Τα βιβλία, το έργο, το έγκλημα

Τα βιβλία, το έργο, το έγκλημα Facebook Twitter
Αναπαράγει μια ολέθρια παρεξήγηση η ταύτιση του έργου με τον άνθρωπο που έτυχε να το δημιουργήσει.
0

Με τη σύλληψη ενός συγγραφέα για την κατοχή βίντεο με σεξουαλική κακοποίηση παιδιών είδαμε να συμβαίνει κάτι που επαναλαμβάνεται όταν ο θύτης τυγχάνει άνθρωπος της τέχνης ή του πολιτισμού: πλήθος πρωτοσέλιδων και ρεπορτάζ, άπειρα σχόλια και αναλύσεις όπου αναζητούνται τα πειστήρια ενοχής στα βιβλία του φερόμενου δράστη.

Το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος έγραφε βιβλία για παιδιά και εφήβους προσθέτει μια νότα έξτρα διαστροφής στη φαντασία του κοινού. Έτσι, κάποιες φράσεις από ένα βιβλίο ή δυο λόγια από μια συνέντευξη του ερμηνεύονται εκ των υστέρων σαν κρυφά νεύματα και υπονοούμενα της εγκληματικής του δράσης.

Ως έναν βαθμό είναι προβλέψιμη αυτή η ταύτιση των γραπτών ενός δημιουργού με τις άσχημες πράξεις του ή τη συμπεριφορά του στην πραγματική ζωή.

Όπως όμως είναι ελαφρώς γελοίο το να εκπλήσσεται κανείς με εγκληματίες που αποδείχτηκε πως είναι συγγραφείς ή «διανοούμενοι» (ως εάν οι ιδιότητες αυτές να καθιστούν κάποιον απρόσβλητο στα πάθη του κόσμου αυτού), έτσι αναδίδει κάτι θλιβερό αναχρονιστικό κι αυτή η συσχέτιση των όσων δημιουργεί κανείς συγγραφικά ή καλλιτεχνικά με αυτά που διαπράττει στην υπόλοιπη ζωή του.

Με μια έννοια, η ενοχοποίηση των έργων επειδή ο δημιουργός τους μπορεί να έχει διαπράξει ένα έγκλημα είναι μια μορφή κακοποίησης. Μπορεί να φαντάζει ανώδυνη ή και πολυτέλεια μπροστά στην αθλιότητα των «αναζητήσεών του», διατηρεί όμως ένα περιβάλλον l πνιγηρής καχυποψίας και ηθικολογικής παράνοιας.

Με μια έννοια, η ενοχοποίηση των έργων επειδή ο δημιουργός τους μπορεί να έχει διαπράξει ένα έγκλημα είναι μια μορφή κακοποίησης. Μπορεί να φαντάζει ανώδυνη ή και πολυτέλεια μπροστά στην αθλιότητα των «αναζητήσεών του», διατηρεί όμως ένα περιβάλλον πνιγηρής καχυποψίας και ηθικολογικής παράνοιας.

Θα ισχυριστεί κανείς πως δεν μπορεί να απαιτεί από δημοσιογράφους ή πολίτες να ξέρουν το άλφα και το ωμέγα της νεότερης αισθητικής θεωρίας: για παράδειγμα, ότι τα λογοτεχνικά κείμενα δεν είναι απλώς οι προθέσεις του συγγραφέα τους και πως αν ο ήρωας σε ένα διήγημα τυγχάνει φασίστας ή τρομοκράτης, δεν σημαίνει πως ο συγγραφέας έχει, κατ’ ανάγκην, φασιστικές ή τρομοκρατικές σκέψεις. Ή να ξέρουν πως αν μέσα σε ένα βιβλίο κάποιος προσβάλλει και βρίζει ασύστολα αυτό δεν σημαίνει ότι ο συγγραφέας του εκφράζει κάποια δική του, ενδόμυχη, αντικοινωνική του τάση.

