Ο Αλέξανδρος Κοτζιάς και ο ελληνικός καθρέφτης (μας)

Ο Αλέξανδρος Κοτζιάς και ο ελληνικός καθρέφτης (μας) Facebook Twitter
Με βαθιά συναίσθηση του ρόλου του ως συγγραφέα, ο Κοτζιάς –και εδώ ακριβώς έγκειται η καίρια συμβολή του– ανέλαβε να αποκαλύψει τη βαθιά σύνδεση μυθιστορίας και κοινωνικής πραγματικότητας, τη βαθιά εντύπωση που αφήνει η τελευταία στις ψυχές και τις συνειδήσεις
0

Άνθρωποι που φουντάρουν για έναν έρωτα και άλλοι που ζουν σαν μόνιμοι λακέδες, πρώην δωσίλογοι που βαπτίστηκαν αριστεροί, αληθινοί αγωνιστές που προδόθηκαν από την ίδια τους τη μοίρα, μοιραίες γυναίκες και βολεμένες παπαδιές, μηχανόβιοι και Ράμπο, ρέκτες του συστήματος και θύματα που μεταμορφώθηκαν σε θύτες. Όλοι αυτοί περνούν από τις σελίδες του Αλέξανδρου Κοτζιά για να θυμίσουν, σαν σαιξπηρικά φαντάσματα ή σαν αισχυλικοί ήρωες, όλα όσα θα θέλαμε και δεν τολμάμε να μάθουμε: να δείξουν την πιο σκοτεινή πλευρά μας, αυτήν που ακόμα καθορίζει από την πιο αθώα κίνηση μέχρι την πιο ματωμένη σελίδα.

Τίποτα δεν μένει έξω από το ανελέητο σύμπαν του μυθιστοριογράφου, ο οποίος είδε από πρώτο χέρι όλα όσα ζούμε σήμερα και αφουγκράστηκε, συμβολοποιώντας, τον νέο κόσμο των προδομένων και ηττημένων που παραδόθηκαν στην πιο μικροπρεπή συνθήκη ή των αγωνιστών που έμειναν παγωμένοι να κοιτάνε, σαν κρυμμένοι χαρτοπόντικες, από μια γωνιά την τραγική εξέλιξη της πάντοτε μοιραίας ελληνικής Ιστορίας.

Δέσμιοι της μοίρας τους και της ελληνικής κατάρας, σαν γνήσιοι απόγονοι του γένους των Λαβδακιδών, οι πρωταγωνιστές στις νουβέλες του Κοτζιά μένουν είτε να χάσκουν ανυπεράσπιστοι ως ιδεολόγοι είτε να παραδίδονται αμαχητί στη χειρότερη εκδοχή του εαυτού τους

Για όλους αυτούς τους λόγους οι νουβέλες του Αλέξανδρου Κοτζιά, πολυπρόσωπες και καταιγιστικές στην περιγραφή τους, συνιστούν αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός που φέρει τον τίτλο Τα παιδιά του Κρόνου (Πατάκης) και την καθοριστική σφραγίδα της Μαρίας Ρώτα, η οποία έχει αναλάβει τον υπομνηματισμό, τη φιλολογική επιμέλεια και το επίμετρο.

Η ίδια μας πληροφορεί στο εκδοτικό σημείωμα πως η εν λόγω έκδοση, εκτός από το ότι συμπληρώθηκε από ένα κατατοπιστικότατο υπόμνημα, βασίστηκε στα πρώτα κείμενα που είχαν κυκλοφορήσει από τον Κέδρο, με την αφαίρεση, ύστερα από βούληση του ίδιου του συγγραφέα, του παρακειμενικού επιλόγου της νουβέλας «Η Μηχανή» (στην έκδοση περιλαμβάνονται επίσης οι νουβέλες «Ιαγουάρος», «Ο Πυγμάχος», «Το Σοκάκι»).

