Όταν βιβλία -όπως του Πάμπλο Γκουτιέρεθ- μπορούν να σού αλλάξουν τη ζωή

Όταν βιβλία -όπως του Πάμπλο Γκουτιέρεθ- μπορούν να σού αλλάξουν τη ζωή Facebook Twitter
0

Φτάνει πια με τα άσκοπα βιβλία που είναι γραμμένα από προβλέψιμη πρώτη ύλη και φτιαγμένα για να ξεχαστούν, όταν περάσει η ημερομηνία λήξης, σε κάποιο ράφι. Αντίθετα με τα στοχοπροσηλωμένα μπεστ-σέλερ ή τα καμωμένα να πουν μια ιστορία, εξαντλώντας την αποστολή τους, κάποια βιβλία ήρθαν για να μας κάνουν να δούμε τη ζωή αλλιώς: τι θα γινόταν αν δεν είχαμε γνωρίσει τον κόσμο τους; Πόσο εύκολα θα περνούσε από δίπλα μας η ζωή, αν δεν την κοιτούσαμε μέσα από το δικό τους βλέμμα; Τα Ανατρεπτικά Βιβλία του Ισπανού Πάμπλο Γκουτιέρεθ, το μεγάλο του πόνημα που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε ωραία μετάφραση της Κλαίτης Σωτηριάδου, πραγματοποιεί αυτό ακριβώς που υπόσχεται ο τίτλος: με πυξίδα τα βιβλία προσπαθεί να ορίσει εκ νέου την Ιστορία, αλλά και την ίδια τη ζωή. Αρκεί να ακολουθήσουμε το παράδειγμα της 70χρονης ηρωίδας Ρεμέ, η οποία, χάρη σε μια κούτα από βιβλία που έφτασε απρόσμενα στο σπίτι της, αποκτάει όλη τη δύναμη που της έλειπε για να αποδομήσει ακόμα και την ίδια της τη δυστυχία και να αποσπάσει όλα τα πρότυπα της ισπανικής κοινωνίας από την αρχική τους λειτουργία. Αντέχει στωικά τον καταπιεσμένο βίο της, τις περιπέτειες της Αννίτας, μιας υιοθετημένης κόρης που αγαπάει περισσότερο από τα παιδιά της, τις μοιραίες πράξεις του δήθεν επαναστάτη γιου της Αννίτας, Ρόμπε, και όλων των εκπροσώπων κάθε κοινωνικής τάξης και κάστας. Ερμηνεύει διαφορετικά κάθε ιστορική λεπτομέρεια και αναθεωρεί τη γνώμη της για τους ηγέτες και τους ανατροπείς από τη μέρα που «ένα κιβώτιο απρόσμενα βιβλία έφτασε τυχαία για να της διηγηθεί όλα όσα δεν ήξερε: πως είχαν σφετεριστεί τη μισή της ζωή, πως ποτέ δεν έπρεπε να μετανιώσει, κάθε απόφαση είναι μια κάψουλα που περιέχει ένα σύμπαν». Είναι όμως και αυτή σε μεγάλο βαθμό κομμάτι της ισπανικής κληρονομιάς, μια γυναίκα που έμαθε να θυσιάζει την προσωπική της απόλαυση στον βωμό της κοινωνικής τάξης και ευπρέπειας, που δεν άφησε να ακουστεί η ζωή της μέσα στον οικογενειακό ορυμαγδό, σκοτώνοντας ό,τι αγαπούσε από νωρίς. Μέχρι που ήρθαν τα βιβλία, τα οποία διάβαζε επιδεικτικά παντού, ακόμα και μπροστά στις έκθαμβες γειτόνισσες, και τα οποία έγιναν «η καύσιμη ύλη που την έκαναν να ονειρεύεται μια μεγάλη ζωή, για την οποία δεν είχαν πάρει είδηση όσοι την περιτριγύριζαν». Διαβάζοντας η Ρεμέ ένιωσε, έστω και αργά, πως η λογοτεχνία «συνωμοτούσε εναντίον της για να της πει πόσο ηλίθια υπήρξες, Ρεμέδιος, αφήνοντας να σε καταπιέσει αυτό που ποτέ δεν επιθύμησες και δεν έχεις καν το καταφύγιο ενός παρελθόντος με περιπέτειες για παρηγοριά, είσαι ένα παλιό έπιπλο που κανείς δεν χρησιμοποίησε, σκεπασμένο μ' ένα σεντόνι και φυλαγμένο σε μια σοφίτα, ένα εντυπωσιακό κι ανέπαφο σκαρί που δεν βγήκε ποτέ απ' το καρνάγιο, χωρίς όστρακα ούτε πεταλίδες κολλημένες στην καρίνα κι όταν το σαράκι θα ροκανίσει τα σωθικά σου, δεν θα έχεις πια κανέναν στο πλάι σου για να τον αποχαιρετήσεις και θα πεθάνεις, όπως πεθαίνουν τα πουλιά και τα άγρια ζώα».