Καμιά φορά χρειάζεται να υπενθυμίσει κανείς πολύ βασικά πράγματα. Οι συγγραφείς, οι διανοούμενοι, οι πανεπιστημιακοί κ.λπ. μπορεί να είναι αυτό ή εκείνο, να είναι, ας πούμε, οπαδοί ολοκληρωτικών καθεστώτων απολαμβάνοντας τη σκληρότητα και την πολιτική βία. Ή να αποδειχτούν απατεώνες, κοινοί καταχραστές, κακοποιητικοί σύζυγοι ή ακόμα και παιδεραστές του σκοτεινού διαδικτύου. Αυτό δεν σημαίνει πως ό,τι έγραψαν και είπαν στη ζωή τους είναι μέρος της φονικής τους ιδεολογίας ή της νοσηρής τους διαστροφής.

Η καλή λογοτεχνία άλλο δεν κάνει από το να αναγνωρίζει τους πολύπλοκους και αντιφατικούς κόσμους των ηρώων της, που διατηρούν συχνά μια ζώνη σκιάς και αμφιβολιών.

Όσο και αν είναι, λοιπόν, αναμενόμενο το πάθος μας να βρούμε πίσω από τους χαρακτήρες των βιβλίων τις απόψεις του αποκλίνοντος, αυτό θυμίζει εντέλει εκείνη την άγονη άσκηση των γυμνασιακών μας χρόνων, τότε που μας ζητούσαν την κεντρική ιδέα ενός κειμένου.

Είναι άραγε η κεντρική ιδέα του (αγνώστου τελείως σε μένα) Παπαθεοδώρου η παιδοφιλική του διαστροφή; Είναι η κεντρική ιδέα του ενός ή του άλλου καλλιτέχνη και συγγραφέα οι φιλοφασιστικές του τάσεις, η χρήση ναρκωτικών, οι σεξιστικές του εκτροπές;

Οι νεκρές ψυχές μας θυμώνουν, μας αιφνιδιάζουν δυσάρεστα, μας σοκάρουν. Δεν είχα διαβάσει και δεν έτυχε να αγοράσω για την κόρη μου βιβλίο του συγγραφέα που κατηγορείται. Δεν θα ήθελα όμως να πεταχτεί στην πυρά ό,τι βγήκε από την πένα του επειδή ο ίδιος συνελήφθη για κάτι φριχτό και ηθικά ασυγχώρητο.

Όχι από κάποια τάχα γενναιόψυχη ευρυχωρία πνεύματος που αποδίδουν μερικοί στους «μετριοπαθείς». Η μετριοπάθεια είναι μύθος απέναντι σε φαινόμενα που ξεπερνούν την ανοχή και μας πληγώνουν και μας εξοργίζουν βαθύτερα. Όμως αναπαράγει μια ολέθρια παρεξήγηση η ταύτιση του έργου με τον άνθρωπο που έτυχε να το δημιουργήσει. Αν αυτός ο άνθρωπος από σάρκα πρέπει να πάει στην κόλαση, δεν είναι ανάγκη να ρίξουμε στην πυρά αυτά που πρόσφερε και ό,τι είπε και σκέφτηκε δημόσια.

Όσο κι αν η συγκεκριμένη στάση έχει μεγάλη δυσκολία στην πράξη, αποδίδει νομίζω δικαιοσύνη στις αποχρώσεις. Και οι αποχρώσεις, όπως έλεγε η Γεωργία Σάνδη, οι αποχρώσεις είναι η ίδια η λογοτεχνία.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Social Media / Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Kαθορίζει την εικόνα μας, τη διάθεσή μας, τα οικονομικά μας, καθορίζει τον τρόπο που ζούμε. Θα έλεγε κανείς πως, μετά την έλευσή του, μια πετυχημένη selfie, σαν την περίφημη selfie των Oscar του 2014, αλλάζει τον μικρόκοσμο που ζούμε. Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, κύριος ερευνητής ΕΚΚΕ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής, αναλύει το φαινόμενο Instagram.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Οπτική Γωνία / Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Το κόστος ζωής, η ανισότητα, η διαφθορά, ο νεποτισμός, η βιαιότητα των δυνάμεων καταστολής: αυτά είναι τα ζητήματα που απασχολούν τα κινήματα της Γενιάς Ζ και όχι τόσο τα memes ή τα καρτούν.
THE LIFO TEAM