Στην επικράτεια του «όχι»

Στην επικράτεια του «όχι» Facebook Twitter
Φωτό: Nikos Libertas / SOOC
3

Η πολιτική δεν είναι μόνο τα συμφέροντα αλλά και τα πάθη. Η άρνηση των άλλων, όσων θεωρούνται ένοχοι, συνένοχοι ή βουτηγμένοι στον «κόσμο της διαπλοκής», αυτό είναι το πάθος που σφράγισε ανεξίτηλα τη νικητήρια πορεία του «όχι».

Από την Κυριακή το βράδυ ακούμε και διαβάζουμε για το «όχι». Για τις παραμέτρους, τη σύνθεση, τα νοήματά του. Όλοι αποδέχονται φαινομενικά την ανομοιογένεια και την ποικιλομορφία του. Ξέρουμε όμως καλά ότι κάθε πολιτική ανάλυση χτίζει το αγαπημένο της σενάριο, καλλιεργώντας πολύ συγκεκριμένες προσδοκίες. Και η πλειοψηφική επικράτεια του «όχι» ερεθίζει την πολιτική φαντασία των ικανοποιημένων και των πικραμένων της Κυριακής.

Συμπέρασμα: το «όχι» του συμφέροντος έσμιξε με τον βαθύ ελληνικό εθνικό ρομαντισμό, φτιάχνοντας ένα κύμα που υπερβαίνει τη διαίρεση Αριστεράς και Δεξιάς.

Σε όλο τον ριζοσπαστικό και αριστερό χώρο έχει στηθεί εορτασμός για τον «βαθιά ταξικό» χαρακτήρα του «όχι». Βλέποντας προσεκτικά το αποτέλεσμα, πρέπει να αναγνωρίσει κανείς πως έχουν ένα δίκιο. Αρκεί να ρίξει κανείς μια πρόχειρη ματιά στην κατανομή του «όχι» και του «ναι», στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη, στη Νίκαια ή στη Δραπετσώνα και αντίστοιχα στις εύπορες περιοχές. Δεν είναι όμως αλάθητος κανόνας αυτή η ταξική αντιστοίχιση. Η Κρήτη, η Κέρκυρα, η δική μου Σάμος, όπου θριάμβευσε το «όχι», δεν είναι «λαϊκά προάστια» της χώρας αλλά τόποι όπου επιδρούν άλλες ιστορικές μνήμες και φορτία.


Ας παραδεχτούμε, ωστόσο, για την οικονομία της ανάλυσης πως το κοινωνικό προφίλ της ψήφου επιβεβαιώνει την ισχυρή του εδραίωση του «όχι» στα μικροαστικά και λαϊκά περιβάλλοντα.


Δίπλα σε αυτήν τη διάσταση υπάρχει, ωστόσο, η μαγική δύναμη της απόρριψης. Η πολιτική δεν είναι μόνο τα συμφέροντα αλλά και τα πάθη. Η άρνηση των άλλων, όσων θεωρούνται ένοχοι, συνένοχοι ή βουτηγμένοι στον «κόσμο της διαπλοκής», αυτό είναι το πάθος που σφράγισε ανεξίτηλα τη νικητήρια πορεία του «όχι». Το «ναι» συνδέθηκε μοιραία με τον παλιό κόσμο, τους πλούσιους, τους ξένους. Από κει και πέρα, σύμφωνα με την ελληνική ιδεολογία του «όχι», οι αντίπαλοί του, όποιο φιλοευρωπαϊσμό και αν είχαν, βρέθηκαν να εκπροσωπούν «χαμηλές» ηθικές ποιότητες. Τη δειλία, όχι το θάρρος. Τον φόβο, όχι την ευτολμία. Την ηλικιακή γήρανση, όχι τη νεανικότητα. Τον ξερό ρεαλισμό, όχι τους χυμούς της ζωής που διεκδικεί τη δικαίωσή της. Το «ναι» χρεώθηκε συνολικά στους κερδισμένους ή στους αδιάφορους για την κοινωνική οδύνη.

