— Τι είναι αυτό που έχει οδηγήσει στη δραματική εκτόξευση των περιστατικών σεξουαλικής βίας κατά παιδιών στην Ελλάδα;
Είναι δύσκολο να απαντηθεί ένα τέτοιο ερώτημα, καθώς το τραυματικό αυτό φαινόμενο είναι μάλλον πολυπαραγοντικό. Πρέπει, ωστόσο, να επισημάνουμε πως η ποικιλόμορφη βία απέναντι στα παιδιά δεν είναι φαινόμενο αποκλειστικά της εποχής μας.
Υπήρξε πάντα στις κοινωνίες, κοινωνίες στις οποίες η «παιδική ηλικία» ως έννοια και πραγματικότητα ήταν ανύπαρκτη. Χρειάστηκαν αιώνες υποταγής των παιδιών στην εκμετάλλευση των ισχυρών της εξουσίας και των ενηλίκων για να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε τις ιδιαιτερότητες αυτής της ηλικιακής ομάδας και τα δικαιώματά της.
Επίσης, το φαινόμενο δεν παρατηρείται μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες. Δεν αναφέρομαι καν σε άλλες χώρες, όπου η παιδική εκμετάλλευση, η εκπόρνευση ανηλίκων, η υποχρεωτική «εργασία» σε στρατιωτικές υπηρεσίες, στη διακίνηση ναρκωτικών κ.λπ. είναι «κανονικότητα». Μια φρικαλέα κανονικότητα.
— Τι έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν;
Αξίζει να σταθούμε σε δύο γεγονότα που αποτελούν τομή σε σχέση με το παρελθόν: το πρώτο είναι η φτώχεια που επανέρχεται για μεγάλο μέρος του πληθυσμού και αναγκάζει πολλά ανήλικα παιδιά ή προέφηβους να «εισέρχονται» βίαια σε μια ανέλεγκτη, ρευστή και άγρια αγορά εργασίας. Εκεί τα παιδιά των φτωχών εκτίθενται σε πάσης φύσεως εκμεταλλεύσεις. Το είδαμε καθαρά στην πρόσφατη περίπτωση του 12χρονου κοριτσιού που, αναζητώντας ένα «χαρτζιλίκι», βρέθηκε θύμα πολλαπλών βιασμών στην ψυχή και στο σώμα του.
Το δεύτερο γεγονός είναι η διάδοση της πληροφορίας στα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης. Δισυπόστατος ο ρόλος τους ή μάλλον πολλαπλός. Τα ίδια μέσα που επιτρέπουν να γνωρίζουμε αυτά τα φαινόμενα, πράγμα θετικό για την κοινωνία, είναι τα ίδια που παίζουν μεγάλο ρόλο στη διάδοση του φαινομένου.
Η ανωνυμία των χρηστών του διαδικτυακού γαλαξία, τα ψεύτικα προφίλ, η διάδοση της παιδικής πορνογραφίας στον κυβερνοχώρο είναι μια νέα πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που δεν γνωρίζουμε ακόμα πώς να την αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά. Χρειαζόμαστε έρευνες, εγρήγορση, πρόληψη, παρέμβαση σε πολλά επίπεδα. Δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Η ποικιλόμορφη βία απέναντι στα παιδιά δεν είναι φαινόμενο αποκλειστικά της εποχής μας. Υπήρξε πάντα στις κοινωνίες, κοινωνίες στις οποίες η «παιδική ηλικία» ως έννοια και πραγματικότητα ήταν ανύπαρκτη. Χρειάστηκαν αιώνες υποταγής των παιδιών στην εκμετάλλευση των ισχυρών της εξουσίας και των ενηλίκων για να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε τις ιδιαιτερότητες αυτής της ηλικιακής ομάδας και τα δικαιώματά της.
Έχει, ωστόσο, σημασία να τονίσουμε ότι το κίνημα #MeToo, που στην Ελλάδα έφτασε με χρονική καθυστέρηση, έχει παίξει σημαντικό κοινωνικό ρόλο. Η σιωπή σπάει πιο εύκολα, τα θύματα τολμούν να μιλήσουν, οι άνθρωποι γίνονται πιο ευαίσθητοι στα φαινόμενα σεξουαλικής κακοποίησης.
