Η μαγειρική της Κατοχής

Η Μαγειρική της Κατοχής Facebook Twitter
Πρώτο αίτιο και θύμα κάθε πολέμου είναι η τροφή, αλλά ο γεννημένος μάγειρας θα εφευρίσκει πάντα κάτι νόστιμο να φάει με τα ελάχιστα των ελαχίστων, ακόμα και με ψίχουλα. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
0

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ, τη χώρα των σαράντα τεσσάρων εκατομμυρίων κατοίκων που προμηθεύει σε μεγάλο ποσοστό σιτάρι, καλαμπόκι και ηλιέλαιο την Ευρώπη και τον κόσμο όλο (και πιστεύεται ότι θα μπορεί να ταΐσει… μέχρι και 600 εκατομμύρια όταν εκσυγχρονίσει τη γεωργία της, που μέχρι πέρσι τον Ιούλιο ήταν καθαρά κρατική υπόθεση, χωρίς οι γεωργοί να έχουν δυνατότητα ιδιοκτησίας γης!), μου έδωσε την ιδέα να ξαναδιαβάσω ένα βιβλιαράκι μόλις εκατό αραιογραμμένων σελίδων, τη «Μαγειρική των Περιστάσεων - Η Μαγειρική της Κατοχής» του Θέμου Ποταμιάνου που –αχρείαστο να είναι– μας θυμίζει πως το πρώτο αίτιο και θύμα κάθε πολέμου είναι η τροφή αλλά και ότι ο γεννημένος μάγειρας θα εφευρίσκει πάντα κάτι νόστιμο να φάει με τα ελάχιστα των ελαχίστων, ακόμα και με ψίχουλα. Κυριολεκτικά!

Ο συγγραφέας στην εισαγωγή του με κάποιο χιούμορ παρακαλεί τον αναγνώστη να τον θεωρήσει μάγειρα «μετ’ εμποδίων» γιατί, εκτός του ότι έστηνε τσουκάλι καθ’ όλη τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της «Μεγάλης Πείνας» που ακολούθησε (λίγο πριν από την Απελευθέρωση και τα Δεκεμβριανά), χρόνια μετά κατάφερε να «λαθρο-μαγειρέψει σε ξένες κουζίνες και σε ξένες ταράτσες», μια και ο ίδιος «για πολλά χρόνια ή δεν διέθετε κουζίνα ή δεν του επιτρεπόταν από τις σπιτονοικοκυράδες να χρησιμοποιεί τις δικές τους». 

Πλέον στην Ουκρανία πιστεύεται ότι υπάρχουν σαράντα εκατομμύρια εκτάρια καλλιεργήσιμης γης, δηλαδή έκταση ίση με την Καλιφόρνια, που μπορεί να καλύψει την αυξημένη ζήτηση σιτηρών όχι μόνον στις αραβικές χώρες αλλά και ανά την υφήλιο που σύντομα αναμένεται να φτάσει τα εννέα δισ. σε πληθυσμό και αναζητά τρόπους εξασφάλισης της σίτισής του.

Οι συνταγές ξενίζουν τον σημερινό αναγνώστη και καθημερινό σπιτικό μάγειρα με την απλότητά τους. Ποιος θα επέλεγε να μαγειρέψει κεφτέδες από κρέας αρνίσιων μυαλών, σκορδαλιά αραιωμένη με τον ζωμό χταποδιού, φάβα γιαχνί (μαγειρεμένη με ντοματούλα δηλαδή), λαδόσουπα με πλιγούρι ή κρεμμύδια φρικασέ ελλείψει κρέατος;

Η Μαριάννα Καβρουλάκη, πειραματική αρχαιολόγος και ιστορικός γαστρονομίας, όμως, που έχει συντάξει το επίμετρο του βιβλίου, πιστεύει πως πολλές από αυτές τις συνταγές έχουν τη βάση τους «σε τοπικές ή παλιές συνταγές δημητριακών, οσπρίων και λαχανικών, οι οποίες είχαν ξεχαστεί στα αστικά περιβάλλοντα και είχαν αποσιωπηθεί στους οδηγούς μαγειρικής» της τότε εποχής.

