Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
0

[Από την Κορίνα Φαρμακόρη]

 

 

Τον Οκτώβριο του 1900 ο Πάμπλο Πικάσο επισκέπτεται για πρώτη φορά το Παρίσι, μαζί με το δανδή Κάρλος Κασαχέμας αλλά αναγκάζεται μετά από δύο μήνες να γυρίσει στη Βαρκελώνη για να φέρει στο σπίτι του τον Κασαχέμας, ο οποίος περνούσε μια σοβαρή ψυχολογική κρίση. Στις 17 Φεβρουαρίου 1901 ο Κασαχέμας θα αυτοκτονήσει στο Παρίσι για συναισθηματικούς λόγους, αυτοκτονία για την οποία ο ζωγράφος αισθάνεται εν μέρει υπεύθυνος. Η «γαλάζια περίοδος» (1901-1904) πηγάζει απευθείας από το θάνατο του Κασαχέμας η σκέψη του οποίου -όπως θα πει ο Πικάσο- τον «ώθησε να ξεκινήσει να ζωγραφίζει γαλάζια». Σ΄αυτήν την περίοδο συναντάμε για πρώτη φορά τον χαρακτηριστικό τύπο του Αρλεκίνου, του υπηρέτη που προέρχεται από την ιταλική Commedia dell’ Arte. Το 1904 ο Πικάσο εγκαθίσταται μόνιμα στο Παρίσι και αρχίζει η «ροζ περίοδος» (1904-1906), στην οποία τα θέματα που κυριαρχούν είναι οι φιγούρες των σαλτιμπάγκων και των αρλεκίνων. Η γοητεία που ασκεί η Commedia dell’ Arte στους γάλλους διαννοούμενους μπολιάζει τον καλλιτέχνη.

Η διπλή και αινιγματική μορφή του αρλεκίνου, που είναι μισός δημιουργική θεότητα και μισός καταστρεπτικός δαίμονας, άσκησε ανεξάντλητη γοητεία στον Πικάσο  και τη συναντάμε σε πολλά έργα του, διαφόρων τεχνοτροπιών. Ο Αρλεκίνος κατάγεται από τη διαβολική μορφή του Χελεκάιν, ενός μεσαιωνικού δαίμονα, επικεφαλής των νεκρών στα δάση της βόρειας Ευρώπης. Είναι ο ήρωας της μετάβασης, το σκοτεινό πνεύμα που φυλάει άγρυπνο τις πύλες των δύο βασιλείων, των ζωντανών και των νεκρών, της γης και του Άδη, αυτός που εμποδίζει τους νεκρούς να πάρουν τους ζωντανούς στον Κάτω Κόσμο. Ο Αρλεκίνος, όπως ο αρχαίος Ερμής, είναι ο αναιδής ανατροπέας του κατεστημένου.

 Σε πολλούς πίνακες ο ίδιος ο Πικάσο ταυτίζεται με τον αρλεκίνο. Το alter ego του  είναι  ένας μυστηριακός χαρακτήρας με κλασικές ρίζες, ο οποίος συνδέεται με το θεό Ερμή,  την αλχημεία και  τον κάτω κόσμο. Ο αρλεκίνος μπορεί να γίνεται αόρατος και να ταξιδεύει σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου παίρνοντας οποιαδήποτε μορφή. Πρόκειται για ικανότητες που του έδωσε ο Ερμής. Ο Γκιγιόμ Απολινέρ, ο συμβολιστής ποιητής με τον οποίο ο ζωγράφος μοιραζόταν το ενδιαφέρον του για τους σαλτιμπάγκους και τους αρλεκίνους, ήταν αυτός που ταύτισε τον Πικάσο με τον αρλεκίνο, αποκαλώντας τον καλλιτέχνη «τρισμέγιστο». Την περίοδο της Αναγέννησης, με αυτόν τον χαρακτηρισμό εγκωμιαζόταν ο Ερμής, ο  μυθικός εμπνευστής της «Ερμητικής Γραμματείας», ένας από τους προγόνους του αρλεκίνου. Ο ζωγράφος είχε τη συνήθεια να ντύνεται με μια ριγέ μπλούζα, μεταφορά στη σύγχρονη πραγματικότητα του καρό ενδύματος του αρλεκίνου. Η αγάπη του Πάμπλο Πικάσο στον μικροαπατεώνα υπηρέτη του ιταλικού θεάτρου δρόμου μας χάρισε μια σειρά από υπέροχους αλλά και δημοφιλείς πίνακες του μεγάλου ζωγράφου.

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Οι Δύο Σαλτιμπάγκοι (Ο Αρλεκίνος και η παρέα του), 1901, Μουσείο Καλών Τεχνών Πούσκιν, Μόσχα.
 

 

Μερικοί από τους πιο σημαντικούς πίνακες της γαλάζιας περιόδου ήταν τοποθετημένοι σε ένα καφέ στο Παρίσι, στο Λαπέν Αζίλ. Την εποχή εκείνη ήταν της μόδας να πίνουν αψέντι, ένα ποτά με έντονα πράσινο χρώμα, μεθυστικό αλλά πολύ τοξικό.

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Αρλεκίνος καθισμένος, 1901, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη.
 

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Στο Λαπέν Αζίλ (Αρλεκίνος με ποτήρι), 1905, Ιδιωτική Συλλογή, Νέα Υόρκη.

 

Η σκηνή που τοποθετείται στο διάσημο καφέ της Μονμάρτης, έχει ως πρωταγωνιστές τη Ζερμέν Γκαγκαλό -τη γυναίκα για την οποία αυτοκτόνησε ο Κασαχέμας- και τον ίδιο τον Πικάσο.

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Αρλεκίνος σε κόκκινο φόντο, 1905, Συλλογή Berggruen.
 

