Διάσημος κυρίως για τις έξι αυτοβιογραφικές νουβέλες του με γενικό τίτλο «Ο αγώνας μου», ο 50χρονος Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ μίλησε στον Guardian για την σχετικά πρόσφατη εμμονή του με το έργο του συμπατριώτη του Έντβαρτ Μουνκ, το οποίο αποτελεί και το θέμα του νέου του βιβλίου που κυκλοφορεί αυτή την εβδομάδα στα αγγλικά με τίτλο "So Much Longing in So Little Space: The Art of Edvard Munch" (Τόση πολλή λαχτάρα σε τόσο μικρό χώρο: Η τέχνη του Ένταβαρντ Μoυνκ), λίγο καιρό πριν την επικείμενη μεγάλη έκθεση του Νορβηγού ζωγράφου στο Βρετανικό Μουσείο.
Όλοι όσοι προέρχονται από τη Νορβηγία γνωρίζουν τον Μουνκ. H «Κραυγή» είναι μια από τις πιο εμβληματικές εικόνες της κουλτούρας μας. Την έχουμε δει όλοι τόσες πολλές φορές που πλεόν είναι σα να μην τη βλέπουμε. Την πρώτη φορά που είδα «αληθινό» πίνακα του Μουνκ ήταν στην Εθνική Πινακοθήκη του Όσλο. Θα πρέπει να ήμουν 17 και δεν είχα ξαναπάει σε μουσείο. Γενικά μου άρεσε μάλλον η εμπειρία, όταν όμως έστριψα σε μια γωνία και βρέθηκα ξαφνικά στην αίθουσα του Μουνκ, όλα άλλαξαν. Τα έργα ήταν σε άλλο επίπεδο. Είχα πάθει σοκ.
Ως χαρακτήρας, ο Μουνκ ήταν μια σύνθετη μίξη διαφορετικών και αλληλοσυγκρουόμενων στοιχείων. Ήταν δύσκολος και αντικοινωνικός αλλά επίσης κομψός και κοσμοπολίτης.
Δεν είχα δει πολλή τέχνη ακόμα τότε, είχα όμως διαβάσει αρκετά βιβλία και μπορούσα να συγκρίνω αυτό που έβλεπα στα έργα του Μουνκ με την επίδραση που είχε πάνω μου η ανάγνωση των βιβλίων του Ντοστογιέφσκι. Ευθεία, άμεση και έντονα συναισθηματική. Όχι ακριβώς αντι – διανοητική, αλλά ήταν σα να μην έχει σχέση με τη νόηση. Σε κρατούσε σφιχτά και σ' αυτή την ηλικία χρειάζεσαι αυτή την υπαρξιακή διάσταση στην τέχνη.
Ως χαρακτήρας, ο Μουνκ ήταν μια σύνθετη μίξη διαφορετικών και αλληλοσυγκρουόμενων στοιχείων. Ήταν δύσκολος και αντικοινωνικός αλλά επίσης κομψός και κοσμοπολίτης. Προερχόταν από γνωστή οικογένεια, γεγονός που ίσως του πρόσφερε την αυτοπεποίθηση να συνεχίζει να κάνει αυτό που θέλει, παρότι αρχικά χλευαζόταν. Είχε γνώση της αξίας του. Συγχρόνως, ήταν εξαιρετικά ματαιόδοξος, εσωστρεφής και νευρικός σε βαθμό που δεν σταματούσε να μιλάει όταν τον κυρίευε η αμηχανία του.
Πιστεύω ότι ένιωθε πολύ απροστάτευτος απέναντι στον κόσμο και η ζωγραφική λειτουργούσε ως ασπίδα προστασίας. Ήταν επίσης αθεράπευτα νάρκισσος και ανίκανος για δεσμούς και σχέσεις, ειδικά με τις γυναίκες. Αυτό οφείλεται ίσως στο ότι έχασε τη μητέρα του όταν ήταν πέντε ετών και τη μεγαλύτερη αδελφή του, την οποία υπεραγαπούσε, όταν αυτός ήταν δεκατριών. Όποιος θέλει να τον κατανοήσει, θα πρέπει νομίζω να λάβει υπόψη αυτές τις απώλειες. Τα έργα του ήταν σε μεγάλο βαθμό ένας τρόπος για εκείνον να τις διαχειριστεί.
