Η ραγδαία εξάπλωση των κρυπτονομισμάτων έχει δημιουργήσει μια νέα αγορά, αλλά και ένα πεδίο δράσης για απατεώνες που εκμεταλλεύονται το ενδιαφέρον των επενδυτών. Η υπόσχεση γρήγορων κερδών και η ανωνυμία που χαρακτηρίζει τις συναλλαγές καθιστούν τα ψηφιακά νομίσματα ιδανικό στόχο για οργανωμένες απάτες.
Σύμφωνα με στοιχεία των αμερικανικών αρχών, οι απώλειες από περιστατικά απάτης που σχετίζονται με κρυπτονομίσματα αυξήθηκαν το 2023 κατά 45%, ξεπερνώντας τα 5,6 δισεκατομμύρια δολάρια, μια τάση που αντανακλάται και στην Ευρώπη, σύμφωνα με την Europol.
Απάτες τύπου «phishing», ψεύτικες επενδυτικές πλατφόρμες και έργα που εξαφανίζονται μέσα σε μία νύχτα είναι πλέον συχνό φαινόμενο. Οι δράστες εμφανίζονται συχνά με τη μορφή αξιόπιστων εταιρειών ή «ειδικών» που υπόσχονται σίγουρα κέρδη. Ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μια διαφήμιση στα κοινωνικά δίκτυα αρκεί για να οδηγήσει το ανυποψίαστο θύμα σε μια ψεύτικη ιστοσελίδα, όπου θα αποκαλύψει κωδικούς και πρόσβαση στο ψηφιακό του πορτοφόλι.
Η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει καταγράψει τα τελευταία δύο χρόνια αύξηση των καταγγελιών για τέτοιες περιπτώσεις, με τα θύματα να χάνουν συχνά ολόκληρες αποταμιεύσεις. Παρόμοιες πρακτικές περιλαμβάνουν τα λεγόμενα «Ponzi schemes», στα οποία οι πρώτοι επενδυτές πληρώνονται με τα χρήματα των επόμενων, ή τα «rug pulls», όπου δημιουργοί νέων ψηφιακών νομισμάτων εξαφανίζονται αφού αποσύρουν τα κεφάλαια των επενδυτών.
Οι πιο συνηθισμένες απάτες με κρυπτονομίσματα
Οι απατεώνες αξιοποιούν τη δημοφιλία των ψηφιακών νομισμάτων για να προσελκύσουν ανυποψίαστους χρήστες και επενδυτές. Οι μέθοδοι ποικίλλουν, από απλά ψεύτικα emails έως καλοστημένα επενδυτικά προγράμματα που εξαφανίζονται μέσα σε μια νύχτα.
Μία από τις πιο διαδεδομένες μορφές είναι το λεγόμενο phishing, δηλαδή το «ηλεκτρονικό ψάρεμα». Ο δράστης παρουσιάζεται ως εκπρόσωπος μιας γνωστής πλατφόρμας ή ακόμη και ενός τραπεζικού ιδρύματος και στέλνει μήνυμα ή email που παραπέμπει σε ιστοσελίδα σχεδόν πανομοιότυπη με την πραγματική. Εκεί, ο χρήστης, πιστεύοντας πως πραγματοποιεί νόμιμη σύνδεση, πληκτρολογεί τα στοιχεία του λογαριασμού ή το ιδιωτικό του κλειδί, παραδίδοντάς τα ουσιαστικά στον απατεώνα.
Εξίσου διαδεδομένα είναι τα λεγόμενα Ponzi schemes, ή αλλιώς τα «πυραμιδικά σχήματα». Πρόκειται για ψευδοεπενδύσεις που υπόσχονται υψηλές αποδόσεις με μηδενικό ρίσκο, στηριζόμενες αποκλειστικά στα χρήματα των επόμενων συμμετεχόντων. Όσο προσελκύονται νέοι «επενδυτές», το σχήμα διατηρείται, μέχρι τη στιγμή που οι διοργανωτές εξαφανίζονται, αφήνοντας τους περισσότερους χωρίς καμία δυνατότητα ανάκτησης κεφαλαίων.
