Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν

ΕΠΕΞ CHECK Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν Facebook Twitter
Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ γύρισα σπίτι διψασμένη. Άνοιξα τη βρύση. Μου φάνηκε ότι μύριζε χλωρίνη. Άλλαξα ποτήρι – ίσως κάποια μέρα να γίνω η ενήλικη γυναίκα που πάντα ονειρευόμουν κι έτσι θα σταματήσω να πίνω νερό από διαφημιστικά ποτήρια με ξεθωριασμένες στάμπες από ουίσκι. Το νερό μού μύριζε πάλι χλωρίνη. Μια ιδέα είχε αρχίσει να ξεμυτίζει δειλά στο βάθος του μυαλού μου, διανθισμένη με σκηνές από την Έριν Μπρόκοβιτς. «Κι αν το νερό έχει χλωρίνη;» σκέφτηκα.

Παλιότερα, μετά από 10 δευτερόλεπτα θα είχα γελάσει με τον εαυτό μου. Τώρα, πέρασαν τρία λεπτά κατά τα οποία εξέτασα μεταξύ σοβαρού κι αστείου την πιθανότητα να είχε ρίξει κάποιος κατά λάθος χλωρίνη στο πόσιμο νερό της περιοχής μου.

Δεκατρία χρόνια πριν, στην καρδιά της οικονομικής κρίσης, είχα πάει να πάρω συνέντευξη από μια γνωστή ηθοποιό στο σπίτι της στην Πλάκα. Είχαμε κάτσει σε ένα μεγάλο ξύλινο τραπέζι και τιτιβίζαμε πολιτισμένα για τη νέα της παράσταση μέχρι που μου έδειξε μια πιατέλα με πορτοκάλια. «Τα βλέπεις; Δεν έχουν πια βιταμίνες, τους βγάζουν επίτηδες τις βιταμίνες για να πεθαίνουμε», μου είπε.

Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα.

Από πίσω της το παράθυρο ήταν ανοιχτό και έβλεπε σε μια γαζία που άνθιζε στον ακάλυπτο. Συνέχισε, αναπτύσσοντάς μου μια σειρά θεωριών: από την κούφια γη και τη «φάρσα των Δίδυμων Πύργων» μέχρι μια δαιδαλώδη ιστορία που θύμιζε επιστημονική φαντασία και αφορούσε κάποιον στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο που «έλεγχε όλα τα κοιτάσματα διαμαντιών στη Λατινική Αμερική».

Έφυγα τρέχοντας από το σπίτι της. Μέχρι τότε οι θεωρίες συνωμοσίας ήταν κάτι μακρινό, ιστορίες που έλεγαν ταξιτζήδες τα χαράματα («Ο Κουίκ; Εβραίος! Ο Σημίτης; Κι αυτός Εβραίος. Μας κυβερνούν οι Εβραίοι, κοπελιά») ανάμεσα σε εξομολογήσεις αθλητικών ραδιοσταθμών. Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν.

Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Πλέον ο αντισυστημικός-αντιεπιστημονικός λόγος υπάρχει παντού: από τη Βουλή (αχεμ) έως την τηλεόραση που με χαρά φιλοξενεί δηλώσεις για τον «έλεγχο του καιρού» και τους «ψεκασμούς» από πεφωτισμένους τραγουδιστές/ακτιβιστές.  

Στην τελευταία μεγάλη έρευνα της διαΝΕΟσις για το τι πιστεύουν οι Έλληνες, στην ερώτηση «ποιος νομίζετε ότι φταίει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα», το 52% απάντησε «η κυβέρνηση, οι πολιτικοί», ενώ το 45% «τα οργανωμένα συμφέροντα». Το 48% των Ελλήνων πιστεύει πως η κλιματική αλλαγή είναι εφεύρημα των πλουσίων σε βάρος των φτωχών, ενώ ένα 56% (συμφωνώ απόλυτα / μάλλον συμφωνώ) πιστεύει πως ο σημαντικότερος λόγος έκδοσης των νέων ταυτοτήτων είναι ο μεγαλύτερος έλεγχος των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.

Στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια ο καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας Jay Rubenstein μιλά συχνά για το πώς οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν τις ρίζες τους στον 12o και τον 13ο αιώνα. Στις ιστορίες πρωταγωνιστούν μάγισσες, ιππότες και ο διάβολος, αλλά η ιδέα παραμένει ίδια: οι ελίτ είναι διεφθαρμένες και δουλεύουν ενάντια στα συμφέροντα των απλών ανθρώπων. Όλοι περιμένουν την άφιξη ενός νέου μεσσία.

