«Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν»: Tο μεγάλο μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη

«Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν»: Tο μεγάλο μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη Facebook Twitter
Ο Θωμάς Κοροβίνης αποτυπώνει, με τρόπο ολοζώντανο και ανάγλυφο, χωρίς να δραματοποιεί τις καταστάσεις, τις τριάντα δύο ώρες στη διάρκεια των οποίων η πόλη παραδιδόταν ανυπεράσπιστη στις φλόγες κατά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917.
0

Κάθε βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη θαρρείς πως προσθέτει άλλο ένα κομματάκι στο παζλ του ελληνικού πολιτισμού, ποτισμένο στα αρώματα, την πολυσημία και τη μεγαλοθυμία του, χωρίς κανένα σκόντο σε αυτό που λέμε αφηγηματικότητα. Οι ήρωές του, ακόμα και στην αμαρτία τους, φαίνεται να μεγαλουργούν σαν ξεφτισμένοι άγιοι στις βυζαντινές εικόνες, χαραγμένοι για πάντα στο ασυνείδητο μιας πόλης που διαπερνά σχεδόν κάθε αφήγημα του συγγραφέα.

Αυτήν τη φορά η Θεσσαλονίκη με τους αλλόκοτους πρωταγωνιστές της –και πρώτον απ' όλους έναν ενσαρκωμένο Μιχαήλ Άγγελο, έναν νέο πολιούχο της πόλης σε ανθρώπινα μέτρα, τον Ασλάν Καπλάν– κατέχει τον κεντρικότατο ρόλο στο μεγάλο μυθιστόρημα του γνωστού δημιουργού, μελετητή και συγγραφέα που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα με τον τίτλο Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν.

Ο Θωμάς Κοροβίνης αποτυπώνει εδώ, με τρόπο ολοζώντανο και ανάγλυφο, χωρίς να δραματοποιεί τις καταστάσεις, τις τριάντα δύο ώρες στη διάρκεια των οποίων η πόλη παραδιδόταν ανυπεράσπιστη στις φλόγες κατά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Έτσι, παράλληλα με την ιστορία του ερωτευμένου ζεύγους, του Τουρκαλβανού Ασλάν Καπλάν και της Ισπανοεβραίας Σεφαραδίτισσας Σαλώμης, ξετυλίγονται όλες οι συνήθειες και τα μέρη όπου οι άνθρωποι γλεντούσαν, αγαπούσαν και φλέρταραν, αφού η ζωή έχει τον υπέρτατο ρόλο, ακόμα και την ώρα που ισοπεδώνονται τα πάντα.

Γι' αυτό, σε πρώτο πλάνο είναι τα καφέ-αμάν στη Ραμόνα και στον Βαρδάρη, τα καφενεδάκια στο Σκουρ Καπάν, αυτήν «τη μικρή μισοσκότεινη αγορά πίσω απ' το μπεζεστένι», τα μπορδέλα με τις επονομαζόμενες «κάργιες του καλντεριμιού» (γυναίκες του δρόμου στα τούρκικα) αλλά και τα λουτρά, από το μεγαλεπήβολο Μπέη Χαμάμ έως το μικρότερο, πλην πανέμορφο Κουλέ Χαμάμ, το οποίο επισκέπτεται ο πρωταγωνιστής.

«Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν»: Tο μεγάλο μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη Facebook Twitter
Οι ήρωές του Θωμά Κοροβίνη, ακόμα και στην αμαρτία τους, φαίνεται να μεγαλουργούν σαν ξεφτισμένοι άγιοι στις βυζαντινές εικόνες, χαραγμένοι για πάντα στο ασυνείδητο μιας πόλης που διαπερνά σχεδόν κάθε αφήγημα του συγγραφέα. Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν / LIFO

Καλώς ή κακώς, για τον Κοροβίνη δεν υπάρχει ουδέτερη ζώνη, δηλαδή μη κεκαυμένη από το πάθος ή τον οίστρο αφηγηματική γωνία, την οποία φροντίζει να ενδυναμώνει αποκλειστικά με ό,τι απασχολεί τα όρια της ανθρώπινης ψυχής: τον έρωτα, τον θυμό, τον θάνατο.

Καλώς ή κακώς, για τον Κοροβίνη δεν υπάρχει ουδέτερη ζώνη, δηλαδή μη κεκαυμένη από το πάθος ή τον οίστρο αφηγηματική γωνία, την οποία φροντίζει να ενδυναμώνει αποκλειστικά με ό,τι απασχολεί τα όρια της ανθρώπινης ψυχής: τον έρωτα, τον θυμό, τον θάνατο. Όλα τα άλλα μοιάζουν ανώφελα ή περιττά φληναφήματα που απευθύνονται σε κατεξοχήν χασομέρηδες της ύπαρξης, οι οποίοι μένουν να ξοδεύονται σε οτιδήποτε ξεφεύγει από τη ζώνη που πυρώνει την ανθρώπινη ψυχή – αλλά τι ζωή χωρίς αυτά να κάμεις;

Σαν τους δερβισάδες, λοιπόν, οι οποίοι περιδινούνται θεόπληκτοι, χτυπημένοι από μια θεϊκή δύναμη, ο Κοροβίνης γίνεται ο λογοτέχνης που μεταφέρει με ενάργεια στο χαρτί το θείο χτύπημα της λέξης, άλλοτε ποιητικής και άλλοτε αργκό, αναδεικνύοντας το πολύφερνο μεγαλείο της: το ανατολικό κλέος, τη ρωμαλέα καρδιά, την μπέσα, την καύλα, το πάθος, εν ολίγοις την αυθεντικότητα. Σάμπως να απουσιάζουν επί ποινή θανάτου οι ανώφελες ρητορείες που μπορεί να θυμίζουν τη σαχλή μετοίκηση στο περιττό. Εδώ μερτικό έχουν τα καλά και τα ωραία, οι εντάσεις και οι ηρωικές πράξεις, όχι η μιζέρια και η αυτοαναφορικότητα, κατεξοχήν γνωρίσματα του σύγχρονου κόσμου.

«Πήρανε τους ανθρώπους, τη ζωή μας, δηλαδή, και τα κάνανε έργα στο σινεμά» λέει κάποια στιγμή ο Καπλάν για να θυμίσει τον τρόπο που η πραγματικότητα διατηρεί τη δική της, έντονη, απελπιστική ικανότητα να διαμορφώνει ποίηση, και όχι το αντίθετο. Για να αποσαφηνίσει στη συνέχεια «ότι ο άνθρωπος όλο και ανακαλύπτει νέα μηχανήματα, η ζωή προχωράει, ανέβηκε στον ουρανό με το αεροπλάνο και ποιος να ξέρει τη συνέχεια. Το μόνο όμως που δεν θα χάσει την τιμή του εδώ στον κόσμο που ζούμε είναι η πίστη σε κάποιες αξίες. Αυτές που πρέπει να μην τις προδώσεις ποτέ για να σου πρέπει να λέγεσαι άνθρωπος».


Περήφανα μεγαλοπρεπείς αλλά και ρεαλιστικά ανθρώπινοι, οι πρωταγωνιστές του Θρύλου του Ασλάν Καπλάν είναι ως εκ τούτου μεγαλειώδεις ακόμα και στην πτώση τους, διατηρώντας το θνητό μεγαλείο σε κάθε σπιθαμή του δράματος.

Σχεδόν επικό, στον βαθμό που μας υπενθυμίζει διαρκώς το άνω θρώσκειν, το μυθιστόρημα επαναφέρει έννοιες που βλέπαμε να κυριαρχούν στην Ιλιάδα, όπως θυμός, κυρ ή ήτορ, οι οποίες αυτήν τη φορά αναβιώνουν είτε ως τουρκικά ιδιώματα, είτε ως λαϊκές αρβανίτικες παροιμίες, είτε ως σεφαραδίτικα κομμάτια ενός αλλοτινού κόσμου όπου το θυμικό είχε κυρίαρχη ισχύ και η εκλογίκευση αφορούσε τις μικροθυμίες της συνείδησης (για όποιον γνωρίζει, από τον κόσμο της Ιλιάδας απουσιάζει εντελώς η συνείδηση).

Γνωμικά βγαλμένα από τη λαϊκή σοφία, επιβλητικοί ήρωες που παραπέμπουν στα δημοτικά τραγούδια και τη γνωστή αναμέτρηση του Διγενή με τον Χάρο, δένουν με την αρχέγονη ψυχή ενός ελλαδικού κόσμου που στη Θεσσαλονίκη δοξαζόταν στην πολυσημία του. Η πόλη ήταν τότε το ιδανικό χωνευτήρι τόσων λαών και επιθυμιών, ένα πραγματικά κοσμοπολίτικο σύμπαν, όπως θα λέγαμε σήμερα. Μια πόλη που φαινόταν να υψώνει το ανάστημά της προς οτιδήποτε την ήθελε υποταγμένη, ακόμα και στα εθνικά και στα θρησκευτικά αφηγήματα, καθώς κανείς, όπως μας θυμίζει κάποια στιγμή ο πρωταγωνιστής, δεν λεγόταν υποτιμητικά «Σπανιόλος» ή «Τούρκος».

Σε αυτή την πόλη περιπλανιέται, λοιπόν, όχι ως flâneur αλλά ως ένας αλλόκοτος Διγενής και ανατολίτης Ρομπέν των Δασών ο Ασλάν Καπλάν – το όνομά του σημαίνει ταυτόχρονα λιοντάρι και τίγρης, παίρνοντας υπό τη φτερούγα του κάθε λογής ανυπεράσπιστο, «μην εξαιρώντας κανέναν. Ένιωθε τόσο Τούρκος όσο και Ρωμιός, άλλο τόσο και Εβραίος, ένιωθε συγγενής με οποιονδήποτε κάτοικο της Σαλονίκης, αγαπούσε κάθε καλντερίμι της, κάθε καφενέ της, κάθε χάνι της, πίστευε ότι όλα αυτά είναι μαζί η ταυτότητά του και ότι χωρίς αυτά δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Αυτή η πόλη, έλεγε, είναι δώρο Θεού για όλους κι άμα βοηθιόμαστε μεταξύ μας, θα προκόβει και θα 'ναι απ' όλους ζηλευτή».

«Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν»: Tο μεγάλο μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη Facebook Twitter
Kαρτ ποστάλ απο τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917
«Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν»: Tο μεγάλο μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη Facebook Twitter


Μόνο που αυτό δεν σημαίνει ότι ο ίδιος, όπως και όλοι οι πρωταγωνιστές του βιβλίου, δεν περιπίπτουν σε σφάλματα – το αντίθετο. Ενίοτε, μάλιστα, ψηλαφούν στον σκοτεινό προθάλαμο της τρέλας. Η ετεροθαλής αδελφή του Καπλάν, Νουριγιέ, με την οποία μάλιστα αναπτύσσουν μια αιμομικτική σχέση, βλέποντας να απομακρύνεται από κοντά της ο αγαπημένος της αδελφός τρελαίνεται και παραδίδεται, αντί για το φρενοκομείο, στους παπάδες, κάτι που συνηθιζόταν τότε και αποδεικνύει περίτρανα αυτό που καταδείκνυε με τα βιβλία του ο Φουκό, πως η Εκκλησία πήγαινε χέρι-χέρι με την ψυχιατρική, κρατώντας τα ηνία της εκλογίκευσης. Άλλοι καλόγεροι, πάλι, αποδεικνύονται μικρο-απατεώνες που εκμεταλλεύονται αφελείς πελάτες και άλλοι απλώς δεν μπορούν να αντισταθούν στα θέλγητρα της σάρκας.

