— Δεν είναι η πρώτη φορά που έρχεσαι στην Ελλάδα, έτσι;
Όχι, έχω ξανάρθει, τελευταία φορά επισκέφθηκα τη Ρόδο. Ήταν πολύ όμορφα, μου αρέσουν ξέρεις τα πάντα στη χώρα σας, η Ιστορία, η φιλοσοφία –λατρεύω Αριστοτέλη και Πυθαγόρα!‒, το κλίμα, τα τοπία, οι άνθρωποι, το φαγητό… Ένας στενός μου φίλος είναι μισός Έλληνας και έχει ένα ελληνικό εστιατόριο, μου έμαθε μάλιστα και κάποιες ελληνικές λέξεις.
— Και τον μήνα αυτό είσαι προσκεκλημένος του Web3 Summit που διεξάγεται στο Μουσείο Μπενάκη.
Ναι, αυτό ήταν το αρχικό σχέδιο, μόνο που τώρα υπάρχει ένα ερωτηματικό γιατί μόλις απέκτησα μια κόρη, είναι μόλις δύο εβδομάδων και η γυναίκα μου μάλλον δεν θα με αφήσει να βγω από τη χώρα για λίγο. Είναι, λοιπόν, πολύ πιθανό η παρουσία μου στο Μπενάκη να είναι τελικά εικονική και όχι ζωντανή, εκτός κι αν τα άστρα στον ουρανό αποφασίσουν αλλιώς!
— Δεν ήξερα ότι έγινες πατέρας, να σας ζήσει η κόρη! Και για να μη σε καθυστερώ, ξεκινώ με μια πρώτη ερώτηση που αφορά το πότε άρχισες να ασχολείσαι με τα κρυπτονομίσματα.
Είχα παλιότερα μια επιχείρηση ηλεκτρονικού εμπορίου και τότε πειραματίστηκα πρώτη φορά με το Bitcoin καθώς την περίοδο εκείνη, μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση του 2008, η αξία του ευρώ διαρκώς κυμαινόταν. Στο τέλος της ημέρας, ακόμα κι αν έκανα κάποιες πωλήσεις, έβγαινε ζημιά απλώς λόγω αυτής της διακύμανσης. Έτσι άρχισα να αποεπενδύω από το τυπωμένο χρήμα και να προσανατολίζομαι στα κρυπτονομίσματα, στις νέες αγορές, στο εμπόριο, στις συναλλαγές, στις επενδύσεις που μπορεί κανείς να κάνει με αυτά. Ο πρώτος, ωστόσο, «διδάξας» στην οικογένεια ήταν ο παππούς μου που χρησιμοποιούσε το Bitcoin ήδη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας για να παίζει ποδοσφαιρικά στοιχήματα. Ο παππούς μου αυτός ήταν, ξέρεις, τέτοιος τύπος, στοιχημάτιζε σε ιπποδρομίες, έπαιζε πόκερ και άλλα παρόμοια, ήταν επίσης ένας μορφωμένος και πολύ έξυπνος άνθρωπος. Έπειτα, πολλοί από τους φίλους μου στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας που σπούδαζαν Πληροφορική και Προγραμματισμό είχαν ενθουσιαστεί με τα κρυπτονομίσματα και το blockchain. «Ξέρεις, Άντριαν, μου έλεγαν, το Bitcoin έκανε αυτό κι εκείνο, το Ethereum έκανε το άλλο». Εγώ, πάλι, τους απαντούσα «ok, παιδιά, αν επιβιώσω από τις σπουδές μου –σπούδαζα χημικός τεχνολόγος‒, μπορεί να ασχοληθώ και με αυτά». Απ’ ό,τι φαίνεται, επιβίωσα, μάλιστα έκανα και δεύτερο μεταπτυχιακό πάνω στα χρηματοοικονομικά. Αφότου, λοιπόν, αποφοίτησα και ύστερα από εκείνη την πρώτη επιχειρηματική εμπειρία, βάλθηκα να μαθαίνω πολύ περισσότερα για τα κρυπτονομίσματα και το 2017 μπήκα για τα καλά σε αυτό το παιχνίδι.
