Κατι σχετικο ειχε δημοσιευτει στην Ελευθεροτυπια πριν 24 χρονια. Το κειμενο δεν υπαρχει στο διαδικτυο.Ειναι απο το “Σημειωματαριο ιδεων" του Θαναση Γιαλκετση.ΤΟ ΤΣΙΡΚΟ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣΓιατι ανθει η βιομηχανια των πολιτιστικων εκδηλωσεων ; Ποια σχεση εχει με την αληθινη κουλτουρα ;Του ΧΑΝΣ ΜΑΓΚΝΟΥΣ ΕΤΣΕΝΣΜΠΕΡΓΚΕΡΗ κουλτουρα μας εχει τοσο εξαπλωθει που δεν θα χωραγε ουτε στο γελαδισιο δερμα της Διδως.Οποιος αμφιβαλλει γι' αυτο, ας ριξει μια ματια στο ημερολογιο των εκδηλωσεων που εμφανιζεται καθε βδομαδα στην εφημεριδα, ας μελετησει τις αναγγελιες που καθε μηνα γεμιζουν κατα χιλιαδες τα περιοδικα και ας βυθιστει στα προγραμματα που προσφερονται καθε τριμηνο απο τους οργανωτες : ακαδημιες, ινστιτουτα κουλτουρας, κολεγια, σπιτια του πολιτη, ιδρυματα, φεστιβαλ, εκθεσεις, κυκλοι συζητησης, κεντρα μελετων, γκαλερι, λα'ι'κα πανεπιστημια, πολιτιστικες ενωσεις, μουσεια, φιλολογικα καφενεια, λογοτεχνικες εταιρειες, συνεδριακα κεντρα, πολιτιστικα εργαστηρια, εργασιακες κοινοτητες, εκπαιδευτικα κεντρα, χωροι συναντησεων - και, πιστεψτε, αν αυτη η φραση δεν εχει πλεον τελος δεν ειναι δικο μου το φταιξιμο.Οπου και αν κοιταξει κανεις βλεπει να εμφανιζονται συμποσια, παρουσιασεις, εισαγωγες και εκτελεσεις, συνεδρια, ραδιοτηλεοπτικες ημεριδες, εισηγησεις, αναγνωσεις, στρογγυλα τραπεζια, συζητησεις, συναντησεις με το συγγραφεα, κυκλοι διαλεξεων, διαλογοι, talkshow και σιγουρα δε τελειωνουμε εδω. Οποιος θα ηθελε να συνεχισει τον καταλογο, θα εξαντλουσε την αναπνοη του χωρις να φτασει στο τελος.Αν ολα αυτα θεωρουνται φυσιολογικα, αυτο οφειλεται μοναχα στη συνηθεια. Οποιος θα 'κανε δυο βηματα πισω, για να δει τα πραγματα απο μια ορισμενη αποσταση, θα 'βλεπε οτι προκειται για ενα αληθινα παραξενο φαινομενο. Καταληγουμε να σκεφτουμε οτι ο Γουτεμβεργιος, ο Χερτς και ο Μαρκονι δεν γεννηθηκαν ποτε. Οτι ο Τυπος δεν εχει επινοηθει. Οτι ζουμε σε εναν κοσμο χωρις το ραδιοφωνο και χωρις τις τεχνικες αναπαραγωγης και μεταβιβασης. Προς το τελος του 20ου αιωνα δημιουργηθηκε μπροστα στα ματια μας μια υποκουλτουρα, που μας κανει να πιστευουμε οτι εχουμε επιστρεψει στην αρχαιοτητα 'η στο Μεσαιωνα.Περιπλανωμενοι καλλιτεχνες διασχιζουν τη χωρα. Πλανοδιοι ιεροκυρηκες και ρητορες κυκλοφορουν  συνεχως για να μεταφερουν μηνυματα στους ανθρωπους, σημερα στη μια πολη, αυριο στην αλλη, λες και υποφερουμε απο σοβαρη ελλειψη πληροφοριων και επαφων, λες και ζουμε απομονωμενοι σε ενα θιβετιανο χωριο και χρειαζομαστε τις ειδησεις αυτων των ταξιδιωτων για να ξερουμε τι συμβαινει στον κοσμο.