«Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο»: Το βιβλίο που απέσπασε το Booker του 2019

«Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο»: Το βιβλίο που απέσπασε το Booker του 2019 Facebook Twitter
Είναι σίγουρο ότι με την Εβαρίστο αποκαλύπτεται ένας νέος τρόπος πρόσληψης της αλήθειας που, παρότι πληγώνει, είναι απαραίτητο να φαίνεται. Φωτο: Stuart Simpson / Penguin Books
0



ΣΚΛΗΡΟ, ΩΡΑΙΟ, ΔΙΚΑΙΟ.
Από τα βιβλία που έπρεπε να έχουν γραφτεί προ πολλού για τη γυναικεία καταπίεση, την εσωτερική και για χρόνια αποσιωπημένη σκέψη των γυναικών από διαφορετικές κοινωνικές κατηγορίες και με διαφορετικά βιώματα. Αναλαμβάνοντας το καθήκον να μιλήσει εξ ονόματος των κοριτσιών και των γυναικών κάθε ηλικίας που δεν κατάφεραν να εκφράσουν την αγωνία τους μπροστά στην πρώτη οικογενειακή σύγκρουση, στην επιβολή μιας ταυτότητας που έρχεται πάντοτε απέξω και στις προκαταλήψεις των δασκάλων, των φίλων –ακόμα και αυτών που τις περνούν από συνέντευξη για μελλοντική εργασία ή για εισαγωγή στο πανεπιστήμιο–, η Μπερναρντίν Εβαρίστο φτιάχνει ένα οικουμενικό βιβλίο που δείχνει τα πράγματα αλλιώς.

Το βραβευμένο με το περσινό Booker Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο, που κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Ρένας Χατχούτ από τις εκδόσεις Gutenberg, έκανε τη μεγάλη τομή στον τομέα της λογοτεχνίας, καθώς πρόσφερε ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα με ηρωίδες γυναίκες κάθε ηλικίας και κοινωνικού προσανατολισμού, αποφασισμένες να βγουν με όση δύναμη τους απομένει μπροστά και να μιλήσουν. Οι ιστορίες τους, βιωμένες από πρώτο χέρι, συγκλονίζουν, καθώς άλλες κόβουν σαν μαχαίρι και άλλες καθηλώνουν με την τρομακτική αλήθεια τους.

Εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους τόσο σε ιδιοσυγκρασία όσο και σε επαγγελματικό προσανατολισμό, οι γυναίκες αυτές προέρχονται απ' όλο το φάσμα της παραγωγής (καθαρίστριες, υπάλληλοι τραπέζης, ακόμα και οικοδόμοι), ενώ άλλες δείχνουν να βρίσκονται πιο κοντά στην κοινωνία του θεάματος ή να έχουν σχέση με το θέατρο, όπως η Άμα. Συνιστώντας το alter ego της συγγραφέως, η επονομαζόμενη Άμα τρέφει ενδιαφέρον για το θέατρο, φτιάχνοντας ένα δικό της έργο μέσα στο έργο, όπως κάνει με το βιβλίο η Εβαρίστο, και δίνοντας τη δική της μάχη απέναντι στο κοινωνικό περιβάλλον ή τον οικογενειακό της περίγυρο. Μάταια ο πατέρας της –με καταγωγή από την Γκάνα– προσπαθεί να της εμφυσήσει τα σοσιαλιστικά ιδεώδη, αφού εκείνη ξέρει ότι ακόμα και η πολιτική είναι εγκλωβισμένη σε στερεότυπα, ή η μητέρα της, που μεγάλωσε, εκτός από εκείνη, άλλα τρία παιδιά, επιδιώκει να αναχαιτίσει τις άγριες φιλοδοξίες της.

Η Άμα συνεχίζει να συγκρούεται, προασπιζόμενη τη λεσβιακή της ταυτότητα, δίνει τη δική της καθημερινή μάχη, αλλάζει τα δεδομένα στο Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας και θεσπίζει το δυναμικό «Θέατρο των άγριων γυναικών», κάτι που ξέρουμε ότι στην πραγματικότητα πέτυχε εν πολλοίς με το δυναμικό της παράδειγμα και η ίδια η Εβαρίστο.