«Παίρνουμε, όχι σπάνια, τις χειρότερες δυνατές αποφάσεις στη ζωή μας και τις επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά, μόνο και μόνο επειδή το κάνουν και οι άλλοι. Ο λόγος γι’ αυτό είναι βασικά οι προκαταλήψεις, η κακή μνήμη ή η εσφαλμένη πληροφόρηση, μπορεί όμως επίσης να βασίζονται στο συναίσθημα, το οποίο ελέγχεται πολύ δυσκολότερα».
— Τα κρυπτονομίσματα θεωρούνται από κάποιους το μέλλον, όμως αρκετοί άνθρωποι παραμένουν επιφυλακτικοί με τη χρήση τους. Πόσο δίκιο ή άδικο έχουν και τι θα έλεγες για να τους ενθαρρύνεις;
Θα έλεγα ότι, όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα, τα κρυπτονομίσματα έχουν μια καλή και μια λιγότερο καλή πλευρά ‒ το ζητούμενο είναι ποια υπερτερεί και νομίζω ότι αυτή είναι η πρώτη. Τα τυπωμένα χρήματα, τα τραπεζογραμμάτια, παρουσιάζουν περισσότερα προβλήματα. Στη Βενεζουέλα ή την Τουρκία, για παράδειγμα, οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται τις κυβερνήσεις τους και τις οικονομικές τους πολιτικές, ενώ τα μετρητά τους κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να χάσουν την αξία τους λόγω των οικονομικών κρίσεων και του πληθωρισμού που σε κάποιες περιπτώσεις άγγιξε το 60% ή ακόμα και το 400%! Πολύς κόσμος είδε όλη του την περιουσία, για την οποία μόχθησε μια ολόκληρη ζωή, να εξανεμίζεται μέσα σε έναν χρόνο. Το ζήσατε κι εσείς στην Ελλάδα αυτό, όπως κι εμείς στην Πολωνία παλιότερα. Τα κρυπτονομίσματα μπορεί να παρουσιάζουν, επίσης, κάποια περιοδική αστάθεια, αλλά με αυτά δεν διατρέχεις ακραίους κινδύνους. Ό,τι συμβαίνει στο ευρώ ή το δολάριο εξαρτάται βασικά από τη νομισματική πολιτική των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Και στην περίπτωση των κρυπτονομισμάτων, βέβαια, όταν μεγάλες επενδυτικές τράπεζες, μεγάλα κεφάλαια ή πλούσιοι άνθρωποι μπαινοβγαίνουν στην αγορά, μπορούν να χειραγωγήσουν τις τιμές τους, κάνοντας την αγορά αυτή λίγο πιο απρόβλεπτη.
— Λέτε, πάντως, ότι η επένδυση αυτή λειτουργεί πολύ καλύτερα από τις παραδοσιακές αγορές.
Δεν το λέω εγώ αλλά τα γεγονότα, τα στατιστικά στοιχεία και τα ακατέργαστα δεδομένα. Για παράδειγμα, ο S&P 500, ο χρηματιστηριακός δείκτης που παρακολουθεί την απόδοση των μετοχών 500 κορυφαίων εταιρειών οι οποίες είναι εισηγμένες σε χρηματιστήρια των ΗΠΑ, αποδίδει περίπου 8, 9% ετησίως κατά μέσο όρο τα τελευταία 100 χρόνια σχεδόν, με την κερδοφορία του να δέχεται ένα ισχυρό πλήγμα από τον «πόλεμο των δασμών» που ξεκίνησε ο Τραμπ, όπως συνέβη και με τον δείκτη Dow Jones. Ο τύπος «τσαλάκωσε» την αμερικανική οικονομία σε λίγες μόλις μέρες, θέλει μάλιστα να χειραγωγήσει και την αγορά των κρυπτονομισμάτων, αλλά δεν είναι τόσο εύκολο. Η αντίστοιχη ετήσια μέση απόδοση του Bitcoin είναι 10-15 φορές υψηλότερη, δηλαδή κάπου 100-145%! Δεν είναι ότι εδώ δεν υπάρχουν ρίσκα, αν όμως τα συγκρίνουμε με τις αποδόσεις, το Bitcoin είναι δέκα φορές προτιμότερο. Ένα δολάριο που επενδύεται στο Bitcoin θα αποδώσει σαφώς καλύτερα από ένα δολάριο που επενδύεται στον S&P 500.
