«Ορλάντο»: Ένας διαχρονικός ήρωας γένους ουδετέρου Facebook Twitter
Φωτογραφικό άλμπουμ: Η Βιρτζίνια Γουλφ με τη Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ, 1933.

«Ορλάντο»: Ένας διαχρονικός ήρωας γένους ουδετέρου

0

«Είναι η μακροσκελέστερη και γοητευτικότερη ερωτική επιστολή στην ιστορία της λογοτεχνίας… Η Βιρτζίνια εξερευνά τη Βίτα, εξυφαίνει την ιστορία της μέσα στους αιώνες, την εκτινάσσει από το ένα φύλο στο άλλο, παίζει μαζί της, την ντύνει με γούνες, δαντέλες και σμαράγδια, την “πειράζει”, τη φλερτάρει και απλώνει ένα πέπλο ομίχλης γύρω της».

Η πλέον διάσημη ρήση για το magnum opus της Βιρτζίνια Γουλφ διατυπώθηκε από τον ίδιο τον γιο της «πέτρας του σκανδάλου» και πραγματικής πρωταγωνίστριας του βιβλίου Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ, τον Νάιτζελ Νίκολσον, επίσης συγγραφέα, και είναι απόλυτα ακριβής. H φιλία ανάμεσα στις δύο γυναίκες υπήρξε παραπάνω από στενή, σε μια εποχή που οι ομοφυλόφιλοι έρωτες δεν τολμούσαν ακόμη να προφέρουν καν το όνομά τους, καθώς έγραφε ο Όσκαρ Ουάιλντ, το μυθιστόρημα του οποίου Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι στάθηκε πηγή έμπνευσης για τη Γουλφ.


Η αριστοκρατικής καταγωγής Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ υπήρξε κι εκείνη συγγραφέας και ποιήτρια, αρθρογραφούσε επίσης τακτικά στον «Observer». Προσωπικότητες πληθωρικές, ανεξάρτητες, μορφωμένες και ρηξικέλευθες, οι δύο γυναίκες γνωρίστηκαν το 1925 σε ένα πάρτι στο Λονδίνο και διατήρησαν «σχέσεις στοργής» και τακτική αλληλογραφία τουλάχιστον για μια δεκαετία, μολονότι παντρεμένες και από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Αμφότερες, μάλιστα, έγιναν μέλη του περίφημου Κύκλου του Μπλούμσμπερι. «Είναι μοιρολατρία να είσαι απλώς και μόνο ένας άντρας ή μια γυναίκα: κανείς πρέπει να είναι είτε γυναίκα με αντρικό τρόπο είτε άντρας με γυναικείο», σημειώνει κάπου στο βιβλίο.

Στοχάζεται παιγνιωδώς πάνω στις σεξουαλικότητες, τα φύλα και τις έμφυλες ταυτότητες, προβληματικές που δεν περιλάμβανε ο φεμινισμός της εποχής της και φαντάζουν πολύ σύγχρονες.


Η Βίτα βοήθησε αποφασιστικά τη Βιρτζίνια αφενός να αποδεχτεί τη λεσβιακή πλευρά της, αφετέρου να ισορροπήσει τις οφειλόμενες και στη χρόνια καταπίεση αυτής της επιθυμίας της ψυχολογικές εντάσεις που τη βασάνιζαν περιοδικά και που εν τέλει την οδήγησαν στην αυτοκτονία τον Μάρτιο του '41. «Τίποτα δεν είναι πιο συμπαγές από τη λεπίδα ενός μαχαιριού που διαχωρίζει την ευτυχία από τη μελαγχολία», γράφει σε μια αποστροφή, «όλα τα ακραία συναισθήματα συμμαχούν με την τρέλα», γράφει σε κάποια άλλη.

Ο ίδιος ο κεντρικός χαρακτήρας, παρότι γοητευτικός και ερωτικά επιθυμητός, είτε ως άντρας –«ένα εκατομμύριο καντήλια καίνε μέσα του, χωρίς να κοπιάσει να ανάψει έστω ένα»– είτε ως γυναίκα –«μαντάμ, είστε η ίδια η μετεμψύχωση της ευγένειας, που να πάρει!»–, ρέπει μάλλον, όπως και η δημιουργός του, προς τη μοναχικότητα και την απομόνωση, συναισθήματα όχι πάντα γενναιόδωρα: «Σκεφτόμουν ότι όσο δυσάρεστο κι αν είναι το να κλειδωθείς απέξω, ακόμα χειρότερο είναι, πιθανόν, το να κλειδωθείς μέσα (σου)», είχε πει.


Το Ορλάντο, που εκδόθηκε το 1928, παρακάμπτοντας πνευματωδώς τη λογοκρισία, είναι εντούτοις κάτι περισσότερο από ένα εμπνευσμένο ερωτικό γράμμα. Μέσα από την επινοημένη βιογραφία ενός προσώπου που διατρέχει αγέραστο, με διαφορετικό κάθε φορά φύλο και ιδιότητα, τους αιώνες από την εποχή της Ελισάβετ Α’, τον 16ο αιώνα, μέχρι τις μέρες της, η συγγραφέας θίγει με τρόπο αλληγορικό, όπως πράττει και σε άλλα της βιβλία, μια σειρά από επίκαιρα ζητήματα, από τη γυναικεία χειραφέτηση και τους αγώνες των σουφραζετών για ισονομία και ισότητα μέχρι τους αισθητικούς και ηθικούς κώδικες, και το όλο πολιτικο-κοινωνικό στάτους της βικτωριανής Αγγλίας.

