Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν

ΕΠΕΞ CHECK Γιατί οι θεωρίες συνωμοσίας ήρθαν για να μείνουν Facebook Twitter
Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ γύρισα σπίτι διψασμένη. Άνοιξα τη βρύση. Μου φάνηκε ότι μύριζε χλωρίνη. Άλλαξα ποτήρι – ίσως κάποια μέρα να γίνω η ενήλικη γυναίκα που πάντα ονειρευόμουν κι έτσι θα σταματήσω να πίνω νερό από διαφημιστικά ποτήρια με ξεθωριασμένες στάμπες από ουίσκι. Το νερό μού μύριζε πάλι χλωρίνη. Μια ιδέα είχε αρχίσει να ξεμυτίζει δειλά στο βάθος του μυαλού μου, διανθισμένη με σκηνές από την Έριν Μπρόκοβιτς. «Κι αν το νερό έχει χλωρίνη;» σκέφτηκα.

Παλιότερα, μετά από 10 δευτερόλεπτα θα είχα γελάσει με τον εαυτό μου. Τώρα, πέρασαν τρία λεπτά κατά τα οποία εξέτασα μεταξύ σοβαρού κι αστείου την πιθανότητα να είχε ρίξει κάποιος κατά λάθος χλωρίνη στο πόσιμο νερό της περιοχής μου.

Δεκατρία χρόνια πριν, στην καρδιά της οικονομικής κρίσης, είχα πάει να πάρω συνέντευξη από μια γνωστή ηθοποιό στο σπίτι της στην Πλάκα. Είχαμε κάτσει σε ένα μεγάλο ξύλινο τραπέζι και τιτιβίζαμε πολιτισμένα για τη νέα της παράσταση μέχρι που μου έδειξε μια πιατέλα με πορτοκάλια. «Τα βλέπεις; Δεν έχουν πια βιταμίνες, τους βγάζουν επίτηδες τις βιταμίνες για να πεθαίνουμε», μου είπε.

Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν. Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα.

Από πίσω της το παράθυρο ήταν ανοιχτό και έβλεπε σε μια γαζία που άνθιζε στον ακάλυπτο. Συνέχισε, αναπτύσσοντάς μου μια σειρά θεωριών: από την κούφια γη και τη «φάρσα των Δίδυμων Πύργων» μέχρι μια δαιδαλώδη ιστορία που θύμιζε επιστημονική φαντασία και αφορούσε κάποιον στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο που «έλεγχε όλα τα κοιτάσματα διαμαντιών στη Λατινική Αμερική».

Έφυγα τρέχοντας από το σπίτι της. Μέχρι τότε οι θεωρίες συνωμοσίας ήταν κάτι μακρινό, ιστορίες που έλεγαν ταξιτζήδες τα χαράματα («Ο Κουίκ; Εβραίος! Ο Σημίτης; Κι αυτός Εβραίος. Μας κυβερνούν οι Εβραίοι, κοπελιά») ανάμεσα σε εξομολογήσεις αθλητικών ραδιοσταθμών. Σε εποχές πολιτικού και κοινωνικού αναβρασμού οι θεωρίες συνωμοσίας ανθούν.

Σε παγκόσμιο επίπεδο η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική επανάσταση έχουν δημιουργήσει ήδη ανυπολόγιστη ζημιά. Στην Ελλάδα το πρώτο σημείο καμπής ήταν η οικονομική κρίση. Ακολούθησαν η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Πλέον ο αντισυστημικός-αντιεπιστημονικός λόγος υπάρχει παντού: από τη Βουλή (αχεμ) έως την τηλεόραση που με χαρά φιλοξενεί δηλώσεις για τον «έλεγχο του καιρού» και τους «ψεκασμούς» από πεφωτισμένους τραγουδιστές/ακτιβιστές.  

Στην τελευταία μεγάλη έρευνα της διαΝΕΟσις για το τι πιστεύουν οι Έλληνες, στην ερώτηση «ποιος νομίζετε ότι φταίει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα», το 52% απάντησε «η κυβέρνηση, οι πολιτικοί», ενώ το 45% «τα οργανωμένα συμφέροντα». Το 48% των Ελλήνων πιστεύει πως η κλιματική αλλαγή είναι εφεύρημα των πλουσίων σε βάρος των φτωχών, ενώ ένα 56% (συμφωνώ απόλυτα / μάλλον συμφωνώ) πιστεύει πως ο σημαντικότερος λόγος έκδοσης των νέων ταυτοτήτων είναι ο μεγαλύτερος έλεγχος των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.

Στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια ο καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας Jay Rubenstein μιλά συχνά για το πώς οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν τις ρίζες τους στον 12o και τον 13ο αιώνα. Στις ιστορίες πρωταγωνιστούν μάγισσες, ιππότες και ο διάβολος, αλλά η ιδέα παραμένει ίδια: οι ελίτ είναι διεφθαρμένες και δουλεύουν ενάντια στα συμφέροντα των απλών ανθρώπων. Όλοι περιμένουν την άφιξη ενός νέου μεσσία.