— Υπάρχουν, ξέρετε, επίσης ανησυχίες σχετικά με την ιδιωτικότητα, τις παράνομες δραστηριότητες και τη φοροδιαφυγή.
Κοιτάξτε, το κρυπτονόμισμα δεν είναι παρά ένα ακόμα εργαλείο. Πάρτε για παράδειγμα τον δυναμίτη που δεν δημιουργήθηκε για να σκοτώνει αλλά για να διευκολύνει τις εξορύξεις. Ήταν κάποιοι άνθρωποι που αποφάσισαν ότι, εντάξει, ας τον χρησιμοποιήσουμε για να ανατινάξουμε άλλους ανθρώπους! Το ίδιο ισχύει για κάθε εφεύρεση και, βέβαια, για τα παραδοσιακά χρήματα, όπου φαινόμενα σαν αυτά που αναφέρετε είναι πολύ πιο διαδεδομένα απ’ ό,τι στα κρυπτονομίσματα. Οι μεγαλύτεροι απατεώνες, οι μεγαλύτεροι διακινητές ανθρώπων, οι μεγαλύτεροι λαθρέμποροι όπλων και ναρκωτικών χρησιμοποιούν κατά κανόνα μετρητά. Όσο για τη φοροδιαφυγή, υπάρχουν πλέον ασφαλιστικές δικλείδες και εξαρτάται από τους νόμους κάθε κράτους το αν θα τεθούν σε ισχύ. Ήδη στην Ε.Ε. τέθηκε από φέτος σε ισχύ ο MiCA, ένα πλήρες σύνολο κανονισμών σχετικά με την αγορά, χρήση και ανταλλαγή κρυπτονομισμάτων. Καθένας μπορεί να τα αγοράζει νόμιμα και να πουλά νομότυπα, όπως ακριβώς συμβαίνει με τις μετοχές, τα smartphones ή τα αυτοκίνητα. Σε κάθε περίπτωση, η εκτεταμένη φοροδιαφυγή, το «ξέπλυμα» χρημάτων, οι «φορολογικοί παράδεισοι» κ.λπ. αφορούν πρωτίστως το συμβατικό χρήμα.
— Με το Web 3.0 να είναι ήδη καθ’ οδόν, θα είχε ενδιαφέρον να πούμε σε τι διαφέρει από τις δύο προηγούμενες εκδόσεις του web και πώς συνδέεται με τα κρυπτονομίσματα.
Πολύ καλή ερώτηση. Λοιπόν, αρχικά, στα τέλη των ’90s υπήρχε το Web 0 ή, μάλλον, το Web 1.0, το αρχικό στάδιο του dot-com. Έμπαινες απλώς σε έναν ιστότοπο, αναζητώντας πληροφορίες, δεν υπήρχαν πολλές εικόνες, ενώ ελάχιστη ήταν και η αλληλεπίδραση. Έπειτα ήρθε το Web 2.0 και εδώ εμφανίζονται οι browsers της Google, του Bing, της Mozilla κ.λπ., αρχίζουν επίσης να δραστηριοποιούνται οι εταιρείες ηλεκτρονικού εμπορίου, όπως η Amazon. Μπορούσες να έχεις τους δικούς σου κωδικούς πρόσβασης και το «δικό σου» κομμάτι του διαδικτύου μέσα από λογαριασμούς όπως το Gmail, το Microsoft Outlook ή οτιδήποτε άλλο, να χρησιμοποιήσεις τον υπολογιστή, το κινητό ή το λάπτοπ σου έτσι ώστε να διαχειρίζεσαι καλύτερα τη ζωή σου, τη δουλειά σου, ακόμα και για να κερδίσεις χρήματα. Η διαφορά του Web 3.0 είναι ότι σου δίνει κάτι παραπάνω, την απόλυτη ιδιοκτησία των δεδομένων σου.
