Η ανίκητη δύναμη του Κόμη Μοντεχρίστου

Η ανίκητη δύναμη του Κόμη Μοντεχρίστου Facebook Twitter
Πολλοί έχουν νιώσει να γοητεύονται απ' όσα ανήκουστα καταφέρνει ο Κόμης Μοντεχρίστος, αυτή η παράδοξη μορφή του υπερήρωα που αλλάζει ταυτότητες και ρόλους, ξεπερνά τα φυσικά εμπόδια και τους νόμους.
0

Ο Αλέξανδρος Δουμάς, ο οποίος πάντα θα αναφέρεται με την ελληνική του απόδοση, όπως τα θεία πρόσωπα και τα αιώνια αρχέτυπα, δεν είναι μόνο ο πολυγραφότατος συγγραφέας ή ο πληθωρικός εκφραστής του ρομαντισμού, ο γητευτής των λαϊκών ψυχών και ο μιγάς γιος μιας μαύρης σκλάβας κι ενός στρατηγού του Ναπολέοντα που ονειρευόταν μεγάλες νίκες και τεράστιες αντιπαραθέσεις, ο φαντασιόπληκτος εραστής και μανιακός θεατρίνος, ο αιώνιος θαυμαστής του Σαίξπηρ και του Μπάιρον, ο πολυμήχανος Οδυσσέας που γύρισε όλη τη Μεσόγειο, αναζητώντας μανιακά τη δική του Ιθάκη. Είναι αυτός που θα γράψει τα κλασικά Οι τρεις σωματοφύλακες, Το σιδηρούν προσωπείο και Βασίλισσα Μαργκό, αλλά και τον αξεπέραστο Κόμη Μοντεχρίστο, ένα έργο που έχει φτάσει να ξεπερνά αιώνες, ηλικίες και εποχές.

Σε αυτό το έργο-σημείο αναφοράς φαίνεται να ενσωματώνονται οι προσωπικές βιωμένες εμπειρίες του συγγραφέα –όπως το ότι όντως ο Δουμάς ανακάλυψε το νησί Μόντε Κρίστο σε μια κρουαζιέρα με τον τότε πρίγκιπα Λουδοβίκο Ναπολέοντα και κατόπιν αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ'– και καταγράφεται μια πρόζα με τεράστια αφηγηματική δύναμη, σύμφυτη με τα υπερβατικά πρότυπα του ρομαντισμού –σκοτεινά δωμάτια, γοτθικού τύπου συμπαραδηλώσεις, περιγραφές της Ανατολής– καθώς και με τα δεδομένα της αφήγησης των λαϊκών ιστοριών αγωνίας.

Ο Αλέξανδρος Δουμάς έγραφε ακατάπαυστα, εξακολουθώντας παράλληλα να συνοδεύει τον καλό του φίλο Βικτόρ Ουγκό σε διάφορες εξόδους και γοητεύοντας με τα βιβλία του αμέτρητες συνειδήσεις, από τον Ειρηναίο Ασώπιο, έναν Έλληνα γιατρό που υπήρξε από τους στενούς συνεργάτες του, έως τον Μαρσέλ Προυστ, ο οποίος κάποια στιγμή δήλωσε ότι ο Κόμης Μοντεχρίστος ήταν το βιβλίο που του άλλαξε τη ζωή. Σημειωτέον πως όταν το διάβασε ήταν μόλις 14 ετών.

Στην Ελλάδα η δημοφιλία του συγκεκριμένου ήρωα αποδεικνύεται και από τις πολλές μεταφράσεις του έργου που κυκλοφορούν, σε σειρές τόσο εφηβικών όσο και κλασικών εκδόσεων.


Έκτοτε, πολλοί έφηβοι, ενήλικες, άνθρωποι όλων των ηλικιών και προελεύσεων, φιλόσοφοι και συγγραφείς έχουν νιώσει να γοητεύονται απ' όσα ανήκουστα καταφέρνει ο Κόμης Μοντεχρίστος, αυτή η παράδοξη μορφή του υπερήρωα που αλλάζει ταυτότητες και ρόλους, ξεπερνά τα φυσικά εμπόδια και τους νόμους. Έκτοτε έχει εμπνεύσει όλες τις μορφές των ανδρών που ήρθαν αντιμέτωποι με τη μοίρα τους και την τιθάσευσαν.

Όπως έγραφε και ο Ουμπέρτο Έκο στον Υπεράνθρωπο των Μαζών –επανακυκλοφόρησε πέρσι από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα σε μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη–, το κατεξοχήν λαϊκό πρότυπο ήταν ο Μοντεχρίστος, παραπέμποντας μάλιστα στον Γκράμσι, ο οποίος στο δικό του ημερολόγιο της φυλακής έλεγε πως «ένα μεγάλο μέρος του αποκαλούμενου νιτσεϊκού υπερανθρωπισμού δεν έχει ως πηγή και θεωρητικό πρότυπο τον Ζαρατούστρα αλλά τον Κόμητα του Μοντε-Χρίστο του Δουμά».

Όπως και να θεωρήσεις τον αρχετυπικό κόμη, όμως, είτε υπεράνθρωπο, είτε βαμπίρ που δεν πεθαίνει ποτέ, «με κατάμαυρα μαλλιά, με μεγάλα μάτια που λάμπουν από ένα απόκοσμο φως, με μια θανατερή ωχρότητα», είτε Φάουστ που εξαγοράζει για πάντα τη νεότητα, αφού το δέρμα του δεν γνωρίζει τι σημαίνει γήρας, είτε Προμηθέα, Πρωτέα ή Σεβάχ Θαλλασσινό –καθώς, κάποια στιγμή, στο βιβλίο εμφανίζεται και ως τέτοιος!–, η ουσία είναι ότι καταφέρνει, σε μια πολύ κρίσιμη εποχή που οδήγησε στις περίφημες επαναστάσεις του 1848, στις οποίες πήρε ενεργά μέρος ο Δουμάς, να οπλίσει τη φαντασία ενός ισοπεδωμένου από την πραγματικότητα αναγνωστικού κοινού.

Ίσως κανείς άλλος ήρωας δεν μπόρεσε να μείνει για πάντα στις συνειδήσεις των εφήβων και των ενηλίκων ως η εμβληματική προσωπικότητα που θα τους μάθαινε τι σημαίνει ζωή, αγώνας και ρώμη. Γι' αυτό και στις σελίδες του επιτρέπονται τα πάντα, κάτι που έλαβαν σοβαρά υπ' όψιν οι εκδόσεις Gutenberg, προσφέροντας στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τη μετάφραση της πλήρους, μη λογοκριμένης αρχικής έκδοσης και όχι των διαδεδομένων, απ' όπου παραλείπονται αρκετές τολμηρές σκηνές, όπως τα περίφημα οράματα του οπίου ή η ωμή εκτέλεση των καταδίκων. Μάλιστα, την υπογράφει ένας πραγματικός θαυμαστής των περιπετειών του Κόμη Μοντεχρίστο, όπως δηλώνει ο ίδιος ο Ωρίων Αρκομάνης στον πρόλογό του.

Στην Ελλάδα η δημοφιλία του συγκεκριμένου ήρωα αποδεικνύεται και από τις πολλές μεταφράσεις του έργου που κυκλοφορούν, σε σειρές τόσο εφηβικών όσο και κλασικών εκδόσεων, με πιο πρόσφατη αυτήν από την Εστία το 2018, σε μετάφραση Σοφίας Αυγερινού.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα 170 χρόνια που πέρασαν από τότε που γράφτηκε ο Κόμης Μοντεχρίστος απλώς πρόσθεσαν κι άλλους αναγνώστες, οι οποίοι έδειχναν να απολαμβάνουν τις πάνω από χίλιες σελίδες του – ο Gutenberg κυκλοφορεί ολόκληρο το έργο σε δύο τόμους. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ούτε το όνομα «Μοντεχρίστος» αλλά ούτε και το αρχικό του Εντμόν Νταντές, που παραπέμπει κατευθείαν στον Ιταλό ποιητή. Η κόλαση του Νταντές ή, μάλλον, η πύλη της κολάσεως είναι η φυλακή του φρουρίου του Ιφ και το καθαρτήριο στο Παρίσι, ένας κύκλος θανάτου και ανάστασης που θα έρθει όταν, βγαίνοντας από τα κολασμένα δεσμωτήρια, θα αντικρίσει ξανά το φως της μέρας, σε ηλικία 33 ετών, τα χρόνια του Χριστού, και θα μεταμορφωθεί σε Κόμη Μοντεχρίστο.

Στο κατατοπιστικό του κείμενο που παρατίθεται ως παράρτημα στην έκδοση με τον τίτλο «Ο υπεράνθρωπος, η δικαιοσύνη και ο νόμος» ο πανεπιστημιακός και κριτικός λογοτεχνίας Ζεράρ Ζανζάμπρ γράφει: «Ο Δουμάς μετατρέπει τον Μοντεχρίστο σε ένα είδος προφήτη που μεταδίδει τον λόγο των Αποστόλων».

Ωστόσο, σε μια καλύτερη επισκόπηση αντιλαμβάνεται κανείς ότι μόνο για άγιο δεν πρόκειται, αφού η δαιμονική του όψη εκδηλώνεται με ανάλογη σφοδρότητα, ειδικά όσον αφορά τη δίψα για εκδίκηση, που τον κάνει να διασχίζει ταραγμένες θάλασσες και απόρθητα κάστρα, να νικάει τους εχθρούς, να αναστατώνει κράτη, ακόμα και ολόκληρα τραπεζικά συστήματα!

Πάντως, απ' όλες αυτές τις λεπτομερείς αναφορές, που περιλαμβάνουν από γυναικείες μορφές, όπως η Λουτσία ντε Λαμερμούρ και η Φρεδεγόνδη, έως Φλαμανδούς ζωγράφους και αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, ακόμα και περιγραφές βγαλμένες κατευθείαν από τις Χίλιες και μία νύχτες, αφού ο Κόμης ερωτεύεται την ίδια την κόρη του Αλή Πασά, την περίφημη Χάιδω, στο τέλος μένει ένα αποτύπωμα που σφραγίζει τον αναγνώστη για πάντα και ταυτόχρονα τόσα πράγματα που θαρρείς πως σφύζουν από ζωή και σε παρασύρουν σε έναν κύκλο ενέργειας και δόξας. Και αυτή η ανοιχτή στο ενδεχόμενο, στο μεγαλοπρεπές και στο εξωφρενικό συνθήκη τελικά ταυτίζεται με την ίδια τη δύναμη της ζωής, της οποίας κατεξοχήν ενσάρκωση είναι ο Κόμης Μοντεχρίστος.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