Και τώρα τι; Δυστυχώς κανένα σενάριο δεν μοιάζει ιδιαίτερα αισιόδοξο. Ακόμα και αν οι συνθήκες αλλάξουν, ο Rubenstein παραδέχεται πως «θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεφορτωθούμε τις θεωρίες συνωμοσίας». Αυτό που έχει αλλάξει είναι το μέσον. Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά, πράγμα που σημαίνει πως ήρθαν για να μείνουν.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Οπτική Γωνία / Αμπντελά Ταϊά: «Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Ο Μαροκινός συγγραφέας και σκηνοθέτης, κάτοικος Γαλλίας πλέον και γνωστός στην Ελλάδα από το υπέροχο μυθιστόρημα «Η ζωή με το δικό σου φως», μιλά με θαυμασμό για την εξέγερση της νεολαίας που συνταράσσει την πατρίδα του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Συνέντευξη / Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Μετά από μισό αιώνα στο «Βήμα», ο Νίκος Χασαπόπουλος μιλά για πρώτη φορά για την πιο δύσκολη απόφαση της ζωής του, τις στιγμές που έζησε δίπλα σε Λαμπράκη, Ψυχάρη και πρωθυπουργούς, αλλά και για το μεγάλο λάθος του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Οπτική Γωνία / Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Έχουμε ένα καινούργιο συναίσθημα, όχι το κλασικό της εποχής των φασισμών, δηλαδή τον φόβο μη βρεθεί κανείς στη θέση των κατώτερων, όσων έμειναν πίσω ή «από κάτω». Πλέον βλέπει κανείς μένος για τα θύματα που μιλάνε.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Μποτιλιαρισμένοι στην Αθήνα: Δαπανούμε έναν μισθό στον δρόμο κάθε έτος

Οπτική Γωνία / Κάθε χρόνο χάνουμε 110 ώρες από τη ζωή μας κολλημένοι στο τιμόνι

Πώς μπορεί να μειωθεί άμεσα το μποτιλιάρισμα στους δρόμους της πρωτεύουσας; Γιατί η λεωφόρος Κηφισού δεν θα αδειάσει ποτέ; Ο συγκοινωνιολόγος και καθηγητής του ΕΜΠ, Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου, εξηγεί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Ερντογάν που (δεν) τα πήρε όλα και οι αποκαλύψεις πίσω από τις εντυπώσεις

Βασιλική Σιούτη / Ο Ερντογάν που (δεν) τα πήρε όλα και οι αποκαλύψεις πίσω από τις εντυπώσεις

Οι εκ των υστέρων αποκαλύψεις για τη συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν κατέδειξαν τις πραγματικές ισορροπίες στο πεδίο των διεθνών σχέσεων: καμία πλευρά δεν κερδίζει άνευ ανταλλαγμάτων και οι διεθνείς σχέσεις δεν καθορίζονται από προσωπικές συμπάθειες.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Η στρατηγική του Νίκου Δένδια και η λεπτή ισορροπία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη

Βασιλική Σιούτη / Η στρατηγική του Νίκου Δένδια και η λεπτή ισορροπία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη

Την ώρα που η κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, με τα Τέμπη και με την ακρίβεια, που προκαλεί κοινωνική δυσφορία, ο Νίκος Δένδιας εμφανίζεται ως μεταρρυθμιστής που θα οδηγήσει τις Ένοπλες Δυνάμεις στη νέα εποχή.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χθες ο Μαζωνάκης, σήμερα ο Μπισμπίκης: Ποιο θα είναι το επόμενο «μεγάλο θέμα»;

Ακροβατώντας / Χθες ο Μαζωνάκης, σήμερα ο Μπισμπίκης: Ποιο θα είναι το επόμενο «μεγάλο θέμα»;

Αξιολογώντας ως πιο σημαντικό ένα τροχαίο από τη συνάντηση Τραμπ - Νετανιάχου, τα κυρίαρχα μέσα αναδεικνύουν το ασήμαντο χάριν τηλεθέασης, εξυπηρετώντας συγκεκριμένες σκοπιμότητες που θα μετατοπίσουν το ενδιαφέρον της κοινωνίας από τα σημαντικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Joe Coughlin: «Η τρίτη ηλικία δεν είναι κρουαζιέρες ή πατερίτσες»

Οπτική Γωνία / Joe Coughlin: «Γηρατειά δεν είναι μόνο κρουαζιέρες, πατερίτσες και να είσαι με το ένα πόδι στον τάφο»

Ο φιλέλληνας καθηγητής εξετάζει τις όψεις της μακροζωίας, πιστεύει πως στην Ελλάδα αυτό το φαινόμενο μπορεί να συνδυαστεί άνετα με το lifestyle και μιλάει με τρόπο ασυνήθιστο για το γήρας.
ΝΙΚΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ
Κοσμάς Μαρινάκης: «Σε ποιον θα πουλήσει ο καπιταλιστής αν ο κόσμος δεν έχει να το αγοράσει;»

Οπτική Γωνία / Κοσμάς Μαρινάκης: «Σε ποιον θα πουλήσει ο καπιταλιστής αν ο κόσμος δεν έχει να το αγοράσει;»

Ο δημιουργός του Greekonomics μιλά στη LiFO για την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος αλλά και τις επιθέσεις που δέχτηκε πρόσφατα για κάποιες «άβολες αλήθειες» που επισήμανε αναφορικά με τα διαπλεκόμενα συμφέροντα πολιτικών, οικονομικών «καρτέλ» και ΜΜΕ στην Ελλάδα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Οπτική Γωνία / Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Από την Ουκρανία και την κρίση στη Γαλλία μέχρι τις αποφάσεις Τραμπ, η Ευρώπη περνάει κρίση ταυτότητας. Πώς επηρεάζεται η χώρα μας; Μιλά στη LiFO ο Σωτήρης Ντάλης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