Ο βιασμός, εντός και εκτός οικογένειας, δεν καλύπτεται πάντα από πέπλα σιωπής. Κι αυτό είναι μια θετική κατάκτηση, έστω κι αν μερικές φορές έχουμε και αρνητικές «καταχρήσεις». Ας κρατήσουμε το θετικό: η σιωπή έσπασε. Δυστυχώς όχι σε όλες τις περιπτώσεις και όχι για όλους και όλες.
— Άραγε, μαθήματα όπως η σεξουαλική αγωγή μπορεί να βοηθήσουν ώστε και οι νέοι να γνωρίζουν καλύτερα πώς να αντιμετωπίσουν επικίνδυνα περιστατικά;
Δεν αρκεί να μιλάμε για μαθήματα «σεξουαλικής αγωγής». Η ορολογία αυτή είναι παλιά και συνδεδεμένη περισσότερο με το βιολογικό φαινόμενο της αναπαραγωγής ή με ηθικοπλαστικές παιδαγωγικές του παρελθόντος.
Σήμερα χρειαζόμαστε την καθοριστική συμβολή των κοινωνικών επιστημών. Ψυχολογία, κοινωνιολογία, ψηφιακή πραγματικότητα, κυβερνοψυχολογία και πολλές άλλες εξειδικευμένες επιστημονικές πληροφορίες επιβάλλεται να αποτελέσουν αντικείμενα γνώσης από μικρές ηλικίες.
Για τούτο είναι αδιανόητο σε μια τέτοια εποχή που ζούμε να εξοβελίζονται οι κοινωνικές επιστήμες από το σχολείο. Είναι ολέθρια επιλογή η αφαίρεση του μαθήματος της Κοινωνιολογίας από το ελληνικό σχολείο και πολύ λυπάμαι που ακόμα και το ΣτΕ δικαίωσε μια τέτοια «εκπαιδευτική» επιλογή. Οι δημαγωγικές στρατηγικές της πολιτικής ζωής δεν επιτρέπεται να «καθοδηγούν» τις στρατηγικές επιλογές του εκπαιδευτικού συστήματος.
— Όταν μιλάμε για παιδική προστασία, μιλάμε για πρόληψη. Με ποιους τρόπους μπορεί το κράτος να μας προστατέψει από παρόμοιες υποθέσεις;
Το κράτος οφείλει να παρέμβει με πολλούς τρόπους, σε πολλά επίπεδα. Προγράμματα πρόληψης στα σχολεία. Ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών, της οικογένειας, της κοινότητας, των δημοσιογράφων κ.ά. Ταχύτατη διεκπεραίωση των υποθέσεων αυτών στα δικαστήρια. Επαναπροσδιορισμός του ρόλου της αστυνομίας. Επανένταξη θυμάτων και θυτών στην κοινωνία.
Δεν αρκεί η τιμωρία, δεν χρειαζόμαστε θανατικές ποινές ή χημικούς ευνουχισμούς. Δεν χρειαζόμαστε επιστροφή σε σκοτεινά χρόνια. Χρειαζόμαστε ένα κράτος που να βλέπει μπροστά, να χρηματοδοτεί την έρευνα, να μη φοβάται τους πολίτες και τα συναισθήματά τους (οργή, απογοήτευση, φόβος), να μην καλύπτει καμία «σκοτεινή» υπόθεση και κανέναν ισχυρό. Ένα κράτος που να σέβεται την κοινωνία στη συνθετότητά της και να δρα με βάση τα ανθρώπινα κοινωνικά δικαιώματα και όχι τα συμφέροντα ομάδων και πόλων εξουσίας.
Μόνο τότε οι άνθρωποι, ιδιαίτερα οι ανίσχυροι, θα εμπιστευτούν και πάλι θεσμούς και πολιτικές ηγεσίες. Τότε, ίσως, καταφέρουμε να μειώσουμε τον ευτελισμό της εξοικείωσης με το Κακό.
σχόλια