Ισως να προσεγγισουμε μια εξηγηση εξεταζοντας τους τρεις κυριους παραγοντες αυτης της κουλτουρας των εκδηλωσεων.Αυτο που μπορουμε να ορισουμε πιο ευκολα ειναι ο ρολος των οργανωτων.Απο τη στιγμη που το περιφερομενο τσιρκο θα βρει τον "κινητηρα" του, αποκλειεται οποιαδηποτε επιστροφη στην ομαλοτητα. Δεν απομενει παρα μονο η φυγη προς τα μπρος. Εκει οπου δημιουργηθηκε ενα γραφειο συνεδριων πρεπει να γινονται συνεδρια. Αυτος ο μηχανισμος εχει περιγραφει απο τον Παρκινσον ηδη πριν απο εναν αιωνα. Απο τη στιγμη που δημιουργειται μια επαγγελματικη συνθηκη μεσιτων και οργανωτων, συγκροτειται και ο σχετικος μηχανισμος. Δημιουργουνται οργανικες θεσεις απασχολησης, η καταργηση των οποιων, οπως ολοι γνωριζουμε, απαγορευεται απο το εργατικο δικαιο. Υπαρχει επειτα ενας προ'υ'πολογισμος που φυσικα πρεπει να αξιοποιηθει. Για μια καλη διαχειριση χρειαζονται συμβουλοι, προεδροι, αντιπροεδροι, διοικητικα συμβουλια, γενικοι γραμματεις και διοικητικοι εκπροσωποι.Το δευτερο στηριγμα αυτης της κουλτουρας των εκδηλωσεων ειναι οι ερμηνευτες, ο περιπλανωμενος λαος. Οπως σε ολη τη βιομηχανια του θεαματος ετσι και εδω η ιεραρχια ειναι πολυ λεπτη. Οποιος γνωριζει το περιβαλλον, ξερει να διακρινει με την πρωτη ματια τους σταρ απο τους κομπαρσους, τους βιρτουοζους απο τους πληκτικους, την πρωτη κατηγορια απο τη δευτερη. Οποιος εργαζεται στο τσιρκο γνωριζει πολυ καλα ποιος ανεβαινει και ποιος κατεβαινει. Οι μετοχες παρουσιαζουν διακυμανσεις, οπως στο χρηματιστηριο, και μαζι με αυτες και οι αμοιβες. Καμια εκπληξη λοιπον που οι καλυτεροι ερμηνευτες του εαυτου τους μετατρεπουν μια δευτερευουσα δραστηριοτητα σε κυρια πηγη κερδους.Απο δω γεννιεται αμεσως το ερωτημα αν τους μενει ακομη ο χρονος για να ασκουν το επαγγελμα που ειναι γραμμενο στο διαβατηριο τους.Οι φιλοσοφοι που απο καιρο δεν φιλοσοφουν πια, οι κοινωνιολογοι των οποιων το προτιμωμενο πεδιο ερευνας εχει γινει το χολ των ξενοδοχειων, οι ποιητες που υποχρεωνονται να κακογραφουν τους στιχους τους τους στο αεροπλανο δεν αποτελουν πλεον ενα σπανιο φαινομενο. Συμφωνα με εναν προχειρο υπολογισμο, καθε χρονο στη Γερμανια γινονται τουλαχιστον τριαντα χιλιαδες πολιτιστικα γεγονοτα. Γινεται αναποφευκτος ο επαγγελματισμος, εστω με βαση το μοντελο των σοφιστων.Ειναι γνωστο οτι στην αρχαια Ελλαδα υπηρχαν ακροβατες του λογου που ηταν διατεθειμενοι, με την αναλογη αμοιβη, να εκφωνουν ωραιους λογους για το ενα 'η το αλλο θεμα. Μια τετοια λυση θα 'πρεπε να αποδυναμωνει τη θεση των λιγων στοχαστων που ειναι ακομη πεισμενοι οτι ο τοπος της εργασιας τους ειναι το γραφειο.