Επικοινωνώντας την πανδημία

«ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ επικοινωνηθεί ένα αποτελεσματικό μήνυμα για την πανδημία;»: Aυτό είναι το ερώτημα που απασχολεί, ειδικά τώρα που το ζήτημα της επικοινωνιακής καμπάνιας που πρέπει να ακολουθηθεί για το ακανθώδες θέμα του εμβολιασμού φαντάζει ιδιαίτερα κρίσιμο.

Τα διαφημιστικά κοινωνικά μηνύματα που έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι τώρα στην Ελλάδα με θέμα τη πανδημία μπορούν να χωριστούν σε τρεις ομάδες. Την πρώτη ομάδα την αποτελεί από μόνο του το μήνυμα «Κλείνουμε την πόρτα στον κορωνοϊό. Μένουμε σπίτι όσο περισσότερο μπορούμε» με πρωταγωνιστή τον Σπύρο Παπαδόπουλο. Είναι το πρώτο μήνυμα που δημιουργήθηκε με στόχο κυρίως να χτυπήσει το καμπανάκι του κινδύνου στην τρίτη ηλικία για την ανάγκη να προστατευτεί (διακόπτοντας κυρίως την επαφή με τα εγγόνια).

Το μήνυμα έγινε αποδεκτό ιδιαίτερα εύκολα, όχι μόνο μέσα στο κλίμα γενικευμένου φόβου της πρώτης φάσης αλλά και επειδή αξιοποίησε ένα ιδιαίτερα αγαπητό πρόσωπο (ιδίως στους ηλικιωμένους, που εδώ και χρόνια διασκεδάζουν στα «τηλεοπτικά μπουζούκια» κάθε Σαββάτο βράδυ, στην εκπομπή του Παπαδόπουλου με τον προφητικό τίτλο «Στην υγειά μας, βρε παιδιά») για να εκφράσει με οικεία αυστηρότητα την έκκληση για υγειονομικό αυτοπεριορισμό.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου τα 2/3 της ελληνικής κοινής γνώμης είναι έτοιμα να φερθούν «ηρωικά» και να κάνουν το εμβόλιο που θα βάλει ένα τέλος στο πολύπλευρο πρόβλημα που δημιουργεί η πανδημία. Η δύσκολη συγκυρία που διανύουμε σήμερα φαίνεται να επηρεάζει θετικά ακόμη και αυτούς που μέχρι πρότινος δεν ήταν θετικοί.

Αντίθετα, η δεύτερη κατηγορία μηνυμάτων ήταν αυτή που στέφθηκε με απόλυτη αποτυχία. Μιλάμε κυρίως για το σποτάκι της Πολιτικής Προστασίας τον Μάιο με πρωταγωνιστή τον Χρήστο Λούλη, που είχε σκοπό να αποτρέψει τις τάσεις κοινωνικού συγχρωτισμού που σημειώθηκαν με το πρώτο χαλάρωμα της καραντίνας. Το κάπως δασκαλίστικο ύφος του μονολόγου του ηθοποιού, που προσπαθεί να αλλάξει γνώμη στην κοπέλα του, που θέλει να πάνε έξω με παρέα, κατηγορήθηκε για υποτίμηση του γυναικείου φύλου και έμμεσο σεξισμό (επικίνδυνη/χαζογκόμενα - σοβαρός/υπεύθυνος άνδρας) και αποσύρθηκε (το λιγότερο ανδροπρεπές σποτάκι με την Κατερίνα Λέχου ελάχιστα κέντρισε το ενδιαφέρον).

Είναι η κατηγορία των μηνυμάτων που ούτε κοινό-στόχο έχει καθορίσει σωστά ούτε το περιεχόμενό τους έχει μελετηθεί με προσοχή: το σποτ με πρωταγωνιστή τον κ. Λούλη (πρόσφατο κινηματογραφικό άβαταρ του Γιάνη Βαρουφάκη σε ταινία του Κ. Γαβρά), ακόμη και αν δεν ήταν σεξιστικό, ήταν γεμάτο στιγματιστική ειρωνεία και όχι αναστοχαστικό χιούμορ.

Η τελευταία κατηγορία μηνυμάτων που παρήχθη το προηγούμενο διάστημα στη χώρα μας αφορούσε τη σωστή χρήση της μάσκας. Εκ του αποτελέσματος, τα συγκεκριμένα μηνύματα αποδείχτηκαν εντελώς αδιάφορα, τόσο που δεν έπεισαν ούτε κυβερνητικά στελέχη να φοράνε τις μάσκες και να κρατάνε αποστάσεις στις δημόσιες εμφανίσεις τους, ειδικά την περίοδο της καλοκαιρινής και φθινοπωρινής ανεμελιάς. Άλλωστε, έμοιαζαν πιο πολύ με σποτάκια τηλεμάρκετινγκ παρά με μηνύματα που θέλουν τραβήξουν την προσοχή και να πείσουν για την ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε τα πενιχρά μας όπλα απέναντι στον Covid-19.