Στον χώρο των crypto έχει επίσης εμφανιστεί η απάτη των fake ICOs, δηλαδή πλασματικών αρχικών προσφορών ενός νομίσματος. Οι δημιουργοί παρουσιάζουν ένα ανύπαρκτο έργο ως «την επόμενη μεγάλη καινοτομία» και ζητούν από τους χρήστες να αγοράσουν tokens για να «στηρίξουν» το εγχείρημα. Στην πραγματικότητα, οι επενδύσεις συγκεντρώνονται σε ανώνυμους λογαριασμούς και το έργο δεν υλοποιείται ποτέ.
Ιδιαίτερα επικίνδυνες είναι και οι λεγόμενες rug pull απάτες, όπου ομάδες δημιουργών λανσάρουν ένα νέο κρυπτονόμισμα, το προωθούν μαζικά στα κοινωνικά δίκτυα και, μόλις συγκεντρωθεί επαρκής ρευστότητα, αποσύρουν ξαφνικά όλα τα δικά τους κεφάλαια. Μέσα σε λίγες ώρες, η αξία του νομίσματος καταρρέει και οι επενδυτές μένουν με άχρηστα tokens.
Τέλος, τα pump and dump σχήματα βασίζονται στην ψυχολογία του φόβου και της ευκαιρίας, το γνωστό FOMO (fear of missing out). Μια μικρή ομάδα αγοράζει μαζικά ένα άγνωστο token, δημιουργώντας τεχνητή άνοδο στην τιμή και προσδοκία κέρδους. Όταν αρκετοί επενδυτές μπουν στο παιχνίδι, οι αρχικοί κάτοχοι πωλούν μαζικά και εξαφανίζονται, οδηγώντας σε κατάρρευση της τιμής του νομίσματος.
Πώς να προστατευθείτε από τους κινδύνους
Η ασφάλεια στον χώρο των κρυπτονομισμάτων απαιτεί συνδυασμό γνώσης και επιφυλακτικότητας. Οι ειδικοί προτείνουν να χρησιμοποιούνται μόνο αξιόπιστες πλατφόρμες, που λειτουργούν νόμιμα και διαθέτουν πιστοποιημένες πολιτικές ασφάλειας. Η ενεργοποίηση ελέγχου δύο παραγόντων (2FA) για κάθε λογαριασμό είναι απαραίτητη, όπως και η αποθήκευση των ιδιωτικών κλειδιών σε hardware wallets ή άλλες offline συσκευές, μακριά από το διαδίκτυο.
Η καχυποψία απέναντι σε «επενδυτικές ευκαιρίες» παραμένει το σημαντικότερο φίλτρο. Μην εμπιστεύεστε απρόσκλητα μηνύματα, influencers ή υποσχέσεις για γρήγορα κέρδη. Πριν επενδύσετε, ελέγξτε το υπόβαθρο της εταιρείας, τη διαφάνεια των στοιχείων της και την ύπαρξη ομάδας ανάπτυξης με πραγματικά πρόσωπα. Αν κάτι φαίνεται υπερβολικά καλό για να είναι αληθινό, μάλλον δεν είναι.
Ενημερωθείτε τακτικά για νέες μορφές απάτης μέσω αξιόπιστων πηγών και αποφύγετε ιστοσελίδες που δεν διαθέτουν ασφαλή σύνδεση ή εμφανίζονται πρόχειρα μεταφρασμένες. Στην Ελλάδα, η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς δημοσιεύουν προειδοποιήσεις για ύποπτα επενδυτικά σχήματα, ενώ οι τράπεζες ενισχύουν τα συστήματα ταυτοποίησης για ηλεκτρονικές συναλλαγές.