Η Μαγειρική της Κατοχής Facebook Twitter
Ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας επιδοκιμάζει την απελευθέρωση της γεωργικής γης στην Ουκρανία, που συνέβη μόλις πέρσι, τον Ιούλιο του 2021(Bloomberg). To 2024 ο καθένας θα μπορεί να αγοράζει γεωργική γη στην εύφορη Ουκρανία, όχι μόνο οι Ουκρανοί, κάτι που βάζει σε σκέψεις ορισμένους...

«Στην ουσία», μας λέει η Μ. Καβρουλάκη, «το βιβλίο προβάλλει ένα νέο μαγειρικό ήθος, το οποίο συνάδει και με την πεποίθηση του συγγραφέα ότι οι δυσκολίες της Κατοχής μπορεί να έχουν μια θετική επίδραση στην κοινωνία, ότι μάθαμε να προσέχουμε και να εκτιμούμε και τα φτωχικά υλικά και φαγητά. Βάλαμε μυαλό. Αποκτήσαμε καλές συνήθειες που θα τις διατηρήσουμε και μετά τον πόλεμο. Όταν τα τρόφιμα πληθύνουν και φθηνύνουν, η μαγειρική των περιστάσεων θα γίνει η μαγειρική των συνετών ανθρώπων».

Έτσι τουλάχιστον πιστευόταν μέχρι πρόσφατα, δηλαδή προτού η εξωφρενική μαγειρική πάρει τη θέση της συνετής, σε μια εποχή που σε κάθε γειτονιά υπάρχουν δέκα μαγαζιά με μπέργκερ. 

Μπορεί το βιβλίο που εξέδωσε η Εστία το 1943 να περιγράφει μια ιδιότυπη, σχεδόν εκκεντρική μαγειρική, αλλά σε όλο τον κόσμο την ίδια ακριβώς εποχή, από τον Καναδά και τις ΗΠΑ μέχρι την Αυστραλία και την Αγγλία, μάγειρες και μη μάθαιναν όντως να μαγειρεύουν με ελάχιστα υλικά, τα πιο πολλά με δελτίο, επινοώντας συνταγές χωρίς λιπαρά ή ζάχαρη – μερικές από αυτές έμειναν μέχρι τις μέρες μας.

Οι κυβερνήσεις των κρατών αυτών (κατά πολύ πλουσιότερων από την Ελλάδα βέβαια) εξέδιδαν τότε βιβλιαράκια και φυλλάδια με συνταγές, ώστε κάθε άνθρωπος να μπορεί να ετοιμάσει και να φάει κάτι σχετικά νόστιμο και σχετικά θρεπτικό.

μαγειρική των περιστάσεωνΣυνέστηναν επίσης τη δημιουργία κοινών λαχανόκηπων, των πατριωτικά αποκαλούμενων «Victory Gardens», μια και η ύπαιθρος, που κατά κανόνα καλλιεργούνταν από τους άντρες και τροφοδοτούσε τις πόλεις, είχε ερημώσει, με αποτέλεσμα την πολύ μικρή παραγωγή που προοριζόταν κυρίως για τα στρατεύματα, τα νοσοκομεία ή τα ορφανοτροφεία.

Οι λαχανόκηποι αυτοί (ακόμα και τέως κήποι παλατιών, π.χ. του Μπάκινγχαμ και του Ουίνσδορ στο Λονδίνο, που ο Γεώργιος ο 6ος παραχώρησε για παραγωγή τροφής, μα και γήπεδα ποδοσφαίρου ή γκολφ που απλώς αφέθηκαν στη δύναμη της φύσης να παράγει ξανά τροφή εκεί που πριν ποτιζόταν ένα καταπράσινο γκαζόν) αποτέλεσαν και έναν χώρο ευχάριστης συνάντησης στις γκρίζες μέρες του πόνου και της απόγνωσης, μια ευχάριστη διέξοδο, πέρα από την παραγωγή σημαντικότατης ποσότητας τροφής.

Εκατομμύρια τέτοιοι λαχανόκηποι λειτούργησαν τότε και πολύς κόσμος επέζησε και έζησε γερός και δυνατός με τα λίγα τρόφιμα, άλλοτε φρέσκα και άλλοτε τουρσί ή κονσερβοποιημένα. Δηλαδή η οικιακή οικονομία και η εφευρετικότητα του μάγειρα άνθησαν τότε, τις μέρες της ανέχειας.