Παρ' ότι το βιβλίο δεν ξεφεύγει από τη μοίρα που έχουν τα ανατρεπτικά βιβλία να τελειώνουν δραματικά, ουσιαστικά αποθεώνει την κατάφαση στη μοίρα και αναδεικνύει την ελπιδοφόρα οπτική που δίνει η ανάγνωση στους ανθρώπους, ακόμα και τις στιγμές του πιο ολέθριου λάθους.


Ο Γκουτιέρεθ χαρίζει έτσι στην ηλικιωμένη ηρωίδα του απλόχερα όλα τα νεανικά χαρακτηριστικά μιας γυναίκας που, παρ' ότι βράζει ακόμα το αίμα της, δεν προβαίνει σε κάποια αξιομνημόνευτα ανατρεπτική πράξη –εξαιρέσει κανείς τη σπουδαία σκηνή της σύγκρουσής της με τα ΜΑΤ στη μέση της πλατείας–, πέρα από το να ονειρεύεται. Το βλέμμα της αποκτά όμως μια μαγνητική ιδιότητα από το διάβασμα και στοιχειώνει τις φαρισαϊκές πράξεις, δείχνοντας πως όλες οι γενιές στην Ισπανία έσφαλαν στην προσπάθειά τους να φτιάξουν μια «χώρα σαν καινούργιο τετράδιο» πάνω σε ψεύτικες οριοθετήσεις. Η γενιά της έφτασε την ιστορία σε αδιέξοδο μετά τον «Μεγάλο Καβγά» –όπως αποκαλείται κάποια στιγμή στο βιβλίο ο Ισπανικός Εμφύλιος–, ενώ η επόμενη γενιά της κόρης της Αννίτας πίστεψε ότι καίει τις στημένες συνειδήσεις με τα ναρκωτικά και αυτή του νεότερου εγγονού Ρόμπε διοχέτευσε όλη της την ικμάδα στα ηλεκτρονικά παιχνίδια και στο Διαδίκτυο. Τα επαναστατικά συνθήματα φάνηκαν να σβήνουν με το πέρας των χρόνων το ένα μετά το άλλο σαν τα κεριά και η «διαλεκτική τελείωσε με την άφιξη της χλιαρής δημοκρατίας, τους τίτλους ιδιοκτησίας και το απορρυπαντικό σε σκόνη». Είναι υπέροχα ειρωνικός ο τρόπος που ο Γκουτιέρεθ αποδομεί, μέσω της ηρωίδας του, τους παλιούς επαναστάτες, τους μετέπειτα ρεφορμιστές και τους εξίσου ανόητους, ανέραστους ανατροπείς που διάβαζαν «Μοnde Diplomatique» και αναμασούσαν κλισέ και τσιτάτα. Αυτές οι ετοιμοπαράδοτες σχολές σκέψης δεν μπορούν να αφουγκραστούν τις βαθιά υπαρξιακές αγωνίες και δεν είναι τυχαίο που οι συγγραφείς που αποτελούν πυξίδα για τη Ρεμέ είναι ο Χοσέ Ορτέγκα ι Γκασέτ και ο Πίο Μπαρόχα. «Έχεις την αγωνία, την απελπισία να μην ξέρεις τι να κάνεις στη ζωή, να μην έχεις ένα σχέδιο, να βρίσκεσαι χαμένος, χωρίς πυξίδα, χωρίς φως να οδηγηθείς, τι κάνεις με τη ζωή; τι κατεύθυνση παίρνεις;» είναι το κεντρικό ερώτημα, από βιβλίο του Μπαρόχα, που απασχολεί την πρωταγωνίστρια στην ουσία της σκέψης της, η οποία δεν εμπνέεται ούτε από τις μεγάλες ιδεολογίες αλλά ούτε υποκύπτει στον συμβιβασμό. Παραδέχεται τις μεγάλες ανατροπές της Ιστορίας αλλά όχι τους ίδιους τους επαναστάτες, τους οποίους ειρωνεύεται για τη ζωή τους, τις ιδέες τους ή τις ερωμένες τους. Τα παραδείγματα, άλλωστε, τα έχει ολοζώντανα δίπλα της: ο