Εξίσου ασυγκράτητος και παράφορος φαίνεται να είναι όμως και ο ερωτύλος Ασλάν Καπλάν, κάτι που όμως δεν σημαίνει πως είναι πρωτόγονος. Ακόμα και όταν θυμώνει και πιάνεται στα χέρια με κάποιον, ξέρει απόλυτα τις άγραφες αρχές που διέπουν τα όρια των ανθρώπινων σχέσεων. Η κυριαρχία του θυμού, άλλωστε, όπως ξέρουμε και πάλι από τον κόσμο της Ιλιάδας, δεν είναι σύμπτωμα πρωτόγονης στάσης αλλά πρωτογενούς συμπεριφοράς. Το θέμα είναι να φέρεται και να μιλάει σωστά, εξού και ο ίδιος φροντίζει να αποκαλύψει στον μικρό προστατευόμενό του, τον Πίκολο, τις αρχές που οφείλει να ακολουθεί ο πραγματικός άνδρας.


Πρόκειται για έναν δεκάλογο που προκύπτει ως απάντηση του ανθρώπου στη θρησκευτική επιβολή των δέκα εντολών. Έτσι, η σκόπιμη μνεία στους αρχέγονους κανόνες δίνει ταυτόχρονα στον Καπλάν τη θέση του θνητού εκπροσώπου του εραλδικού κόσμου του άνδρα, μια έννοια τόσο έντονα επηρεασμένη σήμερα από τον πολιτικό καθωσπρεπισμό.

«Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν»: Tο μεγάλο μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη Facebook Twitter
Kαρτ ποστάλ απο τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917

«Γεννημένος για αλανιάρης», ένας «τρυφερός και μαζί σέρτικος ασίκης, με αρχές και ανθρωπιά, όχι όμως πεζεβέγκης, όχι, ποτέ, νταβατζής γυναικών» που ξέρει να δείχνει ευάλωτος όταν ερωτεύεται και αδαής απέναντι στην ίδια του τη μοίρα όταν προσφεύγει στη γιαγιά του για να του πει τον καφέ και να του αποκαλύψει το άγνωστο ριζικό. Είναι, με άλλα λόγια, ένα κράμα ρομαντικής και τραγικής μελαγχολίας που ξέρει να επιμένει, κόντρα στη μοίρα, συμβολοποιώντας το αμάραντο ρόδο της ποίησης με την υψωμένη ρομφαία.

Αυτός είναι ο χαρακτήρας που πάντοτε απασχολεί τον Κοροβίνη, ο οποίος αναζητά διακαώς όλους όσοι η ψυχή τους μπορεί να «κάνει γυροβολιές στον πλανήτη, εκείνη η ολόφωτη μα στοιχειωμένη κι από ένα σωρό ανεξιχνίαστα μυστήρια», όπως έλεγε χαρακτηριστικά σε εκείνο το αλησμόνητο κείμενό του για τον Ρασούλη. Γιατί η ζωή μπορεί να είναι μικρή, αλλά η λογοτεχνία είναι μεγάλη και καμιά φωτιά, παρά μόνο αυτή της ψυχής, δεν είναι ικανή να την κάψει.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η «Συνείδηση του Ζήνωνα», ένα από τα σπουδαιότερα κείμενα του μοντερνισμού

Βιβλίο / Η «Συνείδηση του Ζήνωνα», ένα από τα σπουδαιότερα κείμενα του μοντερνισμού

Το βιβλίο του Ίταλο Σβέβο που μόλις κυκλοφόρησε από τους Αντίποδες σε μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο μαζί με τον «Οδυσσέα» του Τζόις και το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Προυστ
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Χρήστος Χρυσόπουλος: Υπάρχει πολλή ένταση στην Αθήνα

Βιβλίο / Χρήστος Χρυσόπουλος: Υπάρχει πολλή ένταση στην Αθήνα

Με αφορμή την κυκλοφορία του τελευταίου του βιβλίου, «Η Γη του Θυμού», ο συγγραφέας μιλάει στο LiFO.gr για την οργή που διατρέχει όλα τα στρώματα της κοινωνίας, τον θυμό που καμιά φορά είναι ένας τρόπος να ζητήσεις βοήθεια και την αγάπη που θα μπορούσε να τον θεραπεύσει
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΨΑΣΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