Η Σοβιετική Ένωση τότε, τη δεκαετία του '40, κρατικοποίησε σχεδόν όλες τις γεωργικές εκτάσεις και κανείς δεν μπορούσε να έχει ιδιόκτητες φάρμες ή λιβάδια. Όλη η τροφή ήταν υπό τον έλεγχο του κράτους! Στην Ουκρανία μόλις πέρσι, τον Ιούλιο του 2021, απελευθερώθηκε η γεωργική γη και κάθε Ουκρανός (και από το 2024 ο καθένας) πλέον μπορεί να γίνει ιδιοκτήτης καλλιεργήσιμης γης. Είναι μια μεταρρύθμιση που αναμενόταν πολλά χρόνια και υπογράφθηκε επί Ζελένσκι.

Πλέον στην Ουκρανία πιστεύεται ότι υπάρχουν σαράντα εκατομμύρια εκτάρια καλλιεργήσιμης γης, δηλαδή έκταση ίση με την Καλιφόρνια, που μπορεί να καλύψει την αυξημένη ζήτηση σιτηρών όχι μόνο στις αραβικές χώρες αλλά και ανά την υφήλιο που σύντομα αναμένεται να φτάσει τα εννέα δισ. σε πληθυσμό και αναζητεί τρόπους εξασφάλισης της σίτισής του. 

Με αυτά κατά νου, αλλά και μια που έρχεται Σαρακοστή, να μια συνταγή από αυτό το απίστευτο βιβλίο του Θέμου Ποταμιάνου ως παρότρυνση, αν μου επιτρέπετε, για να ελαφρύνουμε λίγο το μενού στο σπίτι και να ξανασκεφτούμε ότι όντως, σε περιόδους σαν αυτή που διανύουμε, «ουκ εν τω πολλώ το ευ». Λίγα καλά υλικά και η φαντασία μας αρκούν. 

Φάβα γιαχνί με ρίγανη

Θα σας συστήσω ένα ωραίο φαγητό. Φάβα γιαχνί με ρίγανη. Έως τώρα έτρωγα κι εγώ τη φάβα όπως όλος ο κόσμος. Σκέτη, νερόβραστη, με μπόλικο λάδι στο πιάτο, λεμόνι και κρεμμύδι. Την έφαγα μια, την έφαγα δυο και επιτέλους τη βαρέθηκα. Εξάλλου μου έτρωγε πολύ λάδι και η δουλειά δεν συνέφερε.

Αλλάζω, λοιπόν, το φύλλο και μια μέρα τη φτιάχνω γιαχνί. Είπα: στο γιαχνί θα ρίξω μια φορά λάδι, ενώ στο πιάτο ρίχνω δυο φορές και τρεις. Έπειτα, για να δούμε τι λέει και η γιαχνιστή; Και αμ' έπος αμ’ έργον.

Κόβω κρεμμύδι και σκόρδο, τα γιαχνίζω με αρκετό λάδι, προσθέτω ντομάτα, ρίχνω τη φάβα και περιμένω. Ήμουν περίεργος. Άραγε, θα βγει τίποτε; ρωτούσα. Και μα την πίστη μου, βγήκε! Έπειτα από μισή ώρα, κατά την οποία η φάβα ήταν σιωπηλή και μυστηριώδης, άρχισε να βγαίνει από το τσουκάλι μια περίεργη μυρωδιά που μου θύμιζε τη μυρωδιά του πουρέ από κομμένο μπιζέλι και βούτυρο των παλαιών καλών ημερών. Εδώ είμαστε, είπα. Και λιγοστεύω τη φωτιά και συνεχίζω πιο γοργά το ανακάτεμα και ρίχνω αλάτι. Σε πέντε λεπτά ήταν έτοιμη.