Πριν από λίγα χρόνια αγόρασα ένα print έργου του Μουνκ σε μια δημοπρασία. Είναι μια απλή απεικόνιση γυναικείας κεφαλής, πολύ όμορφης, με ολοζώντανα μάτια. Δεν πρόκειται για αριστούργημα, από τη στιγμή που μπορούσε άνετα να ζωγραφίσει άλλα δέκα τέτοια σε μια μέρα. Είναι συγκλονιστικό όμως να βλέπεις τον τρόπο που συναντώνται η απλότητα και η πολυπλοκότητα στις γραμμές του. Πάνω από όλα, ήταν άφθαστος στο σχέδιο.
Το να έχεις στην ιδιοκτησία σου έναν Μουνκ – ακόμα και print - θεωρείται ένδειξη «μπουρζουαζίας» στη Νορβηγία. Αποτελεί σύμβολο κοινωνικού στάτους, σημαίνει ότι έχεις λεφτά και φιλοδοξείς να αναρριχηθείς στην ταξική κλίμακα. Είναι σίγουρα κάτι που θα προκαλούσε χλευασμό και ειρωνεία στο νεαρό εαυτό μου. Το έχω στον τοίχο μου όμως το έργο και το κοιτάω συχνά.
Πολλά εικαστικά έργα μπορείς να τα παρατηρείς μέχρι ένα σημείο και μετά είναι σα να μην έχεις να δεις τίποτα πια, έχουν ξεθωριάσει στο βλέμμα σου. Αυτή η εικόνα όμως, ίσως εξαιτίας της απλότητάς της, παραμένει φρέσκια και ζωντανή και μου προσφέρει μεγάλη απόλαυση.
Στα παιδιά μου αρέσει επίσης ο Μουνκ. Νομίζω ότι οι νέοι ανταποκρίνονται στα έργα του επειδή στο μυαλό τους μοιάζει ξεκάθαρο αυτό που αντιπροσωπεύουν συναισθηματικά. Είναι άμεσα, απλά, ακατέργαστα, πανίσχυρα. Ένας από τους λόγους που «Η Κραυγή» είχε σοκάρει τόσο το κοινό όταν εμφανίστηκε ήταν η κατάργηση κάθε απόστασης ανάμεσα στον θεατή και στην εικόνα. Πρόκειται για άμεσο συναίσθημα.
Αυτό έμοιαζε επαναστατικό στη δεκαετία του 1890, όταν τα περισσότερα ζωγραφικά έργα ήταν γεμάτα από κάθε είδους εμπόδια. Τώρα όμως που ζούμε σε συνθήκες «άμεσου χρόνου», ο Μουνκ φαίνεται όχι μόνο διαχρονικός αλλά και απίστευτα σύγχρονος. Η εικόνα παραμένει ζωντανή.
!["H «Κραυγή» είναι μια από τις πιο εμβληματικές εικόνες της κουλτούρας μας. Την έχουμε δει όλοι τόσες πολλές φορές που πλέον είναι σα να μην την βλέπουμε": Λεπτομέρεια λιθογραφίας του Μουνκ με βάση το διάσημο έργο του](/uploads/image/1489097/munch_lifo_1.jpg ""H «Κραυγή» είναι μια από τις πιο εμβληματικές εικόνες της κουλτούρας μας. Την έχουμε δει όλοι τόσες πολλές φορές που πλέον είναι σα να μην την βλέπουμε": Λεπτομέρεια λιθογραφίας του Μουνκ με βάση το διάσημο έργο του")
Με στοιχεία από τον Guardian
