«Μιλάω ανοιχτά για τον HIV ώστε να απελευθερώσω τον εαυτό μου από αυτήν τη φυλακή και να ξεπλύνω το στίγμα που έχουν στα μάτια του κόσμου οι φορείς του», είχε δηλώσει προ καιρού ο διάσημος ηθοποιός Τσάρλι Σιν μιλώντας στο «The Today Show». Διαχρονικά, ο ιός HIV, που προκαλεί το AIDS, είναι μια λοίμωξη που σέρνει πίσω της πολλή άγνοια, φόβο και θάνατο.
Έτσι, τα τελευταία χρόνια, αν και χάρη στις ιατρικές εξελίξεις η επιστημονική έρευνα μάς έχει δώσει τα εργαλεία να οραματιστούμε μια νέα εποχή που θα σηματοδοτεί το τέλος της επιδημίας του HIV, δυστυχώς πολλές λανθασμένες αντιλήψεις, αντιεπιστημονικές απόψεις και, κυρίως, στερεότυπα παραμένουν αγιάτρευτα. Το στίγμα και οι διακρίσεις συνεχίζουν να συνοδεύουν τα άτομα με HIV, δυσχεραίνοντας τις προσπάθειες πρόληψης, αλλά και αποθαρρύνοντας αρκετούς από το να αναζητήσουν θεραπεία.
Ωστόσο, σήμερα, ο μόνος υπαρκτός κίνδυνος είναι οι προκαταλήψεις και η έλλειψη γνώσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε έρευνα κοινής γνώμης που πραγματοποιήθηκε στη χώρα μας το 2021, το 68% απάντησε ότι δεν θα σύναπτε κάποια σχέση με άτομο με HIV, ενώ το 20-25% δεν θα ξεκινούσε φιλία, δεν θα νοίκιαζε σπίτι αλλά και δεν θα καθόταν δίπλα σε άτομο με HIV.
«Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε πρέπει να ταιριάζει με τους στόχους μας: να διασφαλίσουμε ότι όλοι οι άνθρωποι απολαμβάνουν τα υψηλότερα εφικτά πρότυπα υγείας, όπως είναι το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμά τους».
Ειδικότερα, ο HIV είναι ο ιός που προκαλεί το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (AIDS) και δρα καταστρέφοντας κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού από λοιμώξεις και άλλα νοσήματα. Αναφορικά με τους τρόπους μετάδοσης –μέσω της χωρίς προφυλακτικό σεξουαλικής επαφής (πρωκτική, κολπική, στοματική) ή μέσω της από κοινού χρήσης αιχμηρών αντικειμένων (ξυραφάκια, βελόνες, σύριγγες) με άτομο με HIV και από μία μητέρα με HIV λοίμωξη στο νεογνό κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού και του θηλασμού–, αυτοί ισχύουν μόνο στην περίπτωση που ένα άτομο με HIV δεν παίρνει τη θεραπεία του.
Επίσης να σημειωθεί πως ο ιός δεν μεταδίδεται μέσω της καθημερινής κοινωνικής επαφής (χειραψία, αγκαλιά, φιλί στο μάγουλο), των κουνουπιών ή άλλων εντόμων, της από κοινού χρήσης οικιακών σκευών, του σάλιου, των δακρύων, του ιδρώτα, του αέρα ή του νερού. Τέλος, ο όρος AIDS αναφέρεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το άτομο με HIV είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και συγκεκριμένους τύπους καρκίνου.
Ποιοι είναι, λοιπόν, οι μύθοι γύρω από το AIDS; Γιατί δεν έχει εξαλειφθεί πλήρως το κοινωνικό στίγμα των ανθρώπων που ζουν με τον ιό; Τι έχει αλλάξει στις σύγχρονες θεραπείες; Τις απαντήσεις δίνουν οι γιατροί Κωνσταντίνος Πρωτοπαπάς, παθολόγος, επιστημονικός συνεργάτης Μονάδας Ειδικών Λοιμώξεων ΠΓΝ ΑΤΤΙΚΟΝ, και Ιωάννης Κατσαρόλης, παθολόγος-λοιμωξιολόγος, Director Medical Affairs, Gilead Sciences.
— Ποια είναι η σημερινή κατάσταση με την HIV λοίμωξη στην Ελλάδα; Πού βρισκόμαστε σε σχέση, π.χ., με τις νέες διαγνώσεις…
Κ.Π. Παρά την πρόοδο που έχει επέλθει στην αντιμετώπιση του HIV, στη χώρα μας δεν έχουμε πετύχει ακόμα τους στόχους που έχουν τεθεί από το UNAIDS για τον τερματισμό της επιδημίας του HIV. Σύμφωνα με τα τελευταία επιδημιολογικά δεδομένα από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας για το 2023, παρατηρούμε αύξηση των καινούργιων διαγνώσεων το τελευταίο έτος σε σχέση με τα προηγούμενα. Ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των ανθρώπων θα μπορούσε να έχει προλάβει τη λοίμωξη, αν ήταν διαθέσιμη και στη χώρα μας η PrEP (προφυλακτική αγωγή πριν από την έκθεση). Παράλληλα, ένα ποσοστό των ανθρώπων που ζει με τον ιό παραμένει αδιάγνωστο.
Ι.Κ. Με βάση το δελτίο του ΕΟΔΥ για το 2023 διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν 657 νέα περιστατικά HIV, εκ των οποίων το 77% αφορούσε άνδρες και το 23% σε γυναίκες. Από τις περιπτώσεις που διαγνώσθηκαν με HIV το 2023, περίπου το 10% είχε ήδη εμφανίσει ή ανέπτυξε κλινικά AIDS, δηλαδή το σύνδρομο της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας που εκδηλώνεται με βαριά ανοσοκαταστολή, σοβαρές λοιμώξεις ή κακοήθη νεοπλάσματα. To 36,5% των νέων διαγνώσεων είχε μολυνθεί μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών, το 16,1% μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής, το 12,8% μέσω της από κοινού χρήσης ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών, ενώ για το 34,4% των περιπτώσεων δεν είχε προσδιοριστεί ο τρόπος μετάδοσης. Όσον αφορά την εθνικότητα, τα τελευταία χρόνια 1 στις 3-4 περίπου νέες διαγνώσεις αφορά σε άτομα αλλοδαπής εθνικότητας.
— Ένα μεγάλο πρόβλημα που υπάρχει σήμερα είναι η καθυστερημένη διάγνωση, ιδίως σε μεταναστευτικούς πληθυσμούς. Πώς το σχολιάζετε;
Κ.Π. Είναι αλήθεια ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι η καθυστερημένη διάγνωση. Δυστυχώς, το επίπεδο που παρατηρούμε στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και έφτασε το 63,7% το 2023. Μεγαλύτερο πρόβλημα εμφανίζεται στους ετεροφυλόφιλους, στους χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών και στα άτομα άνω των 50 ετών. Αυτή η καθυστέρηση στη διάγνωση επηρεάζει σημαντικά την πορεία της υγείας των ανθρώπων που ζουν με τον ιό, αυξάνοντας ταυτόχρονα και το βάρος της φροντίδας για το σύστημα υγείας.
I.K. Η καθυστερημένη διάγνωση σχετίζεται µε αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα από τον ιό ΗΙV, χειρότερη ανταπόκριση στη θεραπεία, αυξημένο υγειονομικό κόστος και αυξημένα ποσοστά μετάδοσης. Το φαινόμενο αυτό, που δεν είναι ελληνικό μόνο, έχει συσχετισθεί με το στίγμα και τις διακρίσεις που συνδέονται με την εξέταση για τον ίδιο τον ιό, τους φραγμούς πρόσβασης σε δομές υγείας, την πιθανή άγνοια κινδύνου και την ελλιπή ενημέρωση.
Στη χώρα μας, η μελέτη με το όνομα MORFEAS που συντόνισε η καθηγήτρια Μήνα Ψυχογυιού (ΕΚΠΑ) με τη συμμετοχή 10 μονάδων λοιμώξεων από όλη την Ελλάδα και την υποστήριξη και τη συνεργασία της Gilead Sciences ανέδειξε ότι τουλάχιστον 1 στα 3 άτομα που διαγνώσθηκε με HIV τα έτη 2019-2021 είχε μία τουλάχιστον χαμένη ευκαιρία να εξεταστεί για HIV τα προηγούμενα χρόνια, χωρίς να υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών μετάδοσης ή του έτους. Υπολογίστηκε ότι ο μέσος χρόνος από τη μόλυνση μέχρι τη διάγνωση του HIV ήταν περίπου 3,5 χρόνια, ενώ στο 50% των ατόμων που είχαν μία επαφή με το σύστημα υγείας πριν από τη διάγνωση αναφερόταν μία κατάσταση/πάθηση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξέταση και να μειώσει κατά περίπου 1 χρόνο την καθυστέρηση στη διάγνωση.
— Ποια η σημασία της φροντίδας στις μονάδες λοιμώξεων;
Κ.Π. Οι μονάδες ειδικών λοιμώξεων που παρακολουθούν τα άτομα με HIV, πέραν του ότι είναι στελεχωμένες με καταρτισμένο προσωπικό, το οποίο καλύπτει τις ιατρικές ανάγκες των ατόμων που παρακολουθούνται, αποτελούν και έναν ασφαλή χώρο για τους ασθενείς, όπου μπορούν να νιώθουν άνετα να μιλήσουν για ό,τι τους απασχολεί με το προσωπικό.
Ι.Κ. Στις μονάδες λοιμώξεων σε όλη την επικράτεια τα άτομα μπορούν να λάβουν εξειδικευμένη φροντίδα υψηλού επιπέδου. Σε μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη σε 6 ελληνικές μονάδες λοιμώξεων που διοργάνωσε και συντόνισε το ΕΚΕΤΑ/ΙΝΕΒ (Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης/Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών) με την υποστήριξη της Gilead Sciences αναδείχθηκε ότι τα άτομα με HIV αναγνωρίζουν ότι οι επαγγελματίες υγείας στις μονάδες λοιμώξεων στην Ελλάδα υιοθετούν πολύπλευρους ρόλους, φροντίζουν για τις ψυχοκοινωνικές ανάγκες των ατόμων που ζουν με HIV και μαζί αντιμετωπίζουν προκλήσεις και εμπόδια στη φροντίδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα άτομα που βρίσκονται στη φροντίδα ποσοστό μεγαλύτερο του 90% λαμβάνει θεραπεία, αντίστοιχο ποσοστό έχει μη ανιχνεύσιμο φορτίο, αλλά οριακά 50% δηλώνει ικανοποιητικό/καλό επίπεδο ποιότητας ζωής.
Με την αξιοποίηση της καινοτομίας στη θεραπευτική και τη φροντίδα της HIV λοίμωξης, ο στόχος της φροντίδας πλέον είναι η μακροχρόνια επιτυχία, που περιλαμβάνει την επίτευξη και διατήρηση μη ανιχνεύσιμου ιικού φορτίου, την πρόσβαση στην κατάλληλη θεραπεία με τον ελάχιστο δυνατό αντίκτυπο στην καθημερινότητα του ατόμου, την ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία και την απαλλαγή από το στίγμα και τις διακρίσεις. Το πλαίσιο αυτό μπορεί να προσφέρει μια ολοκληρωμένη και ανθρωποκεντρική προσέγγιση που, εάν επιτευχθεί, θα μπορούσε να βοηθήσει στη βελτίωση της μακροπρόθεσμης ευημερίας των ατόμων που ζουν με HIV και να υποστηρίξει το όραμα ότι «κάθε άτομο που ζει με HIV μπορεί να ζήσει καλύτερη ζωή».
— Γνωρίζει η κοινωνία την εξίσωση U=U; Γιατί φαίνεται πως ένα υψηλό ποσοστό στη χώρα μας έχει παρανοήσει πλήρως το πώς πραγματικά μεταδίδεται ο ιός. Τι θα απαντούσατε;
Κ.Π. Δυστυχώς, το επίπεδο γνώσεων σε θέματα σχετικά με τον HIV στην ελληνική κοινωνία αποδείχτηκε ότι είναι χαμηλό, ακόμα και για το πώς μεταδίδεται ο ιός. Υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό εσφαλμένες αντιλήψεις. Σε μια τηλεφωνική δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε πριν από τρία χρόνια (2021) σε περίπου 2.000 άτομα στην Ελλάδα με την πρωτοβουλία της Gilead Sciences και την επιστημονική επιμέλεια της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (EEMAA), ένα μεγάλο ποσοστό των συνανθρώπων μας απάντησε εσφαλμένα πως ο ιός μπορεί να μεταδοθεί με κοινή χρήση τουαλέτας, με την αγκαλιά και το φιλί ή ακόμα και με τσίμπημα εντόμων. Στην εποχή του U=U, μόνο το 20% των Ελλήνων γνωρίζει ότι τα άτομα με μη ανιχνεύσιμο φορτίο δεν μεταδίδουν τον ιό με το σεξ. Αυτό δείχνει σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη της έγκαιρης σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
— Τα αποτελέσματα της μελέτης αντανακλούν μια ελληνική ιδιαιτερότητα;
Κ.Π. Τελικά όχι! Αντίστοιχη έρευνα έχει γίνει και σε άλλες χώρες, ακόμα πιο πρόσφατα, και οι απαντήσεις των πολιτών άλλων κρατών δεν διέφεραν πολύ σε σχέση με τις απαντήσεις που έδωσαν οι Έλληνες. Φαίνεται, λοιπόν, ότι δυστυχώς, ακόμα και σε χώρες στις οποίες πιστεύουμε ότι η κοινωνία μπορεί να είναι λιγότερο συντηρητική και με λιγότερες προκαταλήψεις, η γνώση για τον HIV δεν είναι ικανοποιητική.
— Πείτε μας λίγα λόγια για τα αποτελέσματα της κοινής μελέτης Ελλάδας, Αυστρίας και Ελβετίας που παρουσιάσατε στο Μόναχο.
Κ.Π. Στο παγκόσμιο συνέδριο του AIDS που έγινε φέτος τον Ιούλιο στο Μόναχο είχαμε την τιμή να παρουσιάσουμε εκ μέρους της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (ΕΕΜΑΑ) και των αντίστοιχων επιστημονικών εταιρειών Αυστρίας και Ελβετίας, σε συνεργασία με την Gilead Sciences, την εργασία με τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων που διεξήχθησαν σε αυτές τις τρεις χώρες. Ο σκοπός της μελέτης αυτής δεν ήταν να γίνει κάποιου είδους σύγκριση των πεποιθήσεων και των γνώσεων των πολιτών γύρω από τον HIV, αλλά ακριβώς να αναδείξει την έλλειψη γνώσης που υπάρχει πανευρωπαϊκά. Μάλιστα, ανάμεσα στις εργασίες που επέλεξαν οι διοργανωτές να αποτελέσουν αντικείμενο σύντομης συζήτησης ήταν και η συγκεκριμένη, πράγμα που δείχνει ακριβώς τη σημασία της καταγραφής των κενών γνώσης και των εσφαλμένων αντιλήψεων, ώστε να προχωρήσουμε πιο στοχευμένα σε παρεμβάσεις όπως οι καμπάνιες ενημέρωσης.
