλεί μόνο θυμηδία. Οι ΗΠΑ χρειάστηκαν ένα πόλεμο για ενoποιηθούν. Ελπίζω πως ο πολιτισμός και η ευρωπαϊκή αγορά θα κάνουν το ίδιο για μας".

 

"Η ευρωπαϊκή κουλτούρα είναι διαδεδομένη αλλά ρηχή (χρησιμοποιεί την αγγλική λέξη shallow). Χρησιμοποιώ την αγγλική λέξη γιατί δεν είναι ακριβώς η ίδια με την αντίστοιχη ιταλική (superficiale: επιφανειακή) γιατί δηλώνει το χώρο μεταξύ της επιφάνειας και του βάθους. Αυτό πρέπει να το αλλάξουμε, πριν η κρίση καταφέρει να απογυμνώσει την Ευρώπη από τα πάντα".

Στην ερώτηση του πώς κρίνει την ευρωπαϊκή κουλτούρα το 2012 απαντά τα εξής: "Η ευρωπαϊκή κουλτούρα είναι διαδεδομένη αλλά ρηχή (χρησιμοποιεί την αγγλική λέξη shallow). Χρησιμοποιώ την αγγλική λέξη γιατί δεν είναι ακριβώς η ίδια με την αντίστοιχη ιταλική (superficiale: επιφανειακή) γιατί δηλώνει το χώρο μεταξύ της επιφάνειας και του βάθους. Αυτό πρέπει να το αλλάξουμε, πριν η κρίση καταφέρει να απογυμνώσει την Ευρώπη από τα πάντα". 

"Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα "Έρασμος" δεν αναφέρεται σχεδόν ποτέ στις οικονομικές σελίδες των εφημερίδων κι όμως ο "Έρασμος" δημιούργησε την πρώτη γενιά Ευρωπαϊων. Το ονομάζω σεξουαλική επανάσταση: ένας νεαρός Καταλανός γνωρίζει μια Φλαμανδή, ερωτεύονται, παντρεύονται και γίνονται Ευρωπαίοι. Το ίδιο και τα παιδιά τους. Η ιδέα του "Έρασμος" θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική και όχι μόνο για τους σπουδαστές αλλά και για τους ταξιτζήδες, τους υδραυλικούς και άλλους εργάτες. Αυτό που στην πραγματικότητα εννοώ είναι ότι πρέπει να ζήσουν σε διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες, πρέπει ν'αφομοιωθούν αναμεταξύ τους". 

"Είναι μια καλή ιδέα και όμως η περηφάνεια της Ευρώπης φαίνεται να υποχωρεί μπροστά στο κύμα λαϊκισμού και εχθρότητας μέσα στην ίδια την Ένωση γιαυτό και είπα πως η ευρωπαϊκή μας ταυτότητα είναι ρηχή. Οι πατέρες της Ευρώπης, ο Αντενάουερ, ο Μονέ, ο ντε Γκάσπερι ίσως και να είχαν ταξιδέψει πολύ λιγότερο από εμάς. Ο ντε Γκάσπερι μιλούσε μόνο Γερμανικά γιατί είχε γεννηθεί στην Αυστο-ουγγρική Αυτοκρατορία και δεν είχε καμία πρόσβαση στο διαδίκτυο για να διαβάσει ξένο τύπο. Η Ευρώπη αντέδρασε στον πόλεμο και μοιράστηκε πηγές (πλούτο) για να οικοδομήσει την ειρήνη. Σημερα, πρέπει να εργαστούμε ώστε να δημιουργήσουμε μια πιο βαθειά και ουσιαστική ευρωπαϊκή ταυτότητα".

"Όταν σε μια συνάντηση Ευρωπαίων Δημάρχων, πρότεινα την ιδέα για ένα "Εrasmus" για εργάτες και επαγγελματίες, ενας Ουαλλός Δήμαρχος αναφώνησε: "Οι δημότες μου δεν θ'ανεχτούν ποτέ κάτι τέτοιο!" και πριν από λίγες ημέρες, μόλις μίλησα γιαυτό στην αγγλική τηλεόραση δέχτηκα επίθεση από τον παρουσιαστή ο οποίος εξέφρασε την αγωνία του για το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας υπερεθνικής Ευρώπης και για την επικράτηση κυβερνήσεων τεχνοκρατών όπως αυτές του Παπαδήμου στην Ελλάδα και του Μόντι στην Ιταλία οι οποίες, σύμφωνα μ'εκείνον, δεν ήταν εκλεγμένες κι ως εκ τούτου ήταν "αντιδημοκρατικές". 

"Πώς έπρεπε ν'απαντήσω; Με το να θυμίσω πως η δική μας κυβέρνηση ψηφίστηκε από το (εκλεγμένο) κοινοβούλιο μετά από πρόταση ενός εκλεγμένου (από το κοινοβούλιο) Προέδρου; Η μήπως λέγοντάς του πως στις δημοκρατίες υπάρχουν θεσμοί που δεν έχουν εκλεγεί πως η Βασίλισσα της Αγγλίας ή το Ανώτατο Δικαστήριο στις ΗΠΑ και κανείς δεν διανοείται να τις χαρακτηρίσει "αντιδημοκρατικές";.