ψευδεπίγραφος ακτιβιστής Λεό, ένα αστόπαιδο που βλέπει τη σύγκρουσή του με το καθεστώς ως ένα ακόμα ναρκισσιστικό παιχνίδι, όπως εκείνο που παίζει με την αγαπημένη του Ελοΐζα, ή ο ατίθασος Ρόμπε, ο οποίος ασχολείται αποκλειστικά με τους ανέφικτους έρωτες με τη Γιουζανέιβι –το όνομά της αντιστοιχεί σε πλανήτη του Star Wars– ή την ακκιζόμενη Εσμεράλδα. Ούτε με τους νεαρούς, ούτε με τα χριστιανικά μέλη της εκάστοτε αδελφότητας, ούτε με τις γειτόνισσές της θέλει να έχει σχέση η Ρεμέ, μόνο με τους χάρτινους ήρωές της. Προτιμάει να μένει μόνη της και στα διαλείμματα από την ανάγνωση και την απόλαυση των πορνό ταινιών να ακούει μέσα της την πηγαία και ανεξάρτητη μορφή της δράσης. Επιτρέποντας στα όνειρά της να εξελιχθούν σύμφωνα με τον δικό της εσωτερικό κόσμο, προσπαθεί να ανιχνεύσει την ενέργεια και τη θετικότητα που κρύβει κάθε δραματικός ήρωας που ανιχνεύει στα βιβλία. Το αίσθημα του αναπάντεχου γεννιέται έτσι σε κάθε ρήση της ηρωίδας του Λόρκα την οποία βιώνει ως το μεδούλι, καθώς δεν δέχεται να την κυνηγούν «αυτοί που είναι ευπρεπείς» και πηγαίνει κόντρα σε κάθε πεπρωμένο, σε κάθε δύσβατο «αυλάκι που διαλύει τα σώματα». Αλλά εδώ, στις σελίδες αυτές, τα σώματα ξαναστήνονται, ακόμα και το διαλυμένο από τα κατάγματα και τα γηρατειά σώμα της Ρεμέ διαμορφώνει ένα ελεύθερο πεδίο νοερής δράσης, δίνοντάς της τη δύναμη να τρέξει «σε εκείνο το γήπεδο με πόδια αθλητή», χωρίς να κοιτάζεται «στον καθρέφτη, χωρίς σπιουνιές και πώς τολμάς». Δεν ξέρω πραγματικά κάποιον να επιχείρησε να ξαναγράψει την ιστορία της ηρωίδας του μέσα από τη λογοτεχνία όπως ο Ισπανός Γκουτιέρεθ, καταφεύγοντας σε μια αφήγηση στην οποία, όπως επισημαίνει και η μεταφράστριά του Κλαίτη Σωτηριάδου, «το τρυφερό και το όμορφο μπερδεύεται με το σκληρό πορνό και το γκροτέσκο, έτσι ώστε συχνά να θυμίζει έργα του Φεντερίκο Φελίνι ή και του πιο πρόσφατου κινηματογραφιστή Αλεχάνδρο Χοντορόφσκι». Παρ' ότι το βιβλίο δεν ξεφεύγει από τη μοίρα που έχουν τα ανατρεπτικά βιβλία να τελειώνουν δραματικά, ουσιαστικά αποθεώνει την κατάφαση στη μοίρα και αναδεικνύει την ελπιδοφόρα οπτική που δίνει η ανάγνωση στους ανθρώπους, ακόμα και τις στιγμές του πιο ολέθριου λάθους. Ο συγγραφέας μάς θυμίζει πως η ίδια η ουσία της αφήγησης είναι αρχαϊκής καταγωγής –κάπου αναφέρεται ο Ηράκλειτος– και ταυτίζεται με το πεπρωμένο του αφηγητή να εξανθρωπίζει και να απελευθερώνει, διδάσκοντας τις αιώνιες και τόσο οδυνηρές αλήθειες. Ας τη δούμε κατάματα και με οδηγό τα βιβλία ας πάρουμε τη ζωή αλλιώς.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