Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν

ΕΠΕΞ CHECK Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν Facebook Twitter
Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ γύρισα σπίτι διψασμένη. Άνοιξα τη βρύση. Μου φάνηκε ότι μύριζε χλωρίνη. Άλλαξα ποτήρι – ίσως κάποια μέρα να γίνω η ενήλικη γυναίκα που πάντα ονειρευόμουν κι έτσι θα σταματήσω να πίνω νερό από διαφημιστικά ποτήρια με ξεθωριασμένες στάμπες από ουίσκι. Το νερό μού μύριζε πάλι χλωρίνη. Μια ιδέα είχε αρχίσει να ξεμυτίζει δειλά στο βάθος του μυαλού μου, διανθισμένη με σκηνές από την Έριν Μπρόκοβιτς. «Κι αν το νερό έχει χλωρίνη;» σκέφτηκα.

Παλιότερα, μετά από 10 δευτερόλεπτα θα είχα γελάσει με τον εαυτό μου. Τώρα, πέρασαν τρία λεπτά κατά τα οποία εξέτασα μεταξύ σοβαρού κι αστείου την πιθανότητα να είχε ρίξει κάποιος κατά λάθος χλωρίνη στο πόσιμο νερό της περιοχής μου.

Δεκατρία χρόνια πριν, στην καρδιά της οικονομικής κρίσης, είχα πάει να πάρω συνέντευξη από μια γνωστή ηθοποιό στο σπίτι της στην Πλάκα. Είχαμε κάτσει σε ένα μεγάλο ξύλινο τραπέζι και τιτιβίζαμε πολιτισμένα για τη νέα της παράσταση μέχρι που μου έδειξε μια πιατέλα με πορτοκάλια. «Τα βλέπεις; Δεν έχουν πια βιταμίνες, τους βγάζουν επίτηδες τις βιταμίνες για να πεθαίνουμε», μου είπε.

Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα.

Από πίσω της το παράθυρο ήταν ανοιχτό και έβλεπε σε μια γαζία που άνθιζε στον ακάλυπτο. Συνέχισε, αναπτύσσοντάς μου μια σειρά θεωριών: από την κούφια γη και τη «φάρσα των Δίδυμων Πύργων» μέχρι μια δαιδαλώδη ιστορία που θύμιζε επιστημονική φαντασία και αφορούσε κάποιον στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο που «έλεγχε όλα τα κοιτάσματα διαμαντιών στη Λατινική Αμερική».

Έφυγα τρέχοντας από το σπίτι της. Μέχρι τότε οι θεωρίες συνωμοσίας ήταν κάτι μακρινό, ιστορίες που έλεγαν ταξιτζήδες τα χαράματα («Ο Κουίκ; Εβραίος! Ο Σημίτης; Κι αυτός Εβραίος. Μας κυβερνούν οι Εβραίοι, κοπελιά») ανάμεσα σε εξομολογήσεις αθλητικών ραδιοσταθμών. Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν.

Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Πλέον ο αντισυστημικός-αντιεπιστημονικός λόγος υπάρχει παντού: από τη Βουλή (αχεμ) έως την τηλεόραση που με χαρά φιλοξενεί δηλώσεις για τον «έλεγχο του καιρού» και τους «ψεκασμούς» από πεφωτισμένους τραγουδιστές/ακτιβιστές.  

Στην τελευταία μεγάλη έρευνα της διαΝΕΟσις για το τι πιστεύουν οι Έλληνες, στην ερώτηση «ποιος νομίζετε ότι φταίει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα», το 52% απάντησε «η κυβέρνηση, οι πολιτικοί», ενώ το 45% «τα οργανωμένα συμφέροντα». Το 48% των Ελλήνων πιστεύει πως η κλιματική αλλαγή είναι εφεύρημα των πλουσίων σε βάρος των φτωχών, ενώ ένα 56% (συμφωνώ απόλυτα / μάλλον συμφωνώ) πιστεύει πως ο σημαντικότερος λόγος έκδοσης των νέων ταυτοτήτων είναι ο μεγαλύτερος έλεγχος των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.

Στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια ο καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας Jay Rubenstein μιλά συχνά για το πώς οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν τις ρίζες τους στον 12o και τον 13ο αιώνα. Στις ιστορίες πρωταγωνιστούν μάγισσες, ιππότες και ο διάβολος, αλλά η ιδέα παραμένει ίδια: οι ελίτ είναι διεφθαρμένες και δουλεύουν ενάντια στα συμφέροντα των απλών ανθρώπων. Όλοι περιμένουν την άφιξη ενός νέου μεσσία.

Και τώρα τι; Δυστυχώς κανένα σενάριο δεν μοιάζει ιδιαίτερα αισιόδοξο. Ακόμα και αν οι συνθήκες αλλάξουν, ο Rubenstein παραδέχεται πως «θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεφορτωθούμε τις θεωρίες συνωμοσίας». Αυτό που έχει αλλάξει είναι το μέσον. Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά, πράγμα που σημαίνει πως ήρθαν για να μείνουν.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Πήραν τη θάλασσα στα χέρια τους, πριν να είναι πολύ αργά και την χάσουν. Το «Αμοργόραμα» δεν είναι απλώς μια ιδέα, αλλά στοίχημα ζωής – και πρότυπο για την αλιεία όλης της χώρας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Ρεπορτάζ / Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Είκοσι τρένα που εκτελούν δρομολόγια στην μπλε και την κόκκινη γραμμή δεν έχουν κλιματισμό, ενώ το air condition στους παλιούς συρμούς της πράσινης γραμμής θυμίζει λοταρία: ποτέ δεν ξέρεις αν θα πετύχεις δροσιά ή ζέστη.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Dr. Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι ένα μέλλον όπου τη ζωή των παιδιών μας δεν θα την ορίζει το γεγονός ότι υποφέρουν αλλά ότι ευημερούν»

Οπτική Γωνία / Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι έναν ουρανό χωρίς πυραύλους και drones»

Η διευθύντρια του Κέντρου Μελετών Παλαιστινιακής Γης και καθηγήτρια στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού μιλά στη LiFO για την αποτυχία του διεθνούς δικαίου και το «sumud» ως καθημερινή εξέγερση απέναντι στην εξόντωση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ποιοι θα πληρώσουν τις απάτες του ΟΠΕΚΕΠΕ

Ρεπορτάζ / Ποιοι θα πληρώσουν τις απάτες του ΟΠΕΚΕΠΕ

Η κυβέρνηση ομολόγησε την αποτυχία της στην αντιμετώπιση του πελατειακού κράτους, οι κανονικοί αγρότες όμως, που δεν συμμετείχαν στις απάτες, είναι αυτοί που κυρίως θα πληρώσουν το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
CHECK Κρήτη: καμιά δομή-χιλιάδες πρόσφυγες

Ρεπορτάζ / Κρήτη: Kαμiα δομή - χιλιάδες πρόσφυγες

Αντιμέτωπη με ένα πρωτόγνωρο κύμα μεταναστευτικών-προσφυγικών ροών βρίσκεται η Κρήτη. Και ενώ η συχνότητα και ο αριθμός των αφίξεων έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δεν έχει δημιουργήσει καμία οργανωμένη δομή υποδοχής στο νησί για τους ανθρώπους αυτούς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