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Κεφάλι Αρλεκίνου, 1905, Ιδιωτική Συλλογή.
 

 

Το πολύχρωμο κουστούμι του αρλεκίνου αντανακλά τη διπλή και παραβατική του φύση.

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Οικογένεια Σαλτιμπάγκων, 1905, Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσιγκτον.
 

 

 Στο έργο του αυτό ο ίδιος ο ζωγράφος ενσαρκώνει τον αρλεκίνο και ο Απολινέρ τον παλικαρά. Ο Απολινέρ θα εμπνευστεί από το έργο το «Χειρόγραφο των Σαλτιμπάγκων» και ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε την «Πέμπτη Ελεγεία του Ντουίνο».

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Αρλεκίνος, 1915, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Ν. Υόρκη

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσσο, Αρλεκίνος, 1917, Mουσείο Πικάσο, Βαρκελώνη.
 

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π.Πικάσο, Αρλεκίνος και Γυναίκα με περιδέραιο, 1917, Κέντρο Πομπιντού, Παρίσι.
 

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Αρλεκίνος, 1918, Μουσείο Πικάσο, Παρίσι.
 

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Αρλεκίνος με βιολί, 1918, Μουσείο Τέχνης του Κλήβελαντ.
 

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Οι Τρεις Μουσικοί, 1921, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Νέα Υόρκη.
 

 

Οι κλασικές θεότητες προτείνονται ως πρωταγωνιστές της Commedia dell’ Arte: ο Παν, εφευρέτης του αυλού είναι κρυμμένος κάτω από τον Πιερότο της Σελήνης και ο εφευρέτης της λύρας, ο Ερμής, μετατρέπεται σε αρλεκίνο κιθαρωδό. Ταυτόχρονα ο Πικάσο τιμά τον εαυτό του (Αρλεκίνος), τον Απολινέρ (Πιερότος) και τον Ζακόμπ (μοναχός).

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Αρλεκίνος με Καθρέφτη, 1923, Ίδρυμα Τίσεν-Μπορνεμίτσα, Μαδρίτη.
 

 

Στη σύγχρονη εξύμνηση του αρλεκίνου περιλαμβάνονται σύμβολα και στοιχεία δύο άλλων μυθικών μορφών του παρελθόντος: του ανδρόγυνου και του Νάρκισσου. Το θέμα του ανδρόγυνου φαίνεται από το χαρακτηρισμό του Απολινέρ για τους σαλτιμπάγκους του Πικάσο, ως μορφών χωρίς φύλλο: «Ούτε άντρες ούτε γυναίκες». Ο ίδιος ο Πικάσο ταύτισε το Νάρκισο με τον Αρλεκίνο, ο καθρέφτης αποτελεί έκφραση της διττής ανθώπινης φύσης και της προσωπικότητας του καλλιτέχνη.   

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Ο καθισμένος Αρλεκίνος,1923, Μουσείο Τέχνης, Βασιλεία.
 

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Αρλεκίνος μουσικός,1924, Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσιγκτον.
 

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Ο μικρός Πάολο ως Αρλεκίνος, 1924, Μουσείο Πικάσο, Παρίσι.
 

 

Ο Πικάσο επιστρέφει σε κλασικότερες φόρμες και ζωγραφίζει το γιο του από την πρώτη του σύζυγο, Όλγα Κούκλοβα, με  στολή αρλεκίνου. Ο αρλεκίνος με τον ασεβή του μετασχηματισμό, θέτει σε εφαρμογή τον πιο ισχυρό εξορκισμό ενάντια στο θάνατο και διαφυλάσσει το μυστικό της γέννησης.

 

 

Οι Αρλεκίνοι του Πάμπλο Πικάσο Facebook Twitter
Π. Πικάσο, Ο μικρός Πάολο ως Αρλεκίνος με λουλούδια, 1924.
 

                                                      

 

 

0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Όχι άλλο κάρβουνο: Αφήστε το αναρχικό άστρο να λάμπει στην πλατεία Εξαρχείων και καλές γιορτές

Δ. Πολιτάκης / Όχι άλλο κάρβουνο: Αφήστε το αναρχικό άστρο να λάμπει στην πλατεία Εξαρχείων και καλές γιορτές

Μπορεί να έχει άμεση ανάγκη κάποιου είδους ανάπλασης η Πλατεία Εξαρχείων, το τελευταίο που χρειάζεται όμως είναι ένα μίζερο χριστουγεννιάτικο δέντρο με το ζόρι.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Δεκαετία του 2010: Δέκα χρόνια που στην Ελλάδα ισοδυναμούν με αιώνες

Β. Βαμβακάς / Δεκαετία του 2010: Δέκα χρόνια που στην Ελλάδα ισοδυναμούν με αιώνες

Οποιοσδήποτε απολογισμός της είναι καταδικασμένος στη μερικότητα, αφού έχουν συμβεί άπειρα γεγονότα που στιγμάτισαν τις ζωές όλων μας ‒ δύσκολο να μπουν σε μια αντικειμενική σειρά.
ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΒΑΜΒΑΚΑ
Τα χρόνια των μετακινήσεων και η κουβέντα για το brain drain που δεν μου αρέσει καθόλου

Β. Στεργίου / Τα χρόνια των μετακινήσεων και η κουβέντα για το brain drain που δεν μου αρέσει καθόλου

Αντί να βλέπουμε τη χώρα σαν άδεια πισίνα όπου πρέπει να γυρίσουν τα ξενιτεμένα της μυαλά για να γεμίσει, ας αλλάξουμε τα κολλημένα μυαλά σ' αυτόν εδώ και σε άλλους τόπους.
ΤΗΣ ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΕΡΓΙΟΥ