Η δημοσιογράφος Manon Loizeau και η υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Sacha Koulaeva συνεργάστηκαν με την σκηνοθέτιδα Ekaterina Mamontova, η οποία κινηματογράφησε επί τόπου με θάρρος, όσο γινόταν πιο κοντά,τέσσερις κρατούμενους μαζί με τους αγαπημένους τους.
Μια ατελείωτη λίστα.Το βράδυ της πρεμιέρας στο Παρίσι της ταινίας Politzek: οι φωνές που αψηφούν το Κρεμλίνο, η Ekaterina Mamontova φορούσε ένα λευκό μπλουζάκι.Το χρώμα της ειρήνης.Με μαύρο μαρκαδόρο, με κυριλλικά και κεφαλαία γράμματα, έγραψε επάνω 200 ονόματα.Γνωστοί ή ανώνυμοι, είναι ο καθένας ένας politzek, ένας από τους περίπου 3.000 πολιτικούς κρατούμενους στη Ρωσία σήμερα, που αντιτίθενται στο Κρεμλίνο του Βλαντιμίρ Πούτιν και τον πόλεμό του στην Ουκρανία.'Ηδη από τις πρώτες ημέρες, τον Φεβρουάριο του 2022, της "ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης", απλοί Ρώσοι, αντιτάχθηκαν όπως και η ίδια σε αυτόν τον πόλεμο που έκρυβε το όνομά του.Διαμαρτυρίες πραγματοποιήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και στους δρόμους, στη Μόσχα και σε όλη τη χώρα.
"Ενστικτωδώς, ένιωσα ότι ήταν καθήκον μου να τους κινηματογραφήσω.Να απαθανατίσω για πάντα τις εικόνες αυτής της εσωτερικής αντιπολίτευσης", λέει σήμερα η 33χρονη Ekaterina Mamontova.Αντιτίθεται στο καθεστώς από τότε που ήταν 20 ετών.Αυτό το καλοκαίρι, η σκηνοθέτιδα εγκατέλειψε τη Ρωσία για τη Γαλλία για να ολοκληρώσει στο Παρίσι με τη δημοσιογράφο Manon Loizeau και την υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Sacha Koulaeva αυτό το ντοκιμαντέρ, το οποίο ετοιμάζει εδώ και ενάμιση χρόνο. [...]
Benjamin Quénelle - Le Monde - 21.09.2025
Politzek, οι φωνές που αψηφούν το Κρεμλίνο. Ντοκιμαντέρ (2025). Σκηνοθεσία: Manon Loizeau, Ekaterina Mamontova. Κείμενο: Manon Loizeau, Sacha Koulaeva. Γαλλία, Βέλγιο - 90 λεπτά
Στην ταινία Politzek, οι φωνές που αψηφούν το Κρεμλίνο, η Ekaterina Mamontova βυθίζεται στην ατελείωτη νύχτα των Ρώσων αντιπολιτευόμενων.
Veronika Dorman Libération - 20.09.2025
'Εβγαλε ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή με τουριστική βίζα πριν από τρεις εβδομάδες.Χωρίς να γνωρίζει αν και πότε θα μπορέσει να επιστρέψει στη Ρωσία, η 33χρονη σκηνοθέτιδα Ekaterina Mamontova διασχίζει το Παρίσι με τα πόδια, απολαμβάνοντας το ινδικό καλοκαίρι, αναζητώντας "ένα καφέ που να πίνεται, όχι αυτό το πετρέλαιο που σερβίρεται παντού".Καθισμένη σε ένα coffee shop του 11ο διαμέερίσματος, που μοιάζει περιέργως με τα χίπστερο-καφέ της γενέτειράς της, τη Μόσχα, η νεαρή γυναίκα, αμακιγιάριστη, φορώντας φαρδιά ρούχα, και με ένα γυναικείο σύμβολο να κρέμεται από το αριστερό της αυτί, αφηγείται με ειλικρίνεια πώς έφτασε ως εδώ.
Όταν ξέσπασε ο πόλεμος τον Φεβρουάριο του 2022, η απόφοιτος των σχολών κινηματογράφου VGIK και φωτογραφίας Rodchenko, η οποία μόλις είχε ξεκινήσει μαθήματα για τη δημιουργία ντοκιμαντέρ, έψαχνε ιδέες για ταινίες.Θυμάται πως "ξαφνικά, όλα τα άλλα θέματα πέρασαν σε δεύτερη μοίρα, προφανώς δεν γίνεται να δουλέψεις παρά μόνο σε ένα πράγμα: τον πόλεμο, τον πόνο που φέρνει, τις διαμαρτυρίες, τους ανθρώπους που είναι αντίθετοι".
Γεννημένη στις 5 Δεκεμβρίου 1991, "είκοσι ημέρες πριν από την πτώση της ΕΣΣΔ", η Ekaterina είναι η τέλεια ενσάρκωση αυτής της γενιάς, της "post-sovieticus" που θα αναλάβει τα ηνία της χώρας όταν μεγαλώσει για να την απελευθερώσει οριστικά από το βαρύ κομμουνιστικό παρελθόν της.Οι γονείς της, τώρα συνταξιούχοι, ήταν ηθοποιοί σε ένα σατιρικό, αντισοβιετικό θέατρο."Δεν ήταν αντιφρονούντες, αλλά οι αντιφρονούντες σύχναζαν στο θέατρό τους", εξηγεί.Για τους Mamontov, η δεκαετία του 1990 ήταν μια εποχή ευφορίας και απελευθέρωσης.Αν και δεν πλούτισαν, δεν τους έλειπε τίποτα.
Ο Alexeï Mamontov, οικονομολόγος, στράφηκε στα χρηματοοικονομικά και συμμετείχε στην κατασκευή του Χρηματιστηρίου της Μόσχας."Εργάστηκε για την εγκαθίδρυση της οικονομίας της αγοράς.Εκείνη την εποχή, ήταν νέοι ρομαντικοί που δεν γνώριζαν τίποτα για τον καπιταλισμό και ήταν πεπεισμένοι ότι το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια ελεύθερη αγορά, η οποία θα οδηγούσε αυτόματα στη δημοκρατία".Σηκώνει τα μάτια της ψηλά.Όταν ο Πούτιν έφτασε στο Κρεμλίνο το 2000, θυμάται η Ekaterina, "ο πατέρας μου προειδοποίησε, επικαλούμενος τους αδελφούς Strougatski, ότι όπου επικρατεί η μουντάδα, πάντα οι [σκοτεινές δυνάμεις] έρχονται στην εξουσία".
Από το 2011 και μετά, η φοιτήτρια συμμετείχε σε όλες τις διαδηλώσεις κατά του Πούτιν προοδεύοντας ως φωτογράφος και βιντεολήπτρια, καλύπτοντας τα κοινωνικά κινήματα της δεκαετίας. Στη συνέχεια, απογοητεύτηκε, όπως οι περισσότεροι συγχρόνοι της, και έχασε την ενέργειά της καθώς η ατμόσφαιρα γινόταν βαρύτερη."Αλλά από τις πρώτες μέρες του πολέμου, άρχισα να κινηματογραφώ και να φωτογραφίζω ξανά τα πάντα.Για τον εαυτό μου, για τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης.Για το μέλλον".
Και για μια φίλη κινηματογραφίστρια, που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα βιαστικά, ανάμεσα σε χιλιάδες Ρώσους που αντιτίθενται στον πόλεμο και έχουν κηρυχθεί εχθροί του καθεστώτος, η Ekaterina καταγράφει, στις αρχές του 2024, τη σύλληψη και τη δίκη του Oleg Orlov, διευθυντή της ιστορικής ΜΚΟ Memorial, βραβευμένης με το Νόμπελ Ειρήνης το 2022, την οποία κατήργησε το Κρεμλίνο την παραμονή της εισβολής στην Ουκρανία.Επικοινωνώντας με τη Γαλλίδα σκηνοθέτρια Manon Loizeau, η Αικατερίνη συνεχίζει να κινηματογραφεί τη σύζυγο του αντιφρονούντα, Tatiana, όταν πηγαίνει να τον επισκεφτεί στη φυλακή.Η κινηματογραφίστρια παρακολουθεί επίσης από κοντά τη δίκη της Evguénia Berkovitch και της Svetlana Petriïtchouk, των δύο θεατρικών συγγραφέων που καταδικάστηκαν για "υποστήριξη της τρομοκρατίας".'Οπως και την τύχη του καλλιτέχνη Sacha Skotchilenko, που στάλθηκε σε στρατόπεδο για επτά χρόνια επειδή κατήγγειλε τον πόλεμο.Αλλά και την αφόρητη δοκιμασία ενός από τους νεότερους πολιτικούς κρατούμενους της Ρωσίας, του 14χρονου Arseny, που φυλακίστηκε επειδή επέκρινε την κυβέρνηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.Οι ιστορίες και οι μαρτυρίες αλληλοσυνδέονται και απηχούν η μία την άλλη στο συγκινητικό ντοκιμαντέρ Politzek, οι φωνές που αψηφούν το Κρεμλίνο, σε συν-σκηνοθεσία με τη Manon Loizeau.
'Οσο εργάζεται σ' αυτό κρυφά, η Ekaterina, με τη βοήθεια των Παριζιάνων φίλων της, προετοιμάζει την αναχώρησή της από τη Ρωσία, κάτι που ήξερε ότι ήταν αναπόφευκτο, δεδομένου του κλοιού που ολοένα έσφιγγε."Δεν ήμουν καθόλου υπέρ της μετανάστευσης.Θέλω να εργαστώ για το καλό της χώρας μου.Αυτές [οι αρχές, σ.σ.] θέλουν να μας κλέβουν τα χρήματά της.Προφανώς, αυτές είναι τα παράσιτα.Αυτές είναι που πρέπει να φύγουν.Κατά προτίμηση στο νησί της Αγίας Ελένης", λέει γελώντας.Γελάει πολύ.Με το διαπεραστικό της βλέμμα και το πλατύ της στόμα που αφήνει να φαίνονται όλα της τα δόντια.Τα γαλλικά της, που έμαθε στο σχολείο, είναι λίγο σκουριασμένα, αλλά αρκούν για να τα βγάζει πέρα.
Καθώς η μετανάστευση δεν υπήρξε ποτέ το ονειρό της, δεν είχε και κάποιο αγαπημένο συγκεκριμένο προορισμό."Θα μείνω όπου μου δοθεί η ευκαιρία να εργαστώ.Θέλω να κάνω κινηματογράφο, τέχνη.Η γεωγραφία λίγη σημασία έχει".Το κατάλαβε ξεκάθαρα αυτό ένα κρύο χειμωνιάτικο πρωινό του 2024, όταν πήγε στα στούντιο Mosfilm για μια επαγγελματική συνάντηση.Το κεντρικό κτίριο, στους λόφους των Σπουργιτιών στα νότια της ρωσικής πρωτεύουσας, είναι καλυμμένο με αφίσες."Έμοιαζαν με γερμανικές προπαγανδιστικές ταινίες του 1939". Και είπα στον εαυτό μου: "Τελείωσε, ο κινηματογράφος πέθανε στη Ρωσία. Θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να τον κάνουμε αλλού".
Εν τω μεταξύ, για το Politzek ("πολιτικός κρατούμενος" στα ρωσικά), κινηματογραφεί τις σπάνιες φυσαλίδες ελευθερίας που παραμένουν στην πρωτεύουσα—"ένα σφάλμα στο matrix"—ενώ το Κρεμλίνο έχει συντρίψει εντελώς την κοινωνία των πολιτών.Σαν αυτό το μέρος όπου οι Μοσχοβίτες συγκεντρώνονται το βράδυ για να γράψουν επιστολές σε πολιτικούς κρατούμενους.Δεν είναι επικίνδυνο;"Είναι σαν το παλιό παιχνίδι Minesweeper.Κάνεις κλικ σε κάθε τετράγωνο και πέφτεις η όχι πάνω σε μια βόμβα", συγκρίνει η νεαρή γυναίκα.Σε κάθε μία από αυτές τις εξόδους το παίζεις κορώνα-γράμματα.Οι τολμηροί που συναντιούνται το βράδυ, σε αυτό το εσωτερικά φωτισμένο δωμάτιο, με τη μεγάλη τζαμαρία που βλέπει στον δρόμο και τους τοίχους καλυμμένους με αντιπολεμικές αφίσες, είναι ως επί το πλείστον νέοι.
Το αστυνομικό τμήμα της περιοχής προτιμά να τους παρακολουθεί από κοντά, για να μπορεί να επέμβει ανά πάσα στιγμή, αντί να τους κυνηγάει και να ψάχνει για κρησφύγετα, υποθέτει ο σκηνοθέτιδα, αλλά διατηρεί την πίεση πραγματοποιώντας ξαφνικές εφόδους κατά καιρούς."Φυσικά όλοι φοβούνται, αλλά είναι ο μόνος χώρος για να συναντήσεις άτομα με τις ίδιες ιδέες, να επικοινωνήσει και απλώς να εκφραστεί", εξηγεί η νεαρή γυναίκα.Καταφέρνει να μην συλληφθεί ποτέ από την αστυνομία, μέχρι την άνοιξη του 2024. Την επόμενη μέρα του θανάτου του Alexeï Navalny, στα τέλη Φεβρουαρίου, βιντεοσκοπεί το λαϊκό προσκύνημα στην κηδεία του αντιφρονούντα στο κέντρο της Μόσχας, στην λεωφόρο Sakharov, εξοπλισμένη με την επαγγελματική της κάρτα, αλλά χωρίς το πράσινο γιλέκο με τη σφραγίδα "Τύπος", το οποίο έχει γίνει υποχρεωτικό για τους δημοσιογράφους.Από εκείνη την ημέρα και μετά, ξέρει ότι είναι φακελωμένη στο σύστημα αναγνώρισης προσώπου που καλύπτει πυκνά την πρωτεύουσα.
Αναμένοντας την προβολή του ντοκιμαντέρ, η σκηνοθέτιδα κρατάει την ανάσα της και αρνείται να σκεφτεί το μέλλον."Πρέπει να δούμε τι θα συμβεί αν πάει η αστυνομία και ψάξει το σπίτι της μητέρας μου".Επί τρία χρόνια, επαναλάμβαναν τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν σε μια τέτοια περίπτωση: ποιον να καλέσουν, τι να πουν.Η Ekaterina χάρισε στη μητέρα της ένα βραχιόλι με τον αριθμό τηλεφώνου του OVD-info, ενός δικηγορικού συλλόγου που βοηθά τα θύματα πολιτικών διώξεων.Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΜΚΟ, 3.890 άτομα αντιμετωπίζουν αυτή τη στιγμή ποινική δίωξη για πολιτικούς λόγους, εκ των οποίων 1.696 βρίσκονται φυλακισμένοι σε χώρους στέρησης της ελευθερίας.
Αφήνοντας το σπίτι και τη μητέρα της, η Εκατερίνα ταξίδεψε με ελαφριά αποσκευή.Μια βαλίτσα με ρούχα, τον υπολογιστή της, τον κινηματογραφικό εξοπλισμό και ένα πάκο παλιές φωτογραφίες φίλων και συγγενών που τη συνόδευαν πάντα σε όλες τις μετακινήσεις της.Εν αναμονή της κατάθλιψης που αναπόφευκτα θα την κατακλύσει όταν έρθει το φθινόπωρο και ο κακός καιρός, ζήτησε από τους φίλους της να της γράψουν γράμματα και κάρτες.Θα τα ανοίξει, ένα ένα, σε περίπτωση βαθιάς μελαγχολίας.Από την τεράστια στοίβα βιβλίων που είχε στο κομοδίνο της, πήρε μόνο ένα βιβλίο, το My Life on the Road, της δημοσιογράφου και φεμινίστριας ακτιβίστριας Gloria Steinem.
"Δεν είμαι σίγουρη ότι έκανα τη σωστή επιλογή.Έχω φίλους και συναδέλφους που μένουν και συνεχίζουν να εργάζονται.Όλα αυτά τα χρόνια, ακολουθούσα την εξής λογική: αν φύγουμε όλοι, ποιος θα μείνει;Κάποιος πρέπει να μείνει στη Ρωσία για να αντισταθεί", αναστενάζει η Ekaterina.Φυσικά, αισθάνεται ενοχές και ευθύνη για ό,τι συμβαίνει στη χώρα της και στην Ουκρανία.Αλλά αρνείται να παραμείνει σιωπηλή και να κρύβεται."Καταλαβαίνω γιατί εμείς [οι Ρώσοι] ντρεπόμαστε να μιλήσουμε, νιώθοντας ότι τα λόγια μας δεν ενδιαφέρουν κανέναν.Αλλά οι άνθρωποι που έμειναν στη Ρωσία δεν μπορούν να μιλήσουν καθόλου.Πρέπει να μιλήσουμε εκ μέρους όλων αυτών.Είναι καθήκον μας".
Για να δείξει ότι δεν υποστηρίζουν όλοι οι Ρώσοι τον πόλεμο, και ότι είναι πολλοί.Αυτό είναι απαραίτητο "για τη διεθνή κοινότητα, και πρώτα απ' όλα για τους Ουκρανούς", για τους οποίους απευθύνει έκκληση για υποστήριξη με δωρεές στο μέτρο του δυνατού.'Οπως και για τη βοήθεια των πολιτικών κρατουμένων στη Ρωσία."Είναι πολύ δαπανηρό να συντηρείς έναν politzek.Πρέπει να τον ντύνεις και να τον ταΐζεις, να πληρώσεις ταξίδια για να τον επισκεφτείς.Και συχνά, επιπλέον, είναι αυτός ή αυτή που έφερνε τα λεφτά στην οικογένεια", λέει η σκηνοθέτιδα, η οποία σκοπεύει να συνεχίσει, στην εξορία, να θέτει την τέχνη της στην υπηρεσία του σκοπού αυτού.