Ι.Κ. Η ελληνική δημοσκόπηση του 2021 αποτέλεσε παράδειγμα και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες και σύντομα θα έχουμε τα συνολικά αποτελέσματα από 11 χώρες (συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου). Το U=U είναι ένα μήνυμα με περιορισμένη αναγνώριση, που δεν είναι πλήρως κατανοητό από το κοινό. Αυτή η έλλειψη γνώσης συνοδεύεται από στίγμα και εσφαλμένες αντιλήψεις που σχετίζονται με τον HIV και σε ορισμένες περιπτώσεις περιορισμένη κατανόηση των οδών μετάδοσης του HIV.
Η μελέτη αυτή έχει τη δυναμική να αναδείξει τα κενά και λεπτομέρειες σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες. Το σίγουρο είναι ότι απαιτούνται αποτελεσματικές και στοχευμένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης για τη διάδοση του μηνύματος U=U και την ενίσχυση μιας πιο ενημερωμένης και υποστηρικτικής δημόσιας στάσης απέναντι στα άτομα με HIV.
— Λέξεις όπως «AIDS», «οροθετικός», δημιουργούν ένα μούδιασμα σε πολλούς ανθρώπους. Πώς αντιμετωπίζεται αυτό;
Ι.Κ. Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε πρέπει να ταιριάζει με τον στόχο μας, δηλαδή τη διασφάλιση του ότι όλοι οι άνθρωποι απολαμβάνουν τα υψηλότερα εφικτά πρότυπα υγείας, όπως είναι το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμά τους. Η γλώσσα πρέπει να βάζει τους ανθρώπους πριν από την κατάστασή τους, αναγνωρίζοντας ότι δεν ορίζονται από την κατάστασή τους. Στη φροντίδα του HIV, π.χ., θα πρέπει να αποφεύγουμε όρους όπως «άτομα που έχουν μολυνθεί από τον ιό HIV» ή «οροθετικά άτομα» και να λέμε «άτομα που ζουν με τον HIV» ή «άτομα με HIV».
— Ποιοι θα λέγατε ότι είναι οι μεγαλύτεροι μύθοι που ακολουθούν τον HIV;
Κ.Π. Ο μεγαλύτερος μύθος είναι ότι ο ιός αφορά μόνο συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, όπως οι γκέι άνδρες. Ένας άλλος μύθος επίσης είναι ότι ο ιός αφορά μόνο νέους ανθρώπους. Αυτά τα στερεότυπα είναι που οδηγούν τελικά και στην καθυστερημένη διάγνωση που προαναφέραμε στις υπόλοιπες ομάδες πληθυσμού (ετεροφυλόφιλοι και άτομα άνω των 50 ετών). Υπάρχουν αμέτρητες εσφαλμένες αντιλήψεις που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «μύθους».
— Οι σεξουαλικά ενεργοί άνθρωποι πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους όλα τα εργαλεία για να προστατευτούν από τον HIV. Θα θέλατε να μας πείτε μερικά από αυτά;
Κ.Π. Η αντιρετροϊκή αγωγή αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για την πρόληψη της μετάδοσης του HIV. Πέρα από μέτρα πρόληψης, όπως το προφυλακτικό και η μονογαμία, ξέρουμε πλέον ότι μπορούμε, μέσω των αντιρετροϊκών φαρμάκων, να σταματήσουμε τη μετάδοση του ιού. Πρώτον, η λήψη των φαρμάκων μπορεί να γίνει μετά την πιθανή έκθεση στον ιό (post exposure prophylaxis), π.χ. μετά από μια απροφύλακτη σεξουαλική επαφή με άτομο που δεν γνωρίζουμε αν έχει HIV ή άτομο που δεν λαμβάνει θεραπεία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η πρόληψη της μετάδοσης του ιού από τη μητέρα στο παιδί ή μετά από έκθεση στον χώρο εργασίας. Δεύτερον, είπαμε και πριν ότι τα άτομα που λαμβάνουν την κατάλληλη αγωγή και δεν ανιχνεύεται ο ιός στις εργαστηριακές τους εξετάσεις παύουν να μεταδίδουν τον ιό, με την εξίσωση U=U. Τρίτον, και πιο σημαντικό ίσως, είναι ότι εδώ και αρκετά χρόνια έχουμε στη διάθεσή μας την προφύλαξη πριν από έκθεση, την PrEP (pre exposure prophylaxis), που είναι η προληπτική χορήγηση αντιρετροϊκης αγωγής σε άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο για λοίμωξη από τον HIV, ώστε να προληφθεί η μετάδοση του ιού. H PrEP παρέχει εξαιρετικά υψηλά ποσοστά προστασίας (μέχρι και 99% όταν υπάρχει βέλτιστη συμμόρφωση). Όπου έχει χρησιμοποιηθεί παρατηρήθηκε σημαντική μείωση των καινούργιων διαγνώσεων HIV. Δυστυχώς, στη χώρα μας, παρά την ύπαρξη σχετικής νομοθεσίας, αναμένουμε ακόμα την εφαρμογή της.
— Τι θεωρείτε κρίσιμο ότι πρέπει να γίνει στο άμεσο μέλλον μέσα από το σύστημα υγείας;
Κ.Π. Σε ό,τι αφορά το σύστημα δημόσιας υγείας, σίγουρα χρειάζονται πόροι για την επαρκή στελέχωση των μονάδων λοιμώξεων όχι μόνο με ιατρικό προσωπικό αλλά και με νοσηλευτές, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και γραμματειακή υποστήριξη. Ο αριθμός των ατόμων που παρακολουθούνται αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο, τα άτομα μεγαλώνουν και αυξάνονται και οι ανάγκες τους, ενώ ταυτόχρονα το προσωπικό μειώνεται. Σε επίπεδο κοινωνίας, αυτό που χρειάζεται είναι η ενημέρωση των πολιτών σε θέματα γύρω από τον HIV αλλά και η εκπαίδευση των υγειονομικών άλλων ειδικοτήτων για το πώς μπορούν να διαγνωστούν έγκαιρα τα άτομα με HIV και πώς να τα διαχειριστούν. Πρωτίστως, πρέπει να υπάρχει σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στο πρόγραμμα των σχολείων και να πάψουμε να φοβόμαστε να μιλάμε για το σεξ. Όραμά μας, τα άτομα που ζουν με HIV να μην αντιμετωπίζουν κανενός είδους διάκριση.
Ι.Κ. Κρίσιμη είναι η εφαρμογή ενός σχεδίου με τη στήριξη και την ενεργό συμμετοχή όλων των φορέων και οργανισμών που θα αξιοποιεί την επιστημονική πρόοδο στην πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία με στόχο να μειωθεί ο αριθμός των νέων διαγνώσεων και να εξασφαλιστεί η βέλτιστη δυνατή φροντίδα των ατόμων με HIV. Η επιτυχία της θεραπευτικής μετέτρεψε την HIV λοίμωξη από θανατηφόρα σε χρόνια νόσο. Αυτό δεν είναι το μόνο μήνυμα που πρέπει να περάσει στην κοινωνία. Είναι κρίσιμο να γνωρίζουν όλοι ότι η εξέταση για HIV είναι μία απλή διαδικασία που δεν πρέπει να φέρει κανένα στίγμα και να προκαλεί καμία διάκριση. Και ότι βοηθά ένα άτομο να γνωρίζει και να ζητήσει συμβουλές είτε για την πρόληψη είτε για την κατάλληλη θεραπεία και φροντίδα.
Μάθετε περισσότερα στο www.gilead.gr