Πριν ακόμα εκδηλωθεί η κρίση χρέους, το πρόβλημα της ασθενούς Ευρωπαϊκής ταυτότητας όπως είχε περιγραφεί από τον Έκο ήταν προφανές. Για παράδειγμα: " Όταν το Ευρωσύνταγμα απορρίφθηκε στα δημοψηφίσματα. Το κείμενο είχε γραφτεί από πολιτικούς. Ήταν αδύνατον στον οποιονδήποτε καλλιεργημένο και μορφωμένο άνθρωπο να συμμετάσχει στη διαδικασία (σύνταξής του) και δεν συζητήθηκε ποτέ με το εκλογικο σώμα. Το πρόβλημα ήταν ακόμα προφανές όταν τα νέα χαρτονομίσματα που τυπώθηκαν, δεν απεικόνιζαν καμία προσωπικότητα αλλά τ'ασαφή τοπία του Ντε Κίρικο. Ή μήπως το πρόβλημα της ταυτότητας πρέπει ν'αναχθεί στο Θεό όταν οι ΗΠΑ γίνονται όλο και πιο θρησκευάμενες και η Ευρώπη απορρίπτει όλο και περισσότερο τη θρησκεία;

"Έτσι είναι. Εκείνες τις ημέρες οταν ο Πάπας Βοϋτίλα ήταν ακόμα ζωντανός, έγινε μια τεράστια συζήτηση για το αν οι θρησκευτικές ρίζες της Ευρώπης, έπρεπε να δηλώνονται στο Σύνταγμα. Οι κοσμικοί αντέδρασαν και επικράτησαν και έτσι δεν έγινε καμία αναφορά σ'αυτό. Η εκκλησία αντέδρασε. Όμως υπήρχε κι ένας τρίτος τρόπος, ο δυσκολότερος. Κι αυτός θα ήταν να μιλήσουμε στο Σύνταγμα για όλες τις ευρωπαϊκές μας ρίζες: τις Ελληνορωμαϊκές, τις Εβραιοχριστιανικές. Στις ευρωπαϊκές μυθολογίες, υπάρχει τόσο η Αφροδίτη όσο και ο Εσταυρωμένος, η Βίβλος αλλα και η Νορβηγική Μυθολογία που επιβιώνει στα χριστουγεννιάτικα δέντρα και σ'ενα πλήθος εορτών όπως της Αγίας Λουκίας, του Αγίου Νικολάου. Η Ευρώπη ήταν η ήπειρος που ένωσε πολλές, διαφορετικές ταυτότητες χωρίς, όμως, να τις μπερδέψει. Αυτός ακριβώς είναι ο τρόπος που βλέπω το μέλλον. Όσον αφορά στη θρησκεία, ας μην μπερδευόμαστε! Πάρα πολλοί άνθρωποι που δεν πηγαίνουν στην εκκλησία, ούτε προσεύχονται, κουβαλούν στο πορτοφόλι τους μια εικονίτσα αγίου. 

Ο πατέρας της σύγχρονης σημειολογίας και ειδικός στις μαζικές κουλτούρες, δεν είναι απαισιόδοξος: " Παρ'όλα τα ελαττώματά της, η παγκόσμια αγορά είναι αυτή που κάνει τους πολέμους όλο και λιγότερο πιθανούς, ακόμα κι ένα πόλεμο ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα. Η Ευρώπη δεν θα γίνει ποτέ οι "Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης", μια χώρα με μία γλώσσα (όπως οι ΗΠΑ όπου για πάρα πολύ καιρό τ' Αγγλικά απειλούνταν από την καθιέρωση πρώτα των Γερμανικών και τώρα των Ισπανικών).

"Ακόμα δεν βλέπω κάποια ουσιαστiκή ανισότητα μεταξύ Λισαβώνας και Βαρσοβίας με τον ίδιο τρόπο που δεν υπάρχει κάτι τέτοιο μεταξύ Σαν Φρανσίσκο και Νέας Υόρκης. Θα παραμείνουμε ομοσπονδία αλλά ακατάλυτη (δεν θα διαλυθούμε).

Οπότε, ποιων τα πρόσωπα πρέπει να τυπώσουμε στα χαρτονομίσματα για να υπενθυμίζουμε στον κόσμο ότι είμαστε βαθειά και όχι επιφανειακά Ευρωπαίοι; "Ίσως όχι πολιτικους και ηγέτες που μας δίχασαν όπως ο Καβούρ ή ο Ραντέτσκι αλλά τους ανθρώπους του πολιτισμού που μας ενωσαν από τον Δάντη έως τον Σαίξπηρ, από τον Μπαλζάκ ως τον Ροσελλίνι. Κι αφού ο Πιέρ Μπαγιάρ έχει δίκιο, γνωρίζουμε πως υπάρχουν βιβλία που πρέπει να διαβάσουμε και τα οποία θα μας βοηθήσουμε να στοχαστούμε πάνω σε κουλτούρες διαφορετικές από τη δική μας, Σιγά-σιγά. Αυτος είναι ο τρόπος που η κοινή ευρωπαϊκή κουλτούρα θα γίνει βαθύτερη". 

 

 

Το κείμενο στα Γαλλικά.

Το κείμενο στ'Αγγλικά.

 

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