— Δηλαδή;
Όταν δημιουργείτε έναν λογαριασμό στο Google, το Google κατέχει τα δεδομένα σας, τα οποία, αν συμβεί κάτι, μπορεί να καταστραφούν ή να υποκλαπούν. Έχετε σίγουρα κι εσείς ακούσει τέτοιες ιστορίες, όπως και ιστορίες με καταρρεύσεις τραπεζών, π.χ. με τη Lehman Brothers και πιο πρόσφατα τη SVB της Silicon Valley. Μεγάλες τράπεζες, μεγάλοι οργανισμοί, μεγάλοι κάτοχοι δεδομένων έχουν καταρρεύσει, ενώ σημειώνεται σωρεία παραβιάσεων προσωπικών δεδομένων διεθνώς. Κανείς δεν νιώθει ασφαλής, σωστά; Το κύριο πρόβλημα είναι πως δεν ελέγχεις ό,τι δικαιωματικά σού ανήκει ούτε ασκείς επιρροή πάνω του. Η «απάντηση» σε όλα αυτά που φέρνει το Web3 είναι η χρήση κρυπτογράφησης blockchain, μια καινοτόμος δομή δεδομένων που επιτρέπει την ασφαλή και διαφανή καταγραφή πληροφοριών και συναλλαγών σε ένα αποκεντρωμένο δίκτυο χρηστών. Tο σημαντικότερο είναι ότι αυτά τα δεδομένα είναι ορατά, διαφανή, online. Όλοι μπορούν να τα δουν! Είναι όπως όταν κάνετε μια τραπεζική μεταφορά χρημάτων, που μπορείτε να δείτε ακριβώς τι μεταφέρεται από το ένα άτομο στο άλλο, με τη διαφορά ότι είναι κρυπτογραφημένη. Κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι συμβαίνει στο παρασκήνιο, όμως αυτό είναι κομμάτι της ασφάλειας στην οποία μόνο εσείς έχετε πρόσβαση. Κανένας τρίτος δεν μπορεί να εμπλακεί σε αυτό, κανένα άτομο, κανένας άλλος τραπεζικός λογαριασμός, κανείς προμηθευτής της Google ή της Microsoft.
— Μπορεί, λοιπόν, κανείς να χρησιμοποιήσει το blockchain για να εξασφαλίσει την ιδιοκτησία των δεδομένων του μέσω της κρυπτογράφησης και να διαχειριστεί όπως θέλει τα χρήματά του;
Έτσι ακριβώς! Δεν είναι, βλέπετε, μόνο οι τράπεζες που καταρρέουν, μαζί τους καταρρέουν και οι μεγάλες επιχειρήσεις που χρηματοδοτούνται από αυτές. Αυτό σημαίνει ότι μια τράπεζα μπορεί να πει σε έναν καταθέτη «δεν θα σε αφήσω να κάνεις ανάληψη πάνω από 100 δολάρια σήμερα». Αν όμως εγώ έχω 100 δισ. δολάρια στον λογαριασμό μου –πού τέτοια τύχη!–, γιατί να μην μπορώ να αποσύρω όσα θέλω, όποτε θέλω; «Επειδή έτσι είναι η πολιτική της τράπεζάς μας», θα μου πουν και τότε θα ξεκινήσει αυτή η άσκοπη συζήτηση που απλώς αποδεικνύει ότι αυτά τα χρήματα είναι μεν στο όνομά μου αλλά κουμάντο σε αυτά κάνει ουσιαστικά η άλλη πλευρά, δηλαδή η τράπεζα. Τώρα, όμως, χάρη στο Web3 και μέσω της κρυπτογράφησης blockchain, έχεις απόλυτη πρόσβαση στα δικά σου χρήματα. Στην ίδια λογική δημιουργήθηκε το Bitcoin που επίσης σου δίνει το δικαίωμα να είσαι ιδιοκτήτης των δικών σου χρημάτων. Μπορείς ελεύθερα να πάρεις ή να δώσεις χρήματα, να τα επενδύσεις, να κάνεις ό,τι τέλος πάντων θες με αυτά. Αυτή τώρα η ελευθερία επιλογής ενέχει και ένα ρίσκο, καθώς δεν υπάρχει από πίσω μια τράπεζα που θα σου πει τι να κάνεις, πάντα όμως η ελευθερία έχει ένα τίμημα – την κάνει μήπως αυτό λιγότερο επιθυμητή;
— Έχετε, επίσης, πει ότι το Web 3.0 και το blockchain ευνοούν μια αποκεντρωμένη διακυβέρνηση.