Σε αυτο το παιχνιδι ο μεγαλος αγνωστος - καθως και το τριτο στηριγμα - ειναι το κοινο. Δεν μπορουμε να αρνηθουμε οτι μερα με τη μερα ολο και περισσοτερα προσωπα συχναζουν στους ιερους τοπους της λατρειας, οπου επιδεικνυονται αυτοι οι πλανοδιοι εργατες του πνευματος. Και εδω βρισκομαστε μπροστα σε ενα μυστηριο. Γιατι οι ανθρωποι να υποβαλλονται στην ταλαιπωρια να χασουν το δειπνο τους, να στριμωχτουν στα δημοσια μεσα μεταφορας, να αναζητησουν μια baby sitter, μονο και μονο για να ακουσουν, σε μια αιθουσα με κακο κλιματισμο, κεφαλαια μυθιστορηματων, διδακτορικες εργασιες, ταξιδιωτικες αφηγησεις, αναμνησεις, επιχειρηματολογιες και ποιηματα που θα μπορουσαν να βρουν χωρις κοπο και σε λογικες τιμες στο πιο κοντινο βιβλιοπωλειο ;Αυτο παραμενει μυστηριο. Προκειται μηπως για μια αντιδραση στην ανωνυμια των μεσων μαζικης επικοινωνιας, για την απελπισμενη αποπειρα να ξαναβρεθει κατι παρομοιο με μια βραδινη συναθροιση φιλων ;"Η μηπως το κοινο εχει την αυταπατη οτι η εισοδος του φιλοξενομενου στη σκηνη ειναι πιο αυθεντικη απο ολα αυτα που μπορει να τυπωνει και να ταχυδρομει ;Για το ρητορα η ομιλια του ειναι η τελευταια λεξη του στοχασμου. Ισχυει ο σιδερενιος νομος της επαναληψης, δεν προβλεπονται εκπληξεις. Να μια μικρη επιλογη απο το μενου της εποχης : Δημοκρατια και κριση των αξιων. Μελλον χωρις εμπιστοσυνη ; Πολυπολιτισμικη κοινωνια - ενα προβλημα ταυτοτητας ; Το τελος της ιστοριας - μυθος 'η πραγματικοτητα ; Το μεταμοντερνο εφτασε στο τελος του ; Γιατι σιωπουν οι διανοουμενοι ; Εχει ακομη μελλον η αριστερα ; κοκ.Αλλιμονο ομως για οποιον μπαινει αληθινα στην ουσια αυτων των θεματων. Απο τη μια μερια ειναι αοριστα, ενω απο την αλλη εχουν πολυ μεγαλο ευρος ωστε να μπορουν να αναλυθουν σε διαστημα μικροτερο της μιας ωρας.Και γιατι οχι, θα μπορουσε να αντιτεινει ενας σκληρος μανατζερ, αν ολοι οσοι μετεχουν στο παιχνιδι ειναι ευχαριστημενοι ; Στο βαθος προκειται για μια απο τις λιγες βιομηχανιες που ανθουν ακομη και σε καιρους υφεσης. Δεν θα 'πρεπε να ειμαστε ευχαριστημενοι που αυτη η βιομηχανια, αν και εχει οικοδομηθει, οπως ειπαμε, πανω σε πολυ ευθραυστες βασεις, αντιστεκεται στην κριση ;Απο τον τζιρο των δισεκατομμυριων της ωφελουνται και οι σιδηροδρομοι, οι αεροπορικες εταιρειες, οι ταξιδιωτικες επιχειρησεις, τα ξενοδοχεια. Ευτυχως που ακουμε και αυτον τον ψιθυρο. Γιατι απο το αλλο αφτι ακουμε να μιλανε καθε μερα για οικονομιες και περικοπες. Εδω χανεται μια βιβλιοθηκη, εκει κλεινει ενα θεατρο, για να μη μιλησουμε για τα παραπονα των πανεπιστημιων και τους θρηνους των σχολειων. Μονο η αγορα των πολιτιστικων εκδηλωσεων ενφανιζεται ακεραιη, σαν να 'ναι απροσβλητη απο τις συμφορες της οικονομιας. Περιεργη εξαιρεση !