Στο εξωτερικό έχουν σημειωθεί διάφορα ενδιαφέροντα παραδείγματα κοινωνικών μηνυμάτων για την πανδημία. Ανάμεσά τους φαίνεται να ξεχώρισε ιδιαίτερα η καμπάνια της γερμανικής κυβέρνησης που ξεκίνησε τον Νοέμβριο εν όψει του πολύ δύσκολου, όπως αποδείχτηκε, χειμώνα ακόμη και για το άρτια οργανωμένο σύστημα υγείας της χώρας.

Η καμπάνια περιλαμβάνει τρία σποτάκια που απευθύνονται κυρίως στους νέους, αλλά έχουν σκηνοθετηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε ο ηλικιακός χαρακτηρισμός να σχετικοποιείται απόλυτα. Γιατί οι νέοι του σήμερα παρουσιάζονται ως οι ηλικιωμένοι του μέλλοντος, οι οποίοι, σαν σε ντοκιμαντέρ αφιερωμένα στον πόλεμο και όσους τον έζησαν, αφηγούνται τις ηρωικές τους πράξεις τον χειμώνα του 2020 για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Πράξεις που συνοψίζονται εν τέλει σε εικόνες που τους δείχνουν να κάνουν το τίποτα, δηλαδή να λιώνουν με τις ώρες μπροστά στις τηλεοράσεις και τα video-games ή να παραγγέλνουν delivery ξαπλωμένοι σε κρεβάτια και καναπέδες για να αποφύγουν την κοινωνική συναναστροφή.

Η ξεχωριστή καμπάνια της γερμανικής κυβέρνησης για την πανδημία

Διότι, ουσιαστικά, το μόνο που τους ζητά το δύσκολο παρόν είναι να κάνουν πράγματα που τους διασκεδάζουν έτσι κι αλλιώς στην κανονική τους ζωή, εξαιτίας των οποίων οι μεγαλύτεροι τους κατηγορούν ως τεμπέληδες, ακοινώνητους ή αδιάφορους για την υγεία τους (π.χ. η συνήθεια του junk food). Εδώ έχουμε μια υποδειγματική διαφήμιση που έχει σαφές target group και δεν πέφτει στην εύκολη παγίδα της διάκρισης καλών και κακών ηλικιακών ομάδων, αφού οι νέοι του σήμερα είναι οι γέροι του μέλλοντος, οι «ήρωες» του εφιαλτικού χειμώνα του 2020. «Ευάλωτοι» και «επικίνδυνοι» απεικονίζονται σε αυτή την επικο-σατιρική αφήγηση ως μέλη της ίδιας εθνικής ομάδας.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου τα 2/3 της ελληνικής κοινής γνώμης είναι έτοιμα να φερθούν «ηρωικά» και να κάνουν το εμβόλιο που θα βάλει ένα τέλος στο πολύπλευρο πρόβλημα που δημιουργεί η πανδημία. Η δύσκολη συγκυρία που διανύουμε σήμερα φαίνεται να επηρεάζει θετικά ακόμη και αυτούς που μέχρι πρότινος δεν ήταν θετικοί.

Όμως υπάρχει το 1/3 (και σίγουρα ένα κρυφό κομμάτι των 2/3) που δεν φαίνεται πρόθυμο να συμβάλει στο να ξεπεραστεί αυτή η πρωτοφανής για τα τελευταία εκατό χρόνια παγκόσμια κρίση. Τα επικοινωνιακά μηνύματα πρέπει όχι μόνο να απευθυνθούν κυρίως σε αυτό το δύσπιστο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας αλλά και να το κάνουν με τους κώδικες που αυτό αναγνωρίζει. Πρέπει να πρωταγωνιστήσουν πρόσωπα, ιστορίες και σύμβολα προερχόμενα από το γνώριμο περιβάλλον αυτού του 1/3.

Για παράδειγμα, η ωραία διαφήμιση που μόλις κυκλοφόρησε εν όψει των χριστουγεννιάτικων γιορτών με τον Έλληνα υπεραθλητή μας Γιάννη Αντετοκούνμπο (με το σλόγκαν «όλοι μαζί παίζουμε άμυνα») απευθύνεται μάλλον στα 2/3 της ελληνικής κοινωνίας, που έχουν πεισθεί ήδη. Όσον αφορά το εμβόλιο, η επικοινωνιακή συνταγή ήρθε ανέλπιστα από ένα άλλο πρόσωπο, τον φανατικό φίλαθλο του Ολυμπιακού Τάκη Τσουκαλά, που μπορεί να πείσει μέρος του κρίσιμου 1/3 με την απλή δήλωσή του πως θα κάνει το εμβόλιο μόνο για να πάει ξανά στο γήπεδο. Ακόμη και οι αρνητικοί πρωταγωνιστές του χθες μπορούν να γίνουν οι θετικοί ήρωες του σήμερα. Υπάρχει καλύτερο μήνυμα;

Ο Γιάννης Αντετοκούνμπο μας προτρέπει να παίξουμε άμυνα.