Σαφώς, στον βαθμό που σε κάνουν αποκλειστικό ιδιοκτήτη και διαχειριστή των δικών σου δεδομένων, μη επιτρέποντας σε τρίτα μέρη να παραβιάσουν την ιδιωτικότητά σου. Αυτό ισχύει είτε είσαι ιδιώτης είτε ιδιοκτήτης κάποιας επιχείρησης. Παρεμπιπτόντως, πολλές τράπεζες χρησιμοποιούν πλέον το blockchain γιατί η αποστολή χρημάτων μέσω blockchain διαρκεί μόλις 5 λεπτά, ενώ το κόστος για να στείλετε κάπου 1 δισ. δολάρια, ας πούμε, δεν ξεπερνά το 1 δολάριο. Αν θα θέλατε να πραγματοποιήσετε μια τεράστια μεταφορά τυπωμένων χρημάτων, αυτό καταρχάς δεν θα γινόταν επειδή υπάρχει ημερήσιο όριο τραπεζικών αναλήψεων. Έπειτα, για να μεταφέρετε ή να στείλετε, ας πούμε, 20 εκατ. δολάρια από μια τράπεζα σε μια άλλη, θα πρέπει να ναυλώσετε καμιά εικοσαριά τεθωρακισμένα βανάκια με συνοδεία ένοπλων φρουρών. Το ίδιο συμβαίνει και με τις μεταφορές χρυσού. Το blockchain είναι πολύ πιο ασφαλές, πολύ πιο αποτελεσματικό, πολύ πιο φθηνό και, βέβαια, γρηγορότερο. Μια τέτοια εφαρμογή μπορεί, όπως είπαμε, να στείλει χρήματα, μια δεύτερη εφαρμογή να τα λάβει, μια τρίτη μπορεί να σας επιτρέψει να αγοράσετε ή να δανειστείτε χρήματα, μια άλλη να τα «παγώσετε» ή να τα στοιχηματίσετε, ας πούμε, για 12 μήνες με κέρδος 10%. Έτσι, έχετε μεμιάς όλες αυτές τις αποκεντρωμένες χρηματοοικονομικές εφαρμογές (DeFi). Τα κρυπτονομίσματα δεν διαφέρουν, ξέρετε, πολύ από τις ανταλλακτικές μάρκες που χρησιμοποιούμε σε κάποια παιχνίδια αντί τυπωμένων χρημάτων αλλά είναι σαν ένα κλειδί που ανοίγει μια πόρτα. Φανταστείτε το δωμάτιό σας σαν μια εφαρμογή, αυτό λοιπόν το κρυπτονόμισμα «ξεκλειδώνει» την πόρτα του δωματίου αυτού όπου μπαίνοντας μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε, να κανονίσετε να συναντήσετε κάποιους ανθρώπους, να καταθέσετε, να αποσύρετε είτε να ανταλλάξετε χρήματα, να πραγματοποιήσετε αγορές ή πωλήσεις, να τζογάρετε, να διασκεδάσετε…
«Χάρη στα κρυπτονομίσματα, τα NFT και την τεχνολογία blockchain έχεις πια τρόπους να προστατευτείς αν η χώρα σου χρεοκοπήσει, αν κερδοσκόποι επιτεθούν στην οικονομία της, αν μια νέα μεγάλη οικονομική κρίση διαφανεί».