Τη δοκιμάζω. Έκτακτη! Πλήρης επιτυχία! Μυρωδιά, γεύση, όλα εντάξει. Την κατεβάζω, τη ρίχνω στο πιάτο. Τρίβω ρίγανη και της ρίχνω δοκιμαστικά. Έγινε πιο καλή. Αυτό ήταν! Κι έτσι γλίτωσα και από τον περιβόητο λάκκο της φάβας. Γιατί στη γιαχνιστή φάβα, κι αν δημιουργηθεί λάκκος, δεν θα γεμίσει αναλώμασι του λαδιού. Το πολύ πολύ, αν θέλετε, ρίχνετε λεμόνι ή τυρί, το ένα από τα δύο. 


 

Γεύση
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Από την ανάγκη στην απόλαυση: Τι έτρωγαν στην Σαντορίνη της Εποχής του Χαλκού

Αρχαιολογία & Ιστορία / Από την ανάγκη στην απόλαυση: Τι έτρωγαν στην Σαντορίνη της Εποχής του Χαλκού

Η μελέτη του Χρήστου Ντούμα για τις διατροφικές συνήθειες στο Ακρωτήρι Σαντορίνης της Eποχής του Xαλκού προσεγγίζει την καθημερινή ζωή μέσα από τα κατάλοιπα τροφής που βρέθηκαν στην ανασκαφή και αποδεικνύει πως οι κάτοικοι της περιοχής δεν έτρωγαν απλώς για να ζουν αλλά απολάμβαναν την τροφή και έδιναν μεγάλη σημασία στην προετοιμασία της.
ΒΙΒΙΑΝ ΕΥΘΥΜΙΟΠΟΥΛΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο καφές πάει με όλα

Γεύση / Ο καφές πάει με όλα

Η Αθήνα έχει να προσφέρει καλύτερο καφέ από ποτέ, όχι μόνο στα μέρη που ασχολούνται αποκλειστικά με αυτόν αλλά και σε αυτά oπου μπορούμε να αγοράσουμε βιβλία και κεραμικά, φυτά και ρούχα, να γνωρίσουμε τις δουλειές Ελλήνων και ξένων artisans, να βρούμε γλυκά και ποπκόρν κατάλληλα για σκύλους και να υιοθετήσουμε μια γάτα.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
47’ λεπτά με τη Μαρίνα Χρονά

Γεύση / Μαρίνα Χρονά: «Με ενδιαφέρει το προσιτό φαγητό, γιατί θέλω να έχω επαφή με τον κόσμο»

Έξω από πιάτσες, δίπλα στο Μουσείο, η νεαρή σεφ άνοιξε μέσα στο καλοκαίρι ένα new age μπιστρό που τα κάνει όλα απλά και κατανοητά, που συζητιέται όχι μόνο γιατί είναι νόστιμο αλλά και γιατί με τις τιμές του μπορεί να γίνει εύκολα στέκι, σαν να είναι η ταβέρνα της γενιάς μας.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Στα Άκρα για πρωινό με κοκορόπιτα, αυγά και χωριάτικα ψωμιά

Γεύση / Στα Άκρα για πρωινό με κοκορόπιτα, αυγά και χωριάτικα ψωμιά

Το πολυσυζητημένο εστιατόριο του Παγκρατίου δεν προσφέρεται μόνο για βραδινές συναντήσεις αλλά μας περιμένει από νωρίς το πρωί, περνάει τις πίτες μας από τα κάρβουνα, φτιάχνει πιάτα με ό,τι καλή πρώτη ύλη δίνουν η εποχή και οι μικροί παραγωγοί, κάνει ένα πρωινό που θα ετοίμαζαν οι γιαγιάδες μας, αν ήξεραν από τεχνικές.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Αυτές είναι οι νέες αγαπημένες μας τυρόπιτες στην Αθήνα

Γεύση / Αυτές είναι οι νέες καλές τυρόπιτες της Αθήνας

Σίγουρα τιμούμε τις πιο ιστορικές του είδους και δύσκολα τις αλλάζουμε, από το Μαμ και το  Άριστον έχουμε φάει τόνους ζύμη κουρού. Όμως υπάρχουν και οι πιο νέοι, που έχουν μπει στο παιχνίδι αυτού του κλασικού πρωινού και μας το προσφέρουν άψογο. Ας ανανεωθούμε λοιπόν.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Σπέτσες