Αλλα η αληθινη κουλτουρα εναι μια υποθεση σιωπηλη και ελαχιστα επιδεικτικη. Ο ενας ανοιγει ενα βιβλιο, ο αλλος παιζει κατι στο φλαουτο. Η αναστηλωτρια αφαιρει λιγη απο την κιτρινισμενη επιφανεια, ο συνθετης σκυβει πανω στην παρτιτουρα, ο ερευνητης εχει μια ιδεα. Και ουτω καθεξης. Ολα αυτα δεν μπορουν να γινουν μπροστα σε μια τηλεοπτικη καμερα, δεν βρισκουν θεση στην εφημεριδα.Σε οποιον διαχειριζεται τους προ'υ'πολογισμους, κατανεμει χρηματοδοτησεις, μοιραζει κεφαλαια, δηλαδη στους πολιτικους, η κουλτουρα, οπου αυτη ειναι αληθινα παραγωγικη, δεν προσφερει ευκαιριες για επιδειξη. Αντιθετα ενα ωραιο συνεδριο για τη New Age 'η ενα θορυβωδες φεστιβαλ, κανουν τους ανθρωπους να μιλουν για σενα, σημαινουν παρουσια στην τηλεοραση, χαιρετισμους πρεσβευτων, συνεντευξεις στον τυπο : μαννα εξ ουρανου για καθε πολιτικο που ασχολειται με την κουλτουρα και υποφερει γιατι ο συναδελφος του απο το υπουργειο Υγειας του κλεβει παντα την παρασταση. Γι' αυτο θα ηταν ολοτελα ανοητο να περιοριζονται τα εξοδα αυτου του περιπλανωμενου τσιρκου. Ολα μπορουν να κλεισουν και να περικοπουν, αλλα για τους πολιτικους της κουλτουρας το μοναδικο πραγμα που πρεπει να μεινει αθικτο ειναι το παρκο των διασκεδασεων.Γι' αυτο εγω ζητω να αναβληθουν για δυο χρονια ολες οι εκδηλωσεις που προσπαθησα να καταγραψω στην αρχη. Δεν θελω βεβαια να καταργησω την ελευθερια της γνωμης και της συναθροισης που την εγγυαται το συνταγμα. Θα ηθελα μονο, οποιος θελει να νοικιασει την αιθουσα ενος καφενειου 'η ενα ολοκληρο συνεδριακο κεντρο για να μιλησει για τον κοσμο ως προσποιηση 'η για το μελλον της απουσιας μελλοντος, να πληρωσει απο την τσεπη του 'η να βαλει να πληρωσουν οσοι θα 'ρθουν να τον ακουσουν. Τα δημοσια χρηματα που θα εξοικονομηθουν με αυτο τον τροπο να διατεθουν για τη διαχειριση και τη βελτιωση των βιβλιοθηκων μας. Αν μια πολη αποδεχτει αυτη την προταση μου, εγω θα διαθεσω στον προ'υ'πολογισμο της το ποσο του τελευταιου μου βραβειου. Και για να δειξω οτι μιλω σοβαρα.Hans Magnus EnzensbergerΠηγη :  Κυριακατικη - 20 Μαρτιου 1994 - σελ. 26 Προσφατη συνεντευξη του. http://www.guardian.co.uk/books/2010/may/15/hans-magnus-enzensberger-interview