— Πολύς λόγος γίνεται επίσης για τα NFT, αυτήν τη νέα μορφή περιουσιακού στοιχείου. Τι πλεονεκτήματα και τι κινδύνους ενδεχομένως έχουν;
Οι μη ανταλλάξιμες μάρκες ή διακριτικά (NFT) είναι περιουσιακά στοιχεία όπως τα έργα τέχνης, το ψηφιακό περιεχόμενο ή το βίντεο, που έχουν μετατραπεί σε τέτοια διακριτικά μέσω ενός blockchain. Τα διακριτικά είναι μοναδικοί κωδικοί αναγνώρισης που δημιουργούνται από μεταδεδομένα μέσω μιας λειτουργίας κρυπτογράφησης. Αυτά τα διακριτικά αποθηκεύονται στη συνέχεια σε ένα ψηφιακό βιβλίο καταγραφής, ενώ τα περιουσιακά στοιχεία καθαυτά αποθηκεύονται σε άλλα μέρη. Πολλοί άνθρωποι μπερδεύουν τα κρυπτονομίσματα με τα NFT, όμως στην πραγματικότητα τα NFT είναι ένα αντίστροφο κρυπτονόμισμα. Για παράδειγμα, το Bitcoin, όπως και κάθε άλλο κρυπτονόμισμα, μπορεί να κατασκευαστεί από πολλαπλά κλάσματα. Μπορεί να υπάρχουν δισεκατομμύρια λεγόμενα Satoshis, τα οποία είναι όλα τα ίδια. Τα NFT, πάλι, είναι μοναδικά και μη ανταλλάξιμα. Όπως τώρα συμβαίνει με οποιαδήποτε άλλη αγορά, το Bitcoin, το Ethereum, τον χρυσό, το δολάριο, τον δείκτη S&P 500, τις μετοχές της Apple κ.ο.κ., οι κερδοσκόποι επενδυτές είναι συνήθως η αιτία που ανεβαίνουν ή πέφτουν τόσο σε αξία. Δεν έχει καν νόημα αυτή η απότομη αυξομείωση, πρόκειται για παράλογες κερδοσκοπικές συμπεριφορές που βασίζονται στο ένστικτο της αγέλης. Υπάρχει, ξέρετε, η συμπεριφορική χρηματοοικονομική και ο συνδυασμός της με την ψυχολογία της συμπεριφοράς που εξηγούν γιατί κάνουμε τόσο λάθος επιλογές, γιατί αγοράζουμε στο ζενίθ, γιατί πουλάμε στο ναδίρ κ.λπ. Παίρνουμε, όχι σπάνια, τις χειρότερες δυνατές αποφάσεις στη ζωή μας και τις επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά, μόνο και μόνο επειδή το κάνουν και οι άλλοι. Ο λόγος γι’ αυτό είναι βασικά οι προκαταλήψεις, η κακή μνήμη ή η εσφαλμένη πληροφόρηση, μπορεί όμως επίσης να βασίζονται στο συναίσθημα, το οποίο ελέγχεται πολύ δυσκολότερα. Όλοι μισούμε να χάνουμε, κανείς δεν ξυπνά ένα ωραίο πρωί λέγοντας «α, θέλω να ξεφορτωθώ 50 εκατ. ευρώ σήμερα γιατί με βαραίνουν», σωστά; Κι όμως, κάτι τέτοιο μπορεί εύκολα να συμβεί εάν κυριευθούμε από αγωνία, απογοήτευση, θυμό ή ενθουσιασμό. Τα συναισθήματα είναι, βλέπετε, εξ ορισμού αυθόρμητα, άρα απρόβλεπτα. Μπορούμε μόνο να τα διαχειριστούμε εκ των υστέρων, αλλά τότε είναι συνήθως αργά. Αυτό είναι, καταρχάς, που ευνοεί την κερδοσκοπία και τις απότομες μεταπτώσεις αξιών, είτε μιλάμε για μετοχές, περιουσιακά στοιχεία, κρυπτονομίσματα είτε για NFT. Ο δεύτερος λόγος είναι η σπανιότητα κι αυτό βασικά αφορά τα NFT, τα οποία, καθώς είπαμε, είναι μοναδικά και, όπως έχω παρατηρήσει, οι πλουσιότεροι άνθρωποι θέλουν να είναι επίσης μοναδικοί: θέλουν να είναι οι πρώτοι που θα πατήσουν στον Άρη, οι πρώτοι που θα φτάσουν στα μεγαλύτερα θαλάσσια βάθη, οι πρώτοι που θα πιουν είκοσι τόσα λίτρα βότκα σε ένα βράδυ και θα επιζήσουν!
— Ακούω, μάλιστα, ότι κάποιοι τα εκθέτουν σε γκαλερί σαν να είναι έργα τέχνης.