Την Άμα διαδέχεται η κόρη της, Γιαζ, η οποία διαθέτει την ίδια ατίθαση δύναμη των γονιών της, δηλαδή της λεσβίας μητέρας της και του γκέι ακτιβιστή πατέρα της. Γύρω από τη Γιαζ συγκεντρώνονται, με τη σειρά τους, διάφορες γυναίκες, όπως η δυναμική μουσουλμάνα Γουόρις, η οποία βιώνει φυλετικές διακρίσεις μετά την 11η Σεπτεμβρίου, νιώθοντας την υποχρέωση, όπως ομολογεί, να δίνει διαρκώς απαντήσεις σε όλους όσοι τη ρωτάνε αν είναι συγγενής του Οσάμα Μπιν Λάντεν ή αν φταίει εκείνη για την ανεργία της χώρας.

Τα σημεία στίξης απουσιάζουν, ακριβώς γιατί φαντάζουν κι αυτά ως στεγανά, δίνοντας στην Εβαρίστο άλλον έναν τρόπο μοναδικής έκφρασης. Εξαρχής άλλωστε έμαθε να φέρει εις πέρας τις δικές της μάχες, ανεβάζοντας επαρκώς τους τόνους, γράφοντας και δημοσιεύοντας σε εφημερίδες και περιοδικά και επιδιώκοντας με όποιον τρόπο μπορεί να ακουστούν οι φωνές των κατατρεγμένων

Όλες οι γυναίκες καλούνται να οργανώσουν τον δικό τους αντίλογο, τον οποίο η Εβαρίστο μετασχηματίζει σε πρωτότυπη, ανένταχτη και δυναμική λογοτεχνία. Αυτό που τις ενώνει, παρότι φαίνονται εντελώς διαφορετικές, είναι η αφορμή του εγκλεισμού τους στη βρετανική επικράτεια, στην οποία βρίσκονται αγκυροβολημένες, καθώς όλες είναι παιδιά πρώτης ή δεύτερης γενιάς μεταναστών από τις πρώην κτήσεις της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στην Αφρική και στις Δυτικές Ινδίες. Οι φωνές τους, όμως, αντηχούν πέρα από κάθε κανόνα, σπάζοντας τις όποιες προκαταλήψεις και, κυρίως, ανατρέποντας τα κλισέ αναφορικά με τη γυναικεία ταυτότητα ή τη λογοτεχνία.

Το πολυφωνικό αυτό μυθιστόρημα καθίσταται έτσι ένα απελευθερωτικό εργαλείο που στα χέρια της Εβαρίστο απογειώνεται σε ένα εκφραστικό κρεσέντο μεταξύ de profundis εξομολόγησης και προσωπικού μανιφέστου. Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η μεταφράστρια του βιβλίου Ρένα Χατχούτ στην εισαγωγή της:

«Αν και η δομή του βιβλίου θυμίζει περισσότερο συλλογή διηγημάτων, οι ιστορίες δώδεκα εντελώς διαφορετικών γυναικών συνδέονται αριστοτεχνικά μεταξύ τους σε τέσσερα κεφάλαια, που το καθένα αφηγείται τη ζωή τριών γυναικών, οι οποίες έχουν κάποια συγγενική ή επαγγελματική σχέση με όλες τις άλλες. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται μια πλούσια τοιχογραφία της βρετανικής κοινωνίας, σε βάθος σχεδόν μισού αιώνα, χωρίς να παραλείπονται εκτεταμένες αναφορές στην Αφρική και στην Αμερική, από τις οποίες έρχονται ή στις οποίες καταλήγουν κάποιες από τις πρωταγωνίστριες».

Όπως σημείωνε η Έμιλι Ρόουντ των «Financial Times» στην κριτική της, υπερτονίζοντας την οικουμενική διάσταση του βιβλίου, «η Εβαρίστο γράφει με ευαισθησία για το πώς ακριβώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, πώς φτιάχνουμε καριέρες, πώς θρηνούμε και πώς ερωτευόμαστε», ενώ τόσο η «Guardian» όσο και οι «Sunday Times» αποκάλεσαν το Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο βιβλίο της δεκαετίας.

