Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν

ΕΠΕΞ CHECK Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν Facebook Twitter
Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ γύρισα σπίτι διψασμένη. Άνοιξα τη βρύση. Μου φάνηκε ότι μύριζε χλωρίνη. Άλλαξα ποτήρι – ίσως κάποια μέρα να γίνω η ενήλικη γυναίκα που πάντα ονειρευόμουν κι έτσι θα σταματήσω να πίνω νερό από διαφημιστικά ποτήρια με ξεθωριασμένες στάμπες από ουίσκι. Το νερό μού μύριζε πάλι χλωρίνη. Μια ιδέα είχε αρχίσει να ξεμυτίζει δειλά στο βάθος του μυαλού μου, διανθισμένη με σκηνές από την Έριν Μπρόκοβιτς. «Κι αν το νερό έχει χλωρίνη;» σκέφτηκα.

Παλιότερα, μετά από 10 δευτερόλεπτα θα είχα γελάσει με τον εαυτό μου. Τώρα, πέρασαν τρία λεπτά κατά τα οποία εξέτασα μεταξύ σοβαρού κι αστείου την πιθανότητα να είχε ρίξει κάποιος κατά λάθος χλωρίνη στο πόσιμο νερό της περιοχής μου.

Δεκατρία χρόνια πριν, στην καρδιά της οικονομικής κρίσης, είχα πάει να πάρω συνέντευξη από μια γνωστή ηθοποιό στο σπίτι της στην Πλάκα. Είχαμε κάτσει σε ένα μεγάλο ξύλινο τραπέζι και τιτιβίζαμε πολιτισμένα για τη νέα της παράσταση μέχρι που μου έδειξε μια πιατέλα με πορτοκάλια. «Τα βλέπεις; Δεν έχουν πια βιταμίνες, τους βγάζουν επίτηδες τις βιταμίνες για να πεθαίνουμε», μου είπε.

Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα.

Από πίσω της το παράθυρο ήταν ανοιχτό και έβλεπε σε μια γαζία που άνθιζε στον ακάλυπτο. Συνέχισε, αναπτύσσοντάς μου μια σειρά θεωριών: από την κούφια γη και τη «φάρσα των Δίδυμων Πύργων» μέχρι μια δαιδαλώδη ιστορία που θύμιζε επιστημονική φαντασία και αφορούσε κάποιον στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο που «έλεγχε όλα τα κοιτάσματα διαμαντιών στη Λατινική Αμερική».

Έφυγα τρέχοντας από το σπίτι της. Μέχρι τότε οι θεωρίες συνωμοσίας ήταν κάτι μακρινό, ιστορίες που έλεγαν ταξιτζήδες τα χαράματα («Ο Κουίκ; Εβραίος! Ο Σημίτης; Κι αυτός Εβραίος. Μας κυβερνούν οι Εβραίοι, κοπελιά») ανάμεσα σε εξομολογήσεις αθλητικών ραδιοσταθμών. Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν.

Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Πλέον ο αντισυστημικός-αντιεπιστημονικός λόγος υπάρχει παντού: από τη Βουλή (αχεμ) έως την τηλεόραση που με χαρά φιλοξενεί δηλώσεις για τον «έλεγχο του καιρού» και τους «ψεκασμούς» από πεφωτισμένους τραγουδιστές/ακτιβιστές.  

Στην τελευταία μεγάλη έρευνα της διαΝΕΟσις για το τι πιστεύουν οι Έλληνες, στην ερώτηση «ποιος νομίζετε ότι φταίει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα», το 52% απάντησε «η κυβέρνηση, οι πολιτικοί», ενώ το 45% «τα οργανωμένα συμφέροντα». Το 48% των Ελλήνων πιστεύει πως η κλιματική αλλαγή είναι εφεύρημα των πλουσίων σε βάρος των φτωχών, ενώ ένα 56% (συμφωνώ απόλυτα / μάλλον συμφωνώ) πιστεύει πως ο σημαντικότερος λόγος έκδοσης των νέων ταυτοτήτων είναι ο μεγαλύτερος έλεγχος των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.

Στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια ο καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας Jay Rubenstein μιλά συχνά για το πώς οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν τις ρίζες τους στον 12o και τον 13ο αιώνα. Στις ιστορίες πρωταγωνιστούν μάγισσες, ιππότες και ο διάβολος, αλλά η ιδέα παραμένει ίδια: οι ελίτ είναι διεφθαρμένες και δουλεύουν ενάντια στα συμφέροντα των απλών ανθρώπων. Όλοι περιμένουν την άφιξη ενός νέου μεσσία.

Και τώρα τι; Δυστυχώς κανένα σενάριο δεν μοιάζει ιδιαίτερα αισιόδοξο. Ακόμα και αν οι συνθήκες αλλάξουν, ο Rubenstein παραδέχεται πως «θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεφορτωθούμε τις θεωρίες συνωμοσίας». Αυτό που έχει αλλάξει είναι το μέσον. Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά, πράγμα που σημαίνει πως ήρθαν για να μείνουν.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δημήτρης Παρασκευής: «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Οπτική Γωνία / «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Ο καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, εξηγεί γιατί κάθε φθινόπωρο αυξάνονται οι ιώσεις του αναπνευστικού, ποια είναι η εικόνα του Covid-19 στην Ελλάδα και ποια μέτρα πρέπει να πάρουμε εν όψει του χειμώνα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Στέλιος Νέστωρ: «Ό,τι έκανα, δεν το έκανα για να ρίξω τη δικτατορία αλλά γιατί ντρεπόμουνα» 

Θεσσαλονίκη / Στέλιος Νέστωρ: «Δεν ήμουν από αυτούς που κάθονται σπίτι τους, βγάζουν λεφτά, τρώνε και πίνουνε» 

Μια πολιτική φυσιογνωμία που έδινε πάντα ηχηρό «παρών» στα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μιλώντας στη LiFO, ζωντανεύει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, από την Κατοχή και τη χούντα μέχρι την ίδρυση του Μεγάρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