Ναι, και αυτά τα έργα τέχνης είναι μοναδικά, θα παραμείνουν δε στη θέση τους ακόμα κι αν περάσουν χιλιάδες χρόνια, αρκεί να υπάρχει ανθρώπινος πολιτισμός! Αν έχεις πολλά χρήματα, προφανώς μπορείς να αγοράσεις ένα τέτοιο «μνημείο». Αλλά, βέβαια, τα NFT δεν αφορούν μόνο τους πλούσιους, καθένας δύναται να έχει πρόσβαση σε αυτό το αποκεντρωμένο χρηματοοικονομικό σύστημα. Μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις ακόμα και για να αγοράσεις ένα αριθμημένο εισιτήριο για να πας να δεις την αγαπημένη σου ποδοσφαιρική ομάδα. Όπως τα κρυπτονομίσματα, έτσι και τα NTF δημιουργούν μια κοινότητα, όπως συμβαίνει οπουδήποτε υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα. Εγώ, ας πούμε, συμμετέχω σε μια κοινότητα που ονομάζεται Bored Ape Yacht Club. Υπάρχουν μόνο 10.000 κομμάτια από αυτά τα NFT. Ομολογώ ότι τα είχα πληρώσει υπερβολικά ακριβά, μου έδωσαν όμως πρόσβαση σε μια κοινότητα πολύ πλούσιων ανθρώπων, με τους οποίους θα μπορούσα να κάνω δουλειές – κάτι σαν «εισιτήριο εισόδου» σε μια κλειστή λέσχη ή κλαμπ. Υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια διαφορετικοί τύποι NFT, υπάρχουν πολλές διαφορετικές κοινότητες, οπότε δεν χρειάζεται να είναι οπωσδήποτε ακριβά. Έχουν επίσης το πλεονέκτημα ότι είναι ασφαλή και διαφανή, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει μια τέτοια συναλλαγή.
— Πώς μπορεί να περιγράψει κανείς το κοινωνικό αφήγημα των νέων αυτών μέσων και τεχνολογιών; Είναι πράγματι ή μπορεί να είναι πιο συμμετοχικές, πιο συμπεριληπτικές, πιο δημοκρατικές εν τέλει, όπως συχνά ακούμε από τους θιασώτες τους;
Ναι, πιστεύω ότι, γενικά μιλώντας, συμβαίνει αυτό. Υπάρχει η συμμετοχή, η συμπερίληψη, καθένας μπορεί να εμπλακεί στα νέα μέσα, στα νέα νομίσματα, στα νέα δίκτυα και στις νέες τεχνολογίες, ανεξάρτητα από φύλο, καταγωγή και κοινωνική θέση. Μπορεί να το κάνει ακόμα και αν είναι ΑμεΑ, και να κερδίσει έτσι χρήματα, ακόμα και πολλά χρήματα, και το να έχει καθένας μας αυτές τις δυνατότητες είναι ένα στοιχείο δημοκρατίας. Το χρήμα, όταν μπορεί να γίνει κοινό κτήμα, εκδημοκρατίζει, χτίζει συμμετοχή, χτίζει ενσωμάτωση. Μπορείς, έπειτα, να χρησιμοποιήσεις μια ανταλλακτική μάρκα ή ένα blockchain ακόμα και για να ψηφίσεις, από τις δαπάνες μιας εταιρείας και τις αλλαγές που χρειάζεται μια ομάδα μέχρι και για την εκπροσώπησή σου στο Κοινοβούλιο. Χάρη στα κρυπτονομίσματα, τα NFT και την τεχνολογία blockchain έχεις πια τρόπους να προστατευτείς αν η χώρα σου χρεοκοπήσει, αν κερδοσκόποι επιτεθούν στην οικονομία της, αν μια νέα μεγάλη οικονομική κρίση διαφανεί. Οι νέες τεχνολογίες δίνουν ίση πρόσβαση στην πληροφορία και σε κάνουν πραγματικό ιδιοκτήτη των δεδομένων σου. Έτσι, η εξουσία φεύγει από τις «σάπιες» κυβερνήσεις, τις «σάπιες» τράπεζες και τα «σάπια» χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και επιστρέφει στον λαό!
Ο Adrian Zduńczyk θα συμμετέχει στο Web3 Summit Athens 2025 από 21 έως 22 Ιουνίου στο Μουσείο Μπενάκη. Δείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ
