Ο «κουλ χιπστεράς» που απασχολεί τους ντόπιους συγγραφείς

Ο «κουλ χιπστεράς» που απασχολεί τους ντόπιους συγγραφείς Facebook Twitter
Η συζήτηση γύρω απ’ τον εξευγενισμό στην Αθήνα έχει υπάρξει ιδιαίτερα έντονη τα τελευταία χρόνια, κι έτσι ήταν αναμενόμενο ότι η πεζογραφία θα ασχολούνταν μ’ αυτήν τη θεματική. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


«AU REVOIR, ΑΣΟΕΕ, Πεδίον Άρεως, Πολυτεχνείο. Στρίβεις Στουρνάρη από Εξάρχεια. Λαμαρίνα και μπάτσοι. Νεότευκτες πανσιόν με ψαγμένα ονόματα, gastro-bar και νεο-καφενεία. Όλα στην υπηρεσία σας/τους. Θεματικό πάρκο Αθήνα. Ανθίζουν οι εντεπρενέρς και η νέα αντιπαροχή συλλαβίζεται με τρία γράμματα. Σομελιέ Κόκα-Κόλας προτείνουν το κατάλληλο σεβίτσε για καπνισμένο ουίσκι, μετά το brunch. Στην πόλη αυτή, μόνο τα αδέσποτα σκυλιά είναι ακόμη καθαρά στις προθέσεις».¹

Πράγματα που μας είναι πάνω-κάτω γνωστά. Όλοι έχουμε δει τις αλλαγές στην πόλη. Οι περισσότεροι έχουμε ακούσει για το gentrification/εξευγενισμό. Τα συμπτώματά του –οι ανακαινισμένες πανσιόν, τα gastro-bars κι οι σομελιέ– είναι παντού τα ίδια. Το βασικό μοτίβο αφορά την «ανάπλαση» του αστικού τοπίου, τη μαζική αγορά και αναβάθμιση ακινήτων που αλλάζει τον χαρακτήρα των γειτονιών. Η εκάστοτε γειτονιά «ομορφαίνει», γίνεται «κουλ», φέρνει τουρίστες και επενδυτές και πάντοτε ακριβαίνει. Το αποτέλεσμα είναι ο εκτοπισμός των ντόπιων (που δεν μπορούν πια να πληρώσουν το νοίκι) και η διάλυση κοινοτήτων.

Η συζήτηση γύρω απ’ τον εξευγενισμό στην Αθήνα έχει υπάρξει ιδιαίτερα έντονη τα τελευταία χρόνια, κι έτσι ήταν αναμενόμενο ότι η πεζογραφία –η κατεξοχήν αναστοχαστική τέχνη, που απορροφά το σήμερα και το ξερνά ως μύθο– θα ασχολούνταν μ’ αυτήν τη θεματική. Στη νουβέλα Ματαδόρ, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Ιούλιο, ο αφηγητής του Βαγγέλη Μαρινάκη δηλώνει ότι «η πόλη δεν σε ρωτάει καθώς μεταμορφώνεται σε τεμαχισμένο Airbnb».

Η αισθητική του εξευγενισμού βασίζεται σε μια προσομοίωση αυθεντικότητας. Συχνά, αυτή περιλαμβάνει (ακριβείς) απομιμήσεις του λαϊκού, της αντι-κουλτούρας, του «συνοικιακού» και του εργατικού.

Παράλληλα, όμως, σημειώνει πως ο εξευγενισμός δεν είναι τόσο μια καινούργια διαδικασία όσο μια αναβάθμιση της άγριας τουριστικοποίησης της Ελλάδας, η οποία «από το ’60 κι έπειτα, σχεδόν πάντοτε, διαγράφει τους ίδιους φαύλους κύκλους. Μόνη διαφορά μας, σήμερα, ότι έχουν προστεθεί στο παλμαρέ οι mixologists, οι σομελιέ νερού […] και ότι τους μάγειρες τους λέμε σεφ».²

Το μυθιστόρημα Deepfake του Μάκη Μαλαφέκα, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Μάιο, εξετάζει μια διαφορετική πτυχή του εξευγενισμού. Συγκεκριμένα, σκιαγραφεί τον τρόπο με τον οποίο ο εξευγενισμός λειτουργεί μέσα απ’ τις ίδιες τις επιθυμίες των ανθρώπων, μέσα από τη λαχτάρα μικροαστικών και μεσοαστικών υποκειμένων για κάτι το «αυθεντικό». Έτσι, ένα «ανεξερεύνητο» μέρος τραβάει κόσμο που αναζητεί το «ακατέργαστο» και ο οποίος, καθώς έρχεται –ακριβώς επειδή έρχεται– σκοτώνει την αυθεντικότητα κι εξωθεί τον χώρο στην τυποποίηση και τη μαζική παραγωγή.

Ο Μιχάλης Κρόκος, αφηγητής του Deepfake, το αναγνωρίζει αυτό. Αράζει στο self-service του Hondos Center στην Ομόνοια (μια μικρή όαση μέσα στην πόλη του εκσυγχρονισμού), χαζεύοντας τους άλλους θαμώνες, «ζευγαράκια άλλης εποχής» και «παππούδες με σπράιτ», όταν βλέπει «τον έναν κουλ χιπστερά […] με τη βερμούδα και το φαρδύ πουκάμισο και τα κοκάλινα γυαλιά Έλτον Τζον να αγναντεύει μελαγχολικά το υπερπέραν, σημάδι ότι σε τρεις μήνες ο ένας θα ’χει γίνει πέντε και σύντομα θα πέσει κι αυτό το κάστρο».³

Η αισθητική του εξευγενισμού βασίζεται σε μια προσομοίωση αυθεντικότητας. Συχνά, αυτή περιλαμβάνει (ακριβείς) απομιμήσεις του λαϊκού, της αντι-κουλτούρας, του «συνοικιακού» και του εργατικού. Στο διήγημα «Καφέ Κ» από τη συλλογή Δέρμα, που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του ’22, η αφηγήτρια της Βίβιαν Στεργίου περιγράφει ένα «κουλ» καφέ στο εξευγενισμένο ανατολικό Βερολίνο. Στέκεται στο ντύσιμο των θαμώνων, το επιτηδευμένο τους στυλ που προσπαθεί να μοιάσει σε χειρωνακτικούς εργάτες.

Σχολιάζει το πέτσινο μπουφάν ενός θαμώνα που της τη δίνει: «Το πέτσινο μπουφάν κοστίζει τουλάχιστον δύο φορές τον κατώτατο μισθό ενός εργάτη πρώην σοβιετικής χώρας, απ’ αυτούς που όλη μέρα διαλύουν το Βερολίνο σε μικρά κομμάτια και ροζ υπέργειους σωλήνες, για να το ξανασυνθέσουν υπομένοντας τον βίαιο ήχο που κάνει το τρυπάνι, εισπνέοντας αυτήν τη σκόνη που θα καθίσει σε κόκκους στα πνευμόνια τους και θα τους εξοντώσει».[4]

Η αγαπημένη μου, όμως, λογοτεχνική αναμέτρηση με τον εξευγενισμό είναι το διήγημα «Ενάντια στη Νύχτα» του Ρένου Μάρτη, το οποίο κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του ’23 στο δεύτερο τεύχος της Βλάβης.[5] Ο αφηγητής του Μάρτη είναι ένα νυχτοπούλι που αγαπά το σκοτάδι και θεωρεί ότι ένας βραδινός περίπατος είναι το «απολαυστικότερο και πιο τζάμπα πράγμα στον κόσμο». Κάποια στιγμή, βγαίνοντας απ’ το σπίτι του, τυφλώνεται απ’ το «λευκό φως ενός προβολέα» και ανακαλύπτει πως «ο Δήμος αποφάσισε ν’ αλλάξει τις λάμπες για λόγους οικονομίας, οικολογίας, αειφορίας».

Η επέλαση των LED φανοστατών –ένα έργο «ανάπλασης»– λούζει τους δρόμους με ασφυκτικό φως, κάνοντας τα πάντα μετρήσιμα και σαφή. Ο απεγνωσμένος αφηγητής δεν αντιδρά, γιατί ελπίζει πως θα επέμβουν οι «ειδικοί» για ν’ αναστρέψουν την κατάσταση και να επαναφέρουν τον θερμό φωτισμό. Όμως, οι ανακριτικοί προβολείς συνεχίζουν ν’ απλώνονται και κατακτούν όλο και περισσότερες περιοχές της Αθήνας. Τελικά, το νυχτοπούλι-αφηγητής αποδέχεται πικρά τον θρίαμβο της Προόδου και αναγνωρίζει, στα φώτα της ανάπλασης, «την όψη του μέλλοντος: άγρυπνο και συνάμα νωχελικό, ανοίκειο και συνάμα διαυγές, προηγμένο μες στην ασχήμια του, καταναγκαστικά ασφαλές∙ η απόχρωσή του ψυχρή, το υλικό του ημιαγώγιμο. Θα ζήσουμε ενάντια στη Νύχτα!».


[1] Βαγγέλης Μαρινάκης, Ματαδόρ, εκδ. Κάππα Εκδοτική, 2024, σ. 57.
[2] Ό.π., σ. 36.
[3] Μάκης Μαλαφέκας, Deepfake, εκδ. Αντίποδες, 2024, σ. 32.
[4] Βίβιαν Στεργίου, Δέρμα, εκδ. Πόλις, 2022, σ. 67.
[5] Ρένος Μάρτης, «Ενάντια στη Νύχτα», στο «Βλάβη 2», εκδ. Αντίποδες, 2023, σ. 98-100.  

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Antinero: Καταγγελία-μαμούθ για το μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης

Ρεπορτάζ / Antinero: Πώς το «μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης» έγινε πεδίο καταγγελιών

Με εκατομμύρια ευρώ να έχουν ήδη διατεθεί, το πρόγραμμα Antinero μπαίνει στο στόχαστρο: 213 φορείς και πολίτες υπέβαλαν αναφορά στην Ε.Ε., αμφισβητώντας τη νομιμότητα και την αποτελεσματικότητά του.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