Γεύση / On the Verandah: Σεπτέμβριος στις Σπέτσες με ψάρι και εποχική κουζίνα

Στο ξενοδοχείο-τοπόσημο του νησιού, το Poseidonion Grand Hotel, και στην κομψή βεράντα του με φόντο τον Αργοσαρωνικό Kόλπο, ο Θεολόγος Αμηράς ποντάρει στο φρέσκο ψάρι και σε όσα του δίνει το μποστάνι του. Και αν ψάχνετε έναν καλό λόγο για μια σύντομη απόδραση προς τα εκεί, έρχεται και η Αρμάτα.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Όσα θέλουμε να δοκιμάσουμε φέτος στα νησιά

Γεύση / Όσα θέλουμε να δοκιμάσουμε φέτος στα νησιά

Είναι πολλές οι νέες και πολύ ενδιαφέρουσες αφίξεις φέτος το καλοκαίρι στα μέρη που θα ταξιδέψουμε, αφού οι μάγειρες από τα πιο hip γαστρονομικά project της Αθήνας δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους εκτός πόλης, ενώ άλλοι επιστρέφουν στον τόπο τους για να δουλέψουν με την κορυφαία του πρώτη ύλη και να την αναδείξουν.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Μα γιατί δεν μιλάει κανείς για τα αγγούρια; 

Γεύση / Μα γιατί δεν μιλάει κανείς για τα αγγούρια; 

Αν και είναι απαραίτητο συστατικό για να φτιάξουμε το εθνικό μας ντιπ, τα επισκιάζει διαχρονικά η ντομάτα, ακόμα και η φέτα όταν μπαίνουν μαζί στη σαλάτα ενώ λίγοι είναι οι μάγειρες της Αθήνας που τους έχουν δώσει τη δέουσα προσοχή. Κάποιες ποικιλίες τους όμως θα σας πείσουν ότι κάθε άλλο παρά αδιάφορα είναι, ρίξτε τους μόνο χοντρό αλάτι.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Ostomachion: Μια ταράτσα για Αθηναίους στην Κολοκοτρώνη

Γεύση / Ostomachion: Μια ταράτσα για Αθηναίους στην Κολοκοτρώνη

Το νέο ενδιαφέρον μπαρ της πόλης λειτουργεί ψηλά, είναι χαλαρό και στημένο σαν spritzeria με θέα στο πυκνό αστικό τοπίο του εμπορικού τριγώνου. Αν λοιπόν ανήκετε σε εκείνους που πιστεύουν ότι οι ταράτσες της πόλης απευθύνονται κυρίως στους επισκέπτες της, αυτή θα σας αλλάξει γνώμη.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Καμία δίαιτα, παίζουν καινούργιες διευθύνσεις για φοβερά burgers στην Αθήνα

Γεύση / Καμία δίαιτα, έχουμε μερικά νέα φοβερά burgers στην Αθήνα

Kαι εκεί που νομίζαμε ότι αυτή η πόλη τα έχει δώσει όλα όσον αφορά τα burgers, έχουν εμφανιστεί νέα και διαφορετικά μεταξύ τους concepts που τα προσφέρουν ποιοτικά και ζουμερά. Μάλιστα, για να τα απολαύσουμε χρειάζεται να βολτάρουμε και εκτός κέντρου, μπορεί να ανακαλύψετε λοιπόν μια νέα περιοχή ενώ βάζετε τις διευθύνσεις τους στο Google Maps για να τα βρείτε και να τα δοκιμάσετε.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
Σεράμικο: Το σαλονικιώτικο Σέμπρικο μόλις κατέβηκε και στην Αθήνα, στη γειτονιά του Κεραμεικού

Γεύση / Σεράμικο: Το σαλονικιώτικο Σέμπρικο μόλις κατέβηκε και στον Κεραμεικό

Τρώμε πολύ Θεσσαλονίκη στην Αθήνα τελευταία και σε αυτήν τη νέα άφιξη με τη value for money φιλοσοφία, όπου βρίσκουμε πολλά πιάτα-σουξέ του πρώτου εστιατορίου, μπορούμε να στήσουμε τραπέζι με γεύσεις του Βορρά και όχι μόνο.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