Προχωρώντας ακόμα περισσότερο, στοχάζεται παιγνιωδώς πάνω στις σεξουαλικότητες, τα φύλα και τις έμφυλες ταυτότητες, προβληματικές που δεν περιλάμβανε ο φεμινισμός της εποχής της και φαντάζουν πολύ σύγχρονες: «Είναι δύσκολο να ειπωθεί αν ο Ορλάντο ήταν περισσότερο άντρας ή γυναίκα κι αυτό δεν είναι κάτι που χρειάζεται να αποφασιστεί τώρα…». Σημειωτέον ότι τον ίδιο καιρό δικαζόταν για «αισχρογραφήματα» η Ράντκλιφ Χολ, συγγραφέας του λεσβιακού μυθιστορήματος-σταθμό Το πηγάδι της μοναξιάς, υπέρ της οποίας η Βιρτζίνια Γουλφ συνυπέγραψε δήλωση συμπαράστασης και κατέθεσε ως μάρτυρας υπεράσπισης.


Η συγγραφέας του Ορλάντο αμφισβητεί όχι μόνο τα χρονικά και βιολογικά όρια, συνδυάζοντας ερωτική, ιστορική και φανταστική λογοτεχνία, αλλά θέτει υπό αναίρεση το ίδιο το δίπολο αρσενικό-θηλυκό που η Γουλφ σαφέστατα θεωρεί κοινωνική κατασκευή, όπως και τους ρόλους που επιφυλάσσονται εκ γενετής σε κάθε φύλο: «Στο μεγαλύτερο διάστημα της Ιστορίας, ο Ανώνυμος Άνθρωπος ήταν γένους θηλυκού… Οι γυναίκες υπηρετούσαν ως παραμορφωτικοί καθρέφτες που διπλασίαζαν σε μέγεθος το ανδρικό είδωλο που αντανακλώνταν πάνω τους», είχε πει.

Με το λογοτεχνικό εφεύρημα του νεαρού Άγγλου ευγενούς της ελισαβετιανής περιόδου (η πρώτη «περσόνα» του Ορλάντο) που συναντάμε στην αρχή του βιβλίου, το συγγραφικό έργο του οποίου δεν τυχαίνει αναγνώρισης στον καιρό του, για να καταξιωθεί εν τέλει ως συγγραφέας τον 20ό αιώνα, όταν θα πάρει τη μορφή μιας μοντέρνας, απελευθερωμένης γυναίκας, κάνει, κατ’ αντιστροφή, ευθεία αναφορά στην υποδεέστερη αντιμετώπιση των γυναικών λογοτεχνών που και η ίδια είχε βιώσει.


Διότι, βέβαια, οι γυναίκες, παρότι είχαν αρχίσει να κατακτούν κάποια βασικά δικαιώματα, όπως αυτό της ψήφου (στη Βρετανία καθιερώθηκε το 1918), εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζονται ως πολίτες β’ κατηγορίας – όταν η Βίτα προσκάλεσε τη Βιρτζίνια στο επιβλητικό αρχοντικό Knole στο εξοχικό Κεντ, οικογενειακή της περιουσία από το 1603, της είπε ότι ευχαρίστως θα ζούσε εκεί, αλλά δεν μπορούσε να το κληρονομήσει, αφού μόνο τα αρσενικά τέκνα είχαν τέτοιο δικαίωμα.

Καθώς λέγεται, αυτό ήταν το συμβάν που κέντρισε τη Γουλφ ώστε να συλλάβει το εν λόγω μυθιστόρημα, το οποίο μάλιστα απέστειλε στη Βίτα τη μέρα που εκδόθηκε, μαζί με το πρωτότυπο χειρόγραφο, δερματόδετο και με τα αρχικά της χαραγμένα στο οπισθόφυλλο – σ’ εκείνη άλλωστε, την εκλεκτή της καρδιάς της, αφιέρωσε και επισήμως το Ορλάντο.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΚΠΤΩΣΗ ΕΔΩ

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ
«Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

Βιβλίο / «Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

«Κάποιες το λάτρεψαν, άλλες το σιχάθηκαν»: Το βιβλίο της Miranda July για την ερωτική περιπλάνηση μιας γυναίκας στη μέση ηλικία που χαρακτηρίστηκε ως «το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα για την περιεμμηνόπαυση», είναι η λογοτεχνική επιτυχία της χρονιάς.
THE LIFO TEAM
Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Βιβλίο / Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Τα πολυσυζητημένα ημερολόγια της Χάισμιθ αποκαλύπτουν κρυφές σκέψεις της συγγραφέως του «Ταλαντούχου κύριου Ρίπλεϊ», τους άγνωστους έρωτες και την εξάρτησή της από τη γραφή και το αλκοόλ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