Επιστρέφοντας στο Γιαρμούκ
Μετά το τέλος ενός 14ετούς εμφυλίου πολέμου, οι κάτοικοι επιστρέφουν στην καρδιά της παλαιστινιακής ζωής στη Συρία.
Φωτογραφικό δοκίμιο
Theia Chatelle
Η Theia Chatelle είναι έμπειρη πολεμική ανταποκρίτρια με έδρα τη Ραμάλα. Αυτή την περίοδο κάνει ένα μεταπτυχιακό στις Αμερικανικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο Yale.
Jewish Currents - 24.09.2025
Το Γιαρμούκ, που βρίσκεται περίπου πέντε μίλια από το κέντρο της Δαμασκού στη Συρία, ήταν κάποτε ο μεγαλύτερος καταυλισμός Παλαιστινίων προσφύγων στον κόσμο. Πολλοί από αυτούς που εκδιώχθηκαν από τις χώρες τους κατά τη Νάκμπα του 1948 βρήκαν εκεί ένα σπίτι, ζώντας πρώτα σε σκηνές και στη συνέχεια χτίζοντας μόνιμες κατοικίες καθώς η προοπτική άμεσης επιστροφής στην Παλαιστίνη εξασθένησε. Αλλά όλα αυτά άλλαξαν με το ξέσπασμα του Συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, όταν οι μάχες μεταξύ των δυνάμεων που ήταν πιστές στο καθεστώς Άσαντ και της αντιπολίτευσης προκάλεσαν καταστροφές σε όλη τη Συρία - συμπεριλαμβανομένου του Γιαρμούκ, όπου οι πολίτες υπέστησαν χρόνια αδιάκριτου βομβαρδισμού από το καθεστώς Άσαντ, καθώς και επανειλημμένες επιθέσεις και καταλήψεις από το ISIS. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι του καταυλισμού εκτοπίστηκαν βίαια σε άλλα μέρη της Συρίας. Όσοι παρέμειναν αντιμετώπισαν δραματικές συνθήκες, όπως φαίνεται σε μια viral εικόνα του 2014 με κατοίκους να περιμένουν στην ουρά για διανομή βοήθειας.
Μετά από 14 χρόνια πολέμου, όλα άλλαξαν ξανά τον Δεκέμβριο του 2024, όταν η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), μια ισλαμιστική παράταξη της συριακής αντιπολίτευσης, εξαπέλυσε μια αιφνιδιαστική επίθεση που ανέτρεψε το καθεστώς Άσαντ μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ο επικεφαλής της HTS (η οποία διαλύθηκε επίσημα στο τέλος του πολέμου), Άχμαντ αλ-Σαράα, εγκαθίδρυσε στη συνέχεια μια μεταβατική κυβέρνηση. Σήμερα, η Συρία παραμένει μια χώρα σε αναταραχή, που μαστίζεται από συνεχείς θρησκευτικές συγκρούσεις, φερόμενες θηριωδίες της κυβέρνησης κατά μειονοτικών πληθυσμών και συνεχείς ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Αλλά το τέλος του εμφυλίου πολέμου έφερε τουλάχιστον κάποια αίσθηση σταθερότητας και επέτρεψε την έναρξη μιας μακράς διαδικασίας ανοικοδόμησης. Ως αποτέλεσμα, περίπου 850.000 εκτοπισμένοι Σύριοι στο εσωτερικό και το εξωτερικό μπόρεσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ανάμεσά τους είναι πολλοί από τους κατοίκους του Γιαρμούκ.
Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στο στρατόπεδο τον περασμένο Αύγουστο, παρακολούθησα τα σημάδια της επιστροφής της κοινότητας - εργάτες οικοδομών που καθάριζαν τα ερείπια· οικογένειες που έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν για να συμμαζέψουν ό,τι είχε απομείνει από τα διαμερίσματά τους. Δεν ήταν εύκολη διαδικασία: Το στρατόπεδο, κατεστραμμένο από χρόνια πολέμου, αγγίζει τα όρια του μη κατοικήσιμου. Πολλά διαμερίσματα είναι εκτεθειμένα στους δρόμους μετά την ανατίναξη των εξωτερικών τοίχων τους κατά τη διάρκεια του εκτεταμένου βομβαρδισμού του στρατοπέδου· οι τοίχοι που εξακολουθούν να υπάρχουν είναι διάσπαρτοι από θραύσματα και τρύπες από σφαίρες. Με ελάχιστη βοήθεια από την κυβέρνηση, οι κάτοικοι αναγκάζονται να χρησιμοποιήσουν τα φθίνοντα προσωπικά τους κεφάλαια και την υποστήριξη της κοινότητας για να κάνουν το στρατόπεδο ξανά βιώσιμο. Παρόλα αυτά, επέλεξαν να επιστρέψουν, και όχι μόνο λόγω του υψηλού κόστους ζωής μέσα στη Δαμασκό. Όπως μου είπε ένας κάτοικος σε μια συνέντευξη στο δρόμο: "Είμαστε πρώτα Παλαιστίνιοι - γι' αυτό επιλέγουμε να ζήσουμε εδώ μέχρι να μπορέσουμε να επιστρέψουμε [στην Παλαιστίνη]".
Πράγματι, για πολλούς, η επιλογή να ζήσουν στο Γιαρμούκ παρά την καταστροφή αποτελεί μια εκ νέου δέσμευση στην παλαιστινιακή ταυτότητα - και στην ίδια την Παλαιστίνη. Μέχρι σήμερα, το στρατόπεδο παραμένει η καρδιά της παλαιστινιακής ζωής στη Συρία, με τα κτίριά του καλυμμένα με αφίσες μαρτύρων που σκοτώθηκαν από τις ισραηλινές δυνάμεις στη Δυτική Όχθη. Οι τοίχοι του φέρουν πολιτικά συνθήματα που θα έβλεπε κανείς στα στρατόπεδα προσφύγων του Τούλκαρμ ή της Τζενίν ("δόξα στους μάρτυρες" είναι ένα συνηθισμένο παράδειγμα) και οι γειτονιές του φιλοξενούν μικρά αλλά ενεργά παρακλάδια παλαιστινιακών επαναστατικών ομάδων όπως το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και το Δημοκρατικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Και αν το Γιαρμούκ είναι η καρδιά της παλαιστινιακής ζωής στη Συρία, τότε το δικαίωμα επιστροφής είναι αυτό που βρίσκεται στην καρδιά του Γιαρμούκ. "Θα συνεχίσουμε να περιμένουμε να επιστρέψουμε, όσο χρειαστεί. Εκατό χρόνια, δεν έχει σημασία", μου είπε ένας καταστηματάρχης που είχε επιστρέψει πρόσφατα στο στρατόπεδο. Σε αυτή την αφήγηση, η επιστροφή στο Γιαρμούκ είναι το πρώτο βήμα σε έναν μακρύτερο δρόμο: έναν δρόμο που οδηγεί πίσω στα χωριά και τα σπίτια τα οποία αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν αυτοί οι πρόσφυγες το 1948.