Εδώ πρέπει να παραδεχτούμε ότι κινητοποιήθηκαν πολύ σκληροί ιδεολογικοί μηχανισμοί στιγματισμού. Στον «καθεστωτικό» χρηματοπιστωτικό πανικό των ιδιωτικών καναλιών αντιπαρατέθηκε μια διάχυτη ηθική βία. Και αυτή νίκησε. Στα κοινωνικά μέσα δεν κυκλοφορούσαν τόσο σχέδια για δραχμή όσο μια μεταφυσική της ελληνικής λαϊκής ψυχής, η οποία ορθώνεται μάχιμη απέναντι στις απρόσωπες μάσκες των εχθρών της. Το Διαδίκτυο έγινε απέραντο σκηνικό για πολέμους λέξεων και συναισθημάτων: ανάμεσα στην πολιτική της ψυχής και στην άψυχη λογιστική, ανάμεσα στην «καρδιά του Έλληνα» και στο τέρας της «χρεοδουλοπαροικίας», κατά τον νεολογισμό του Γιάνη Βαρουφάκη.

Από τη στιγμή που κάτω από την επιφάνεια της θεσμικής σκηνής και των ατέλειωτων συνεδριάσεών της διακινούνται διαιρέσεις ψυχοφθόρες και παραπλανητικές, η πολιτική θα κινδυνεύει να υποκύψει στους επηρμένους ηθικολόγους και στους φανατικούς.


Συμπέρασμα: το «όχι» του συμφέροντος έσμιξε με τον βαθύ ελληνικό εθνικό ρομαντισμό, φτιάχνοντας ένα κύμα που υπερβαίνει τη διαίρεση Αριστεράς και Δεξιάς.

Τι σημαίνει, όμως, αυτή η στιγμή, αν φύγουμε για λίγο από την εξέλιξη της διαπραγμάτευσης και τους κινδύνους της οικονομικής κατάρρευσης, είτε εντός είτε εκτός ευρώ;


Για μένα, το μεγάλο πρόβλημα είναι πως βλέπει κανείς να επαναλαμβάνεται η ιδέα της Αγανάκτησης των προηγούμενων χρόνων, έστω με όρους της «ανάθεσης» στον Τσίπρα και στην παρούσα κυβέρνηση. Το «όχι» αγκιστρώνεται σε μια Αριστερά της αντιδραστικής αοριστίας που την κάνει πολιτικά κυρίαρχη, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν αλλάζει την κοινωνία και δεν θεραπεύει την κρίση.


Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της αντιδραστικής αοριστίας; Θα έλεγε κανείς ότι είναι η συνεχής υποκατάσταση της πολιτικής με ισχυρές δόσεις ηθικού συναισθηματισμού. Εδώ εμφανίζεται, ας πούμε, εκείνος που πιστεύει πως δικαιώνεται η θέση του για τα πράγματα επειδή αποδείχτηκαν «λίγοι» ή κακοί οι κομματικοί ή μιντιακοί του εχθροί.


Φυσικά, ούτε η πλειονότητα είναι αφώτιστη ούτε οι μειονότητες φωτισμένες. Το πρόβλημα που διακρίνω εδώ είναι η άνοδος μιας ηθικής υπεροψίας που πατάει στο γλιστερό έδαφος του εθνικού μας ρομαντισμού. Αυτό το χαρμάνι ιδεολογίας και παθών εμποδίζει τη συνεννόηση και ματαιώνει την αναγκαία τέχνη των συμβιβασμών.


Πώς θα μπορούσε να στηθεί είτε πολιτική συνεννόηση είτε και αυθεντική δημοκρατική διαφωνία πάνω στην κινούμενη άμμο μιας χώρας που αποτελείται από λιπόψυχους, κότες, ταξικούς αποστάτες ή κατά φαντασίαν αντιστασιακούς;


Από τη στιγμή που κάτω από την επιφάνεια της θεσμικής σκηνής και των ατέλειωτων συνεδριάσεών της διακινούνται διαιρέσεις ψυχοφθόρες και παραπλανητικές, η πολιτική θα κινδυνεύει να υποκύψει στους επηρμένους ηθικολόγους και στους φανατικούς.