Ουσιαστικά, πρόκειται για το κύκνειο άσμα του Κοτζιά, ο οποίος σκοτώθηκε σε δυστύχημα στην Τζια τέτοιες μέρες, 19 Σεπτεμβρίου του 1992, αφήνοντας ανολοκλήρωτη τη συλλογή, η οποία συνομιλεί αρμονικά με το υπόλοιπο έργο του και το εμπλουτίζει. Ο τίτλος, Τα παιδιά του Κρόνου, είναι σαφές ότι αναφέρεται στην Ιστορία, που σαν τον Κρόνο τρώει τα ίδια τα παιδιά της και δεν μαθαίνει ποτέ, όπως και οι ήρωές της, από τα λάθη της, τα οποία επαναλαμβάνει διαρκώς ως μανιακή φάρσα.

Σκοτεινοί πρωταγωνιστές είναι οι ίδιοι οι χαρακτήρες, οι οποίοι αναφύονται σαν τους νεκροζώντανους από τους Βατράχους του Αριστοφάνη σε ένα μακάβριο σκηνικό, όπου τα πάντα, ακόμα και οι αγώνες μεταξύ των ποιητών, φαντάζουν τόσο τραγικά, που καταντάνε κωμωδία. Το φασματικό αυτό πρόταγμα αποτυπώνεται περίτρανα και στο εξπρεσιονιστικό ιδίωμα της γλώσσας –παραληρηματικός λόγος, ημιτελείς φράσεις που καταλήγουν σε συνδέσμους και σε άρθρα– και σε μια παράδοξα εσωτερική, συνειρμική γλώσσα που συμπαρασύρει τραύματα, μνήμες και εμμονές.


Το «τίποτα ανθρώπινο δεν είναι ξένο» εκφράζεται ακριβώς στο ότι όλοι οι πρωταγωνιστές είναι υποχείρια των μεγάλων γεγονότων που τους έχουν μετατρέψει είτε σε επαναστάτες, είτε σε αποσυνάγωγους, είτε σε βολεμένα τσιράκια του μικροαστικού συστήματος. Έτσι, η Δήμητρα από την πρώτη νουβέλα, τον «Ιαγουάρο», αδελφή του Φάνη, τον οποίο είχαμε συναντήσει στην «Πολιορκία», που έχει και τον ρόλο του κεντρικού αφηγητή, κατηγορώντας συνεχώς τη νύφη της που επέστρεψε από την «καπιταλιστική» Αμερική, μετατρέπεται από άλλοτε κυνηγημένη και περήφανη επαναστάτρια σε μια στρεψόδικη αντίζηλο που θέλει να βολέψει το σπιτάκι της.

Αντίστοιχα, ο Στέλιος Τσαγκαράκης, τον οποίο είχαμε βρει στον «Γενναίο Τηλέμαχο», ένας χαρακτήρας που σήμερα κάλλιστα θα περιγράφαμε ως λαμόγιο, από πρώην λακές των ισχυρών φτάνει να πλουτίσει, πουλώντας σκανδαλοθηρικές ειδήσεις, και να γίνει (βλέπε τις σχετικές νουβέλες «Ο Πυγμάχος» και «Η Μηχανή») φιλόδοξος εκδότης και ιδιοκτήτης πενταώροφης πολυκατοικίας, προκαλώντας τον θαυμασμό του Άγγελου και του Κώστα.

Ο τελευταίος, που είναι και ο κεντρικός πρωταγωνιστής της «Μηχανής», θα φτάσει να κατηγορείται από μια παπαδιά ότι ούρησε στο καρότσι του παιδιού της, μετατρεπόμενος, ως είθισται στις ιστορίες του Κοτζιά, από θύμα σε θύτη: θα βρεθεί κατηγορούμενος, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένας απλός εξαθλιωμένος κομπάρσος του Εθνικού Θεάτρου που έχει γλιτώσει την αυτοκτονία, παντρεμένος με το στανιό με μια κατά δέκα χρόνια μεγαλύτερή του, ένας ηττημένος, αλλά σε καμιά περίπτωση χαφιές.

