Στην επικράτεια του «όχι»

Στην επικράτεια του «όχι» Facebook Twitter
Φωτό: Nikos Libertas / SOOC
3

Η πολιτική δεν είναι μόνο τα συμφέροντα αλλά και τα πάθη. Η άρνηση των άλλων, όσων θεωρούνται ένοχοι, συνένοχοι ή βουτηγμένοι στον «κόσμο της διαπλοκής», αυτό είναι το πάθος που σφράγισε ανεξίτηλα τη νικητήρια πορεία του «όχι».

Από την Κυριακή το βράδυ ακούμε και διαβάζουμε για το «όχι». Για τις παραμέτρους, τη σύνθεση, τα νοήματά του. Όλοι αποδέχονται φαινομενικά την ανομοιογένεια και την ποικιλομορφία του. Ξέρουμε όμως καλά ότι κάθε πολιτική ανάλυση χτίζει το αγαπημένο της σενάριο, καλλιεργώντας πολύ συγκεκριμένες προσδοκίες. Και η πλειοψηφική επικράτεια του «όχι» ερεθίζει την πολιτική φαντασία των ικανοποιημένων και των πικραμένων της Κυριακής.

Συμπέρασμα: το «όχι» του συμφέροντος έσμιξε με τον βαθύ ελληνικό εθνικό ρομαντισμό, φτιάχνοντας ένα κύμα που υπερβαίνει τη διαίρεση Αριστεράς και Δεξιάς.

Σε όλο τον ριζοσπαστικό και αριστερό χώρο έχει στηθεί εορτασμός για τον «βαθιά ταξικό» χαρακτήρα του «όχι». Βλέποντας προσεκτικά το αποτέλεσμα, πρέπει να αναγνωρίσει κανείς πως έχουν ένα δίκιο. Αρκεί να ρίξει κανείς μια πρόχειρη ματιά στην κατανομή του «όχι» και του «ναι», στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη, στη Νίκαια ή στη Δραπετσώνα και αντίστοιχα στις εύπορες περιοχές. Δεν είναι όμως αλάθητος κανόνας αυτή η ταξική αντιστοίχιση. Η Κρήτη, η Κέρκυρα, η δική μου Σάμος, όπου θριάμβευσε το «όχι», δεν είναι «λαϊκά προάστια» της χώρας αλλά τόποι όπου επιδρούν άλλες ιστορικές μνήμες και φορτία.


Ας παραδεχτούμε, ωστόσο, για την οικονομία της ανάλυσης πως το κοινωνικό προφίλ της ψήφου επιβεβαιώνει την ισχυρή του εδραίωση του «όχι» στα μικροαστικά και λαϊκά περιβάλλοντα.


Δίπλα σε αυτήν τη διάσταση υπάρχει, ωστόσο, η μαγική δύναμη της απόρριψης. Η πολιτική δεν είναι μόνο τα συμφέροντα αλλά και τα πάθη. Η άρνηση των άλλων, όσων θεωρούνται ένοχοι, συνένοχοι ή βουτηγμένοι στον «κόσμο της διαπλοκής», αυτό είναι το πάθος που σφράγισε ανεξίτηλα τη νικητήρια πορεία του «όχι». Το «ναι» συνδέθηκε μοιραία με τον παλιό κόσμο, τους πλούσιους, τους ξένους. Από κει και πέρα, σύμφωνα με την ελληνική ιδεολογία του «όχι», οι αντίπαλοί του, όποιο φιλοευρωπαϊσμό και αν είχαν, βρέθηκαν να εκπροσωπούν «χαμηλές» ηθικές ποιότητες. Τη δειλία, όχι το θάρρος. Τον φόβο, όχι την ευτολμία. Την ηλικιακή γήρανση, όχι τη νεανικότητα. Τον ξερό ρεαλισμό, όχι τους χυμούς της ζωής που διεκδικεί τη δικαίωσή της. Το «ναι» χρεώθηκε συνολικά στους κερδισμένους ή στους αδιάφορους για την κοινωνική οδύνη.

Εδώ πρέπει να παραδεχτούμε ότι κινητοποιήθηκαν πολύ σκληροί ιδεολογικοί μηχανισμοί στιγματισμού. Στον «καθεστωτικό» χρηματοπιστωτικό πανικό των ιδιωτικών καναλιών αντιπαρατέθηκε μια διάχυτη ηθική βία. Και αυτή νίκησε. Στα κοινωνικά μέσα δεν κυκλοφορούσαν τόσο σχέδια για δραχμή όσο μια μεταφυσική της ελληνικής λαϊκής ψυχής, η οποία ορθώνεται μάχιμη απέναντι στις απρόσωπες μάσκες των εχθρών της. Το Διαδίκτυο έγινε απέραντο σκηνικό για πολέμους λέξεων και συναισθημάτων: ανάμεσα στην πολιτική της ψυχής και στην άψυχη λογιστική, ανάμεσα στην «καρδιά του Έλληνα» και στο τέρας της «χρεοδουλοπαροικίας», κατά τον νεολογισμό του Γιάνη Βαρουφάκη.

Από τη στιγμή που κάτω από την επιφάνεια της θεσμικής σκηνής και των ατέλειωτων συνεδριάσεών της διακινούνται διαιρέσεις ψυχοφθόρες και παραπλανητικές, η πολιτική θα κινδυνεύει να υποκύψει στους επηρμένους ηθικολόγους και στους φανατικούς.


Συμπέρασμα: το «όχι» του συμφέροντος έσμιξε με τον βαθύ ελληνικό εθνικό ρομαντισμό, φτιάχνοντας ένα κύμα που υπερβαίνει τη διαίρεση Αριστεράς και Δεξιάς.

Τι σημαίνει, όμως, αυτή η στιγμή, αν φύγουμε για λίγο από την εξέλιξη της διαπραγμάτευσης και τους κινδύνους της οικονομικής κατάρρευσης, είτε εντός είτε εκτός ευρώ;


Για μένα, το μεγάλο πρόβλημα είναι πως βλέπει κανείς να επαναλαμβάνεται η ιδέα της Αγανάκτησης των προηγούμενων χρόνων, έστω με όρους της «ανάθεσης» στον Τσίπρα και στην παρούσα κυβέρνηση. Το «όχι» αγκιστρώνεται σε μια Αριστερά της αντιδραστικής αοριστίας που την κάνει πολιτικά κυρίαρχη, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν αλλάζει την κοινωνία και δεν θεραπεύει την κρίση.


Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της αντιδραστικής αοριστίας; Θα έλεγε κανείς ότι είναι η συνεχής υποκατάσταση της πολιτικής με ισχυρές δόσεις ηθικού συναισθηματισμού. Εδώ εμφανίζεται, ας πούμε, εκείνος που πιστεύει πως δικαιώνεται η θέση του για τα πράγματα επειδή αποδείχτηκαν «λίγοι» ή κακοί οι κομματικοί ή μιντιακοί του εχθροί.


Φυσικά, ούτε η πλειονότητα είναι αφώτιστη ούτε οι μειονότητες φωτισμένες. Το πρόβλημα που διακρίνω εδώ είναι η άνοδος μιας ηθικής υπεροψίας που πατάει στο γλιστερό έδαφος του εθνικού μας ρομαντισμού. Αυτό το χαρμάνι ιδεολογίας και παθών εμποδίζει τη συνεννόηση και ματαιώνει την αναγκαία τέχνη των συμβιβασμών.


Πώς θα μπορούσε να στηθεί είτε πολιτική συνεννόηση είτε και αυθεντική δημοκρατική διαφωνία πάνω στην κινούμενη άμμο μιας χώρας που αποτελείται από λιπόψυχους, κότες, ταξικούς αποστάτες ή κατά φαντασίαν αντιστασιακούς;


Από τη στιγμή που κάτω από την επιφάνεια της θεσμικής σκηνής και των ατέλειωτων συνεδριάσεών της διακινούνται διαιρέσεις ψυχοφθόρες και παραπλανητικές, η πολιτική θα κινδυνεύει να υποκύψει στους επηρμένους ηθικολόγους και στους φανατικούς.

3

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Antinero: Καταγγελία-μαμούθ για το μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης

Ρεπορτάζ / Antinero: Πώς το «μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης» έγινε πεδίο καταγγελιών

Με εκατομμύρια ευρώ να έχουν ήδη διατεθεί, το πρόγραμμα Antinero μπαίνει στο στόχαστρο: 213 φορείς και πολίτες υπέβαλαν αναφορά στην Ε.Ε., αμφισβητώντας τη νομιμότητα και την αποτελεσματικότητά του.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ

σχόλια

3 σχόλια
Είτε σε κρίση είτε σε ευρυθμία κάθε κοινωνία δομείται σε δίπολα των οποίων η ρητορική αρθρώνεται αφενός ως ηθική υπεροψία και αφετέρου ως υπεροψία της ισχύος. Η δεύτερη, σαν κοινωνική συμπεριφορά που εκπορεύεται από - και ακολουθεί - τη στερούμενη ηθικής φυσική τάξη δεν χρήζει προσφυγής σε ηθικολογικά συστήματα. Η πρώτη, παρεμβαίνοντας διορθωτικά στη φυσική τάξη επιχειρεί να εισαγάγει στην κοινωνική αλληλεπίδραση την από τον κοινωνικό άνθρωπο επινοημένη έννοια του Δικαίου. Αν η υπεροψία εν γένει είναι αμάρτημα, η υπεροψία της ισχύος αγνοεί επιδεικτικά την αυτοκριτική επειδή η επικράτηση των ολίγων ισχυρών σε όλες τις ιστορικές κοινωνίες δικαιώνει τις προθέσεις της. Κατανοώ πως η ουσία του άρθρου αφορά την ελπίδα να μην αναλωθεί ο λόγος της πλειοψηφίας που επικαλείται ηθικές αξίες και συναισθηματισμό σε στείρα ηθικολογία εμποτισμένη με επικίνδυνο και διχαστικό εθνικό ρομαντισμό, αλλά να μετουσιωθεί σε γόνιμη διπλωματία απέναντι στην ισχυρή Ευρώπη, σε συνδυασμό με άσκηση μεταρρυθμιστικής πολιτικής. Όμως στην παρούσα κοινωνική και ανθρωπιστική κρίση, ο λόγος για την υπεροψία θα είναι ελλιπής, αν δεν περιλαμβάνει την υπεροψία που γεννά και αναπαράγει τα κοινωνικά προβλήματα και τους συλλογικούς μύθους που τα πλαισιώνουν.