3

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Social Media / Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Kαθορίζει την εικόνα μας, τη διάθεσή μας, τα οικονομικά μας, καθορίζει τον τρόπο που ζούμε. Θα έλεγε κανείς πως, μετά την έλευσή του, μια πετυχημένη selfie, σαν την περίφημη selfie των Oscar του 2014, αλλάζει τον μικρόκοσμο που ζούμε. Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, κύριος ερευνητής ΕΚΚΕ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής, αναλύει το φαινόμενο Instagram.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Οπτική Γωνία / Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Το κόστος ζωής, η ανισότητα, η διαφθορά, ο νεποτισμός, η βιαιότητα των δυνάμεων καταστολής: αυτά είναι τα ζητήματα που απασχολούν τα κινήματα της Γενιάς Ζ και όχι τόσο τα memes ή τα καρτούν.
THE LIFO TEAM
Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Οπτική Γωνία / Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Δεν μιλάμε πια για ειδικούς αναλυτές θεμάτων ασφάλειας, αλλά για έναν νέο τύπο τηλεοπτικού ιεροκήρυκα: ο αστυνομικός που εξηγεί, καθοδηγεί και κρίνει τα πάντα «με τάξη και ασφάλεια».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει από πουθενά, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

Αθλητισμός / Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

H ανερχόμενη αθλήτρια του ελληνικού στίβου έχει μάθει να μην αφήνει το παρελθόν να την κρατά πίσω, τροφοδοτείται από το συναίσθημα, έχει στόχο τους Ολυμπιακούς και ζωγραφίζει παντού, ακόμα και στο δέρμα της.
ΜΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ

σχόλια

3 σχόλια
Είτε σε κρίση είτε σε ευρυθμία κάθε κοινωνία δομείται σε δίπολα των οποίων η ρητορική αρθρώνεται αφενός ως ηθική υπεροψία και αφετέρου ως υπεροψία της ισχύος. Η δεύτερη, σαν κοινωνική συμπεριφορά που εκπορεύεται από - και ακολουθεί - τη στερούμενη ηθικής φυσική τάξη δεν χρήζει προσφυγής σε ηθικολογικά συστήματα. Η πρώτη, παρεμβαίνοντας διορθωτικά στη φυσική τάξη επιχειρεί να εισαγάγει στην κοινωνική αλληλεπίδραση την από τον κοινωνικό άνθρωπο επινοημένη έννοια του Δικαίου. Αν η υπεροψία εν γένει είναι αμάρτημα, η υπεροψία της ισχύος αγνοεί επιδεικτικά την αυτοκριτική επειδή η επικράτηση των ολίγων ισχυρών σε όλες τις ιστορικές κοινωνίες δικαιώνει τις προθέσεις της. Κατανοώ πως η ουσία του άρθρου αφορά την ελπίδα να μην αναλωθεί ο λόγος της πλειοψηφίας που επικαλείται ηθικές αξίες και συναισθηματισμό σε στείρα ηθικολογία εμποτισμένη με επικίνδυνο και διχαστικό εθνικό ρομαντισμό, αλλά να μετουσιωθεί σε γόνιμη διπλωματία απέναντι στην ισχυρή Ευρώπη, σε συνδυασμό με άσκηση μεταρρυθμιστικής πολιτικής. Όμως στην παρούσα κοινωνική και ανθρωπιστική κρίση, ο λόγος για την υπεροψία θα είναι ελλιπής, αν δεν περιλαμβάνει την υπεροψία που γεννά και αναπαράγει τα κοινωνικά προβλήματα και τους συλλογικούς μύθους που τα πλαισιώνουν.