Όλοι οι ήρωες, πάντως, συναντάνε ο ένας τον άλλο στα διαφορετικά μυθιστορήματα και στις συγκεκριμένες νουβέλες σε ένα ανοιχτό έργο, το οποίο οι κριτικοί λογοτεχνίας, όπως ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, έχουν παρομοιάσει με παζλ – που δείχνει να μην ολοκληρώνεται ποτέ, όπως ούτε η ίδια η ελληνική Ιστορία, η οποία εξακτινώνεται παντού, επαναφέροντας τα δικά της αιώνια φαντάσματα στο σαρωτικό της πέρασμα.


Δέσμιοι της μοίρας τους και της ελληνικής κατάρας, σαν γνήσιοι απόγονοι του γένους των Λαβδακιδών, οι πρωταγωνιστές στις νουβέλες του Κοτζιά μένουν είτε να χάσκουν ανυπεράσπιστοι ως ιδεολόγοι είτε να παραδίδονται αμαχητί στη χειρότερη εκδοχή του εαυτού τους. Παρατηρούν, αλλά δεν βλέπουν. Ζουν, αλλά δεν βιώνουν. Αυτή η μόνιμη αντιδιαστολή ανάμεσα στους τυφλούς του πλατωνικού σπηλαίου και στους ανθρώπους του Καλού –ο Κοτζιάς μνημονεύει συχνά τον Πλάτωνα– αντιστοιχεί σε μια άλλη μνημειώδη αντίθεση, ανάμεσα στην πραγματική τέχνη και στην αναπαραγωγή της ή, όπως φαίνεται στον «Πυγμάχο», ανάμεσα στην πραγματική ποίηση και στην κατασκευή.

Το μεταπολιτευτικό σκηνικό, άλλωστε, δεν δικαίωσε κανέναν από τους αληθινούς ήρωες –αν ποτέ υπήρξαν–, γι' αυτό δεν είναι τυχαίο ότι, με εξαίρεση το πιο πρόσφατο πασοκικό σκηνικό της ψευδεπίγραφης ευημερίας του 1987, όπου εκτυλίσσεται η «Μηχανή», η ημερομηνία που προκρίνεται στις τρεις από τις τέσσερις νουβέλες ως αποκαλυπτική είναι η 21η Μαΐου του 1958.

Ο Αλέξανδρος Κοτζιάς και ο ελληνικός καθρέφτης (μας) Facebook Twitter
Ο Αλέξανδρος Κοτζιάς με τον Στρατή Τσίρκα το 1975. Φωτο: Αρχείο οικογενείας Κοτζιά

Πρόκειται για μια σημαδιακή ημερομηνία, σχεδόν μία δεκαετία μετά τη λήξη του Εμφυλίου και περίπου δέκα μέρες πριν από τις εκλογές που ανέδειξαν για πρώτη φορά ένα αριστερό κόμμα, την ΕΔΑ, σε αξιωματική αντιπολίτευση στην ελληνική Βουλή. Σε αυτό το μεταιχμιακό στάδιο είναι που διαφαίνονται οι κυρίαρχοι ανθρωπότυποι που θα στηρίξουν το σύγχρονο νεοελληνικό σκηνικό, οι οποίοι, αν και αθώοι θεράποντες, θα οδηγηθούν είτε στον συμβιβασμό είτε στην αυτοκτονία, στην κατάθλιψη ή στην τρέλα. Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή κανείς από αυτούς δεν διαθέτει πραγματικά τη συνείδηση –την «αυτογνωσία», όπως έλεγε επανειλημμένως ο Κοτζιάς– να αποτιμήσει τη θέση του στην Ιστορία και να αναλάβει την προσωπική του ευθύνη.

 
Και αυτό είναι που τελικά διαφοροποιεί τον ίδιο από τους υπόλοιπους συνοδοιπόρους ή γραφιάδες, οι οποίοι ανερμάτιστα προσπαθούσαν να μετατρέψουν την τέχνη τους σε ένα επικαιροποιημένο ή στρατευμένο έργο δίχως καμία συμβολική δύναμη ή αλληγορικό πρόσημο. Με βαθιά συναίσθηση του ρόλου του ως συγγραφέα, ο Κοτζιάς –και εδώ ακριβώς έγκειται η καίρια συμβολή του– ανέλαβε να αποκαλύψει τη βαθιά σύνδεση μυθιστορίας και κοινωνικής πραγματικότητας, τη βαθιά εντύπωση που αφήνει η τελευταία στις ψυχές και τις συνειδήσεις.

Χωρίς ίχνος νατουραλισμού και με μια modernité που αφήνει σαστισμένο και ενεό πολλές φορές τον αναγνώστη, γίνεται ο συνειδητός αυτουργός ενός καινοφανούς κόσμου που απαιτεί συστράτευση και ηθική στάση. Είναι καίρια και άκρως συγκινητική η σημείωση μιας φοιτήτριας που παραθέτει η Μαρία Ρώτα στο επίμετρό της για τον Κοτζιά, η οποία σημειώνει πως είναι αυτός «που προσπαθεί να συνδέσει την ατομική μας μοίρα με αυτήν της πατρίδας μας και της γης ολόκληρης» ή να την ξαναφέρει μπροστά, θα προσθέταμε εμείς, με τους ήρωες που προχωρούν στα σκοτεινά.

Σαν εκείνο το απόσπασμα από τον «Ιαγουάρο», που θα μπορούσε κάλλιστα, με μια απλή μετατόπιση, να μιλάει γι' αυτόν ακριβώς τον ήρωα και συγγραφέα: «Κατεβαίνω κι εγώ βουλιάζω στο σκοτάδι ψάχνοντας με το πόδι αν υπάρχει πιο κάτω σκαλί για να πατήσω. Χρόνια που κατατρώγει η σκουριά τα σίδερα, η σκάλα αποσαθρωμένη στο κάθε πάτημα σείεται συθέμελα, φοβάμαι ότι τώρα γκρεμίζεται μαζί μου. Είναι θρασεμένος ο τόπος, θα σκοντάψει η Φιλιώ, ετούτο είναι η πίσσα της κόλασης, της κράζω πιο παραστατικά –δε μου αποκρίνεται– μην πεταχτεί κανένα φίδι! Σκλήρισα και στέκω επιτέλους σώα στα πλακάκια. Μ' έχει τυλίξει η νύχτα. Δεν βλέπω τίποτα».

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Οι κύκλοι του Ζωδιακού ή ο οργιαστικά ερωτικός κόσμος του Ανδρέα Εμπειρίκου

Βιβλίο / Οι κύκλοι του Ζωδιακού ή ο οργιαστικά ερωτικός κόσμος του Ανδρέα Εμπειρίκου

Ήρθε η στιγμή να ολοκληρωθεί εκδοτικά το έργο του Ανδρέα Εμπειρίκου με την πανηγυρική έκδοση ανέκδοτων κειμένων που περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Οι κύκλοι του Ζωδιακού» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα σε επιμέλεια-επίμετρο Γιώργη Γιατρομανωλάκη
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν»: Tο μεγάλο μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη

Βιβλίο / «Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν»: Tο μεγάλο μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη

Ο γνωστός συγγραφέας και δημιουργός επιστρέφει με ένα μυθιστόρημα αφιερωμένο στον έρωτα και τη Θεσσαλονίκη, εξιστορώντας ένα μοιραίο ρομάντζο τις δραματικές ώρες της καταστροφικής πυρκαγιάς του 1917
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ονομάζομαι Θάνος Μούρραης Βελλούδιος και ουδέποτε έζησα ως φυτόν

Πρόσωπα / Ονομάζομαι Θάνος Μούρραης Βελλούδιος και ουδέποτε έζησα ως φυτόν

ENA ΣΠΑΝΙΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ/ Η αυτοβιογραφική αφήγηση στο γηροκομείο λίγο πριν πεθάνει, του πρώτου Έλληνα πιλότου και φαντασιομέτρη συγγραφέα, έτσι όπως δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία το 1989. Ψηφιοποιείται πρώτη φορά για τη LIFO.
ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