«Τα Μουνάκια»: Το τελευταίο ποίημα του Κώστα Βάρναλη

Το 1994, ο Τάκης Παπαλεονάρδος, καθηγητής τότε στο πανεπιστήμιο του Οχάιο, με καταγωγή από την Αίγινα, έγραψε ένα σημείωμα στην ιντερνετική λίστα συζήτησης Hellas (με συμμετοχές κυρίως Ελλήνων φοιτητών και μεταπτυχιακών σε πανεπιστήμια του εξωτερικού) όπου αποκάλυψε ένα άγνωστο ποίημα του Κώστα Βάρναλη, το οποίο έγραψε ο ποιητής λίγους μήνες πριν πεθάνει.

Το ποίημα έχει τίτλο «Τα Μουνάκια» και είναι αυτό:

Και αυτό είναι το άρθρο του Τάκη Παπαλεονάρδου που το συνόδευε, με το στόρι του:

Απόψε έχω την τιμή να σας παρουσιάσω ένα ανέκδοτο ποίημα του Κώστα Βάρναλη. Το ποίημα αυτό γράφτηκε το καλοκαίρι του 1974 στην Αίγινα, λίγους μήνες πριν πεθάνει ο ποιητής, το Δεκέμβρη του 1974.

Ο Βάρναλης είχε παλιά σχέση με την Αίγινα. Τη δεκαετία του 1920 έμεινε κάμποσο καιρό εκεί. Εκεί έγραψε το πρωτοποριακό του έργο «Το φως που καίει». Εκεί εμπνεύστηκε και έγραψε πολλά ποιήματα, όπως τη Μπαλάντα του Αντρίκου. Η Κατερίνα, η Ζωή, τ’ Αντιγονάκι κι η Ζηνοβία, όλοι αυτοί ήταν υπαρκτά πρόσωπα, τη Ζηνοβία την πρόλαβα κι εγώ, πέθανε πριν 6-7 χρόνια [= περί το 1987]. Την εποχή εκείνη ο Βάρναλης έκανε πολύ παρέα με τον παππού μου, τα είχαν φτιάξει με δυο αδελφές και πολλές φορές έπαιρναν τη νύχτα τη βάρκα του καμπούρη Αντρέα για βόλτα προς τη Μονή, ένα νησάκι απέναντι από την Αίγινα… Τέλος πάντων, μακρηγορώ. 

Ο Βάρναλης, λοιπόν, είχε φτιάξει παλιές φιλίες στην Αίγινα. Μια απ’ αυτές ήταν με τον Νίκο Ζωγράφο, επιφανή δημοκράτη του νησιού και συχνά υποψήφιο σε δημοτικές εκλογές –το 1975 έχασε τη δημαρχία για 6 μόνο ψήφους. Ο Ζωγράφος ήτανε και σόι μας, η μητέρα του με τη μητέρα του παππού μου ήταν ξαδέλφες (ή κάπως έτσι).

Το καλοκαίρι του 1974 λοιπόν είχε έρθει ο Βάρναλης στην Αίγινα, και βρέθηκε με τον Ζωγράφο στο καφενείο. Ήτανε μαζί τους και μερικοί φίλοι. Κάποιος λέει του Βάρναλη, «γράψε κάνα ποίημα». Ο Βάρναλης λέει λοιπόν, «θα γράψω ένα για τον φίλο μου το Νίκο». Και εκεί σ’ ένα χαρτάκι έγραψε το παρακάτω ποίημα που το χάρισε στον Νίκο Ζωγράφο. Η θεία μου το αντέγραψε στο σπίτι του Ζωγράφου. Από παλιά γνώριζα την ύπαρξη του ποιήματος, αλλά η θεία μου αρνιόταν να μου το δείξει γιατί ήταν… «σόκιν». Πάντα μου ’λεγε «όχι, είσαι μικρός». Κάποια στιγμή το ξέχασα κι εγώ και πέρασαν κάμποσα χρόνια. Τα τελευταία Χριστούγεννα, που κατέβηκα Ελλάδα, το θυμήθηκα πάλι και μου το ’δωσε επιτέλους.

Ο Νίκος ο Ζωγράφος πέθανε γύρω στο 1980. Η θεία μου θυμάται πως η γυναίκα του είχε κάνει καδράκι το ποίημα και το είχε κρεμασμένο στο σαλόνι της στην Αίγινα. Δεν ξέρω αν υπάρχει πουθενά το χειρόγραφο κείμενο του Βάρναλη ή άλλα αντίγραφά του.

Οι πληροφορίες από εδώ.