Είναι σίγουρο ότι με την Εβαρίστο αποκαλύπτεται ένας νέος τρόπος πρόσληψης της αλήθειας που, παρότι πληγώνει, είναι απαραίτητο να φαίνεται. Αρκεί να ακουστεί η αλήθεια του παρακάτω αποσπάσματος: «Εσείς δεν ζείτε στην κοινωνία με φυλετικές διακρίσεις από την οποία προέρχομαι εγώ, όπου δεν έχετε καθόλου δικαιώματα εσείς δεν έχετε έναν δεκαπεντάχρονο μικρότερο αδελφό που τον λέγανε Σάνι που τον βούτηξαν στην κηροζίνη πριν τον κρεμάσουν από ένα δέντρο και του βάλουν φωτιά, ενώ ήταν ακόμα ζωντανός, μπροστά σε χιλιάδες που ζητωκραύγαζαν, ένα αγόρι που το λέγανε Σάνι και που τη δολοφονία του από έναν όχλο τη φωτογράφισαν και την έστελναν σε όλη τη χώρα σαν να ήταν καρτ-ποστάλ επειδή οι άνθρωποι καμάρωναν τόσο πολύ που είχαν παρευρεθεί στο λιντσάρισμά του εσείς δεν ανακαλύψατε ότι η γυναίκα που φώναζε ότι την είχε βιάσει ο Σάνι γέννησε εννέα μήνες αργότερα ένα παιδί τόσο λευκό, που ακόμα και ο μπαμπάς της ήρθε στο σπίτι του μπαμπά σας για να ζητήσει συγγνώμη αυτοπροσώπως
εσείς δεν τα περάσατε όλα αυτά, έτσι δεν είναι;»

Τα σημεία στίξης απουσιάζουν, ακριβώς γιατί φαντάζουν κι αυτά ως στεγανά, δίνοντας στην Εβαρίστο άλλον έναν τρόπο μοναδικής έκφρασης. Εξαρχής άλλωστε έμαθε να φέρει εις πέρας τις δικές της μάχες, ανεβάζοντας επαρκώς τους τόνους, γράφοντας και δημοσιεύοντας σε εφημερίδες και περιοδικά και επιδιώκοντας με όποιον τρόπο μπορεί να ακουστούν οι φωνές των κατατρεγμένων. Κόρη λευκής Αγγλίδας και Νιγηριανού πατέρα, αντιλήφθηκε από πολύ νωρίς τη δύναμη αλλά και τους περιορισμούς των διαφορετικών ταυτοτήτων, ενσωματώνοντας όλες τις αγωνίες της στα γραπτά της. Τα περισσότερα άλλωστε από αυτά –συμπεριλαμβανομένου του βραβευμένου με Pulitzer βιβλίου της Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο– είναι εμπνευσμένα από θέματα πολυπολιτισμικότητας και ανισοτήτων.

Εξάλλου, εκτός από λογοτέχνις και καθηγήτρια Δημιουργικής Γραφής, η Μπερναρντίν Εβαρίστο ήταν η πρώτη που ίδρυσε θίασο μαύρων γυναικών στην Αγγλία, ενώ είναι, επίσης, η πρώτη μαύρη γυναίκα που κερδίζει το Booker – εξ ημισείας με τη Μάργκαρετ Άτγουντ. Το έργο της βέβαια έχει γνωρίσει υψηλότατες διακρίσεις, ενώ το όνομά της δεσπόζει σε μια σειρά από λογοτεχνικές κριτικές που κοσμούν κορυφαία μέσα στη Βρετανία και αλλού.

Στην Ελλάδα εκδίδεται για πρώτη φορά, από τον Gutenberg, που ανέλαβε την πρωτοβουλία να μας συστήσει αυτή τη μοναδική φωνή, η οποία, εκτός από έντονο λογοτεχνικό αποτύπωμα, προσφέρει ένα μάθημα κατανόησης και ανθρωπιάς τόσο σπάνιο αλλά και τόσο επιβεβλημένο στη ζοφερή εποχή μας.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

 

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