Και τώρα τι; Δυστυχώς κανένα σενάριο δεν μοιάζει ιδιαίτερα αισιόδοξο. Ακόμα και αν οι συνθήκες αλλάξουν, ο Rubenstein παραδέχεται πως «θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεφορτωθούμε τις θεωρίες συνωμοσίας». Αυτό που έχει αλλάξει είναι το μέσον. Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά, πράγμα που σημαίνει πως ήρθαν για να μείνουν.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Νεραντζιές: Γιατί κινδυνεύει το δέντρο-μνημείο της Αθήνας;

Ρεπορτάζ / Νεραντζιές: Γιατί κινδυνεύει το δέντρο-μνημείο της Αθήνας;

Κινδυνεύει το άρωμα της Αθήνας; Στα μικρά λευκά άνθη της νεραντζιάς χρωστάμε κάθε άνοιξη το υπέροχο άρωμα στις γειτονιές και στους δρόμους της πόλης. Οι νεραντζιές όμως προσβάλλονται από ένα έντομο-εισβολέα που έρχεται από την Ασία, το οποίο γίνεται προσπάθεια να καταπολεμηθεί με την εισαγωγή του φυσικού του εχθρού από την Ιαπωνία και το Βιετνάμ.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Γλυκιά τουριστική Αθήνα: Σπάστε πιάτα και φωνάξτε ΟΠΑ-ΟΠΑ!

Οπτική Γωνία / Γλυκιά τουριστική Αθήνα: Σπάστε πιάτα και φωνάξτε ΟΠΑ-ΟΠΑ!

« Με εκνευρίζουν πλέον σχεδόν τα πάντα σε αυτήν τη νέα Αθήνα: από τη φασαρία και το μποτιλιάρισμα με τα τουριστικά λεωφορεία και τα μαύρα βανάκια ως τα χρυσά στεφανάκια που φοράνε τα κορίτσια στο κεφάλι τους»
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΤΡΙΒΟΛΗ
Θα παραδοθεί ολόκληρη η Μέση Ανατολή στις φλόγες;

Οπτική Γωνία / Θα παραδοθεί ολόκληρη η Μέση Ανατολή στις φλόγες;

Τι σηματοδοτεί η σημερινή επίθεση στο Ιράν; Γιατί η ισορροπία ισχύος εισέρχεται πλέον σε μια εξαιρετικά ρευστή και επικίνδυνη φάση; Και γιατί η νέα αυτή κλιμάκωση προκαλεί ανησυχία στη διεθνή κοινότητα; Ειδικοί αναλυτές εξηγούν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Gen Z και σεξουαλικότητα: Ρευστή, ελεύθερη και χωρίς ταμπέλες

Οπτική Γωνία / Gen Z και σεξουαλικότητα: Ρευστή και χωρίς ταμπέλες

Γιατί οι νέοι αμφισβητούν τα πρότυπα των millennials, τι είναι το «slowmance» και τι σημαίνει η αποδοχή της ταυτότητας φύλου για την ψυχική τους υγεία; Η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος Αντιγόνη Γινοπούλου εξηγεί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Adrian Zduńczyk: «Χάρη στις νέες τεχνολογίες, η εξουσία μπορεί να επιστρέψει στον λαό»

Τεχνολογία / Adrian Zduńczyk: «Χάρη στις νέες τεχνολογίες, η εξουσία μπορεί να επιστρέψει στον λαό»

Ένας από τους κορυφαίους παγκοσμίως ειδικούς της νέας ψηφιακής επανάστασης που φέρνουν το Web 3.0, τα κρυπτονομίσματα, τα NTF και η τεχνολογία blockchain, μιλά στη LiFO.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
CHECK Άδειασε ο Αλ Σίσι την ελληνική κυβέρνηση για τη Μονή Σινά ή μήπως όχι; 

Ρεπορτάζ / Άδειασε ο Αλ Σίσι την ελληνική κυβέρνηση για τη Μονή Σινά ή μήπως όχι; 

Η κυβέρνηση, υποστηρίζει ο Αλ Σίσι, είχε αποδεχθεί την κυριότητα της Μονής του Σινά επί των 71 ακινήτων της, αλλά η αιγυπτιακή προεδρία στις ανακοινώσεις της αναγνωρίζει μόνο το θρησκευτικό και όχι το ιδιοκτησιακό καθεστώς της.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οι Φρουροί του Κηφισού: Mια γειτονιά υπερασπίζεται έναν φυσικό παράδεισο

Περιβάλλον / Οι Φρουροί του Κηφισού: Mια γειτονιά υπερασπίζεται ένα φυσικό παράδεισο

Το τελευταίο φυσικό τμήμα του Κηφισού ρέει ακόμη ελεύθερο, δημιουργώντας μέσα στον αστικό ιστό έναν κρυφό παράδεισο, τον οποίο κάποιοι άνθρωποι αγωνίζονται να κρατήσουν ζωντανό.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