Αν Κάρσον: Πώς ερωτεύονται και γράφουν ποίηση στην αρχαία Ελλάδα

Αν Κάρσον: Πώς ερωτεύονται και γράφουν ποίηση στην αρχαία Ελλάδα Facebook Twitter
Για την κορυφαία ποιήτρια και φιλόλογο Αν Κάρσον τα πάντα εξηγούνται και κινούνται από τη δυναμική του έρωτα.
0

Αρκεί να διαβάσει κανείς την Αντιγόνη για να δει να υψώνονται, στην καρδιά του αρχαίου δράματος, όχι μόνο η ορμή του έρωτα αλλά και δυνάμεις αλλόκοτες, λέξεις ταυτόχρονα φωτεινές και σκοτεινές, μια ολόκληρη σκόνη, όπως την περιγράφει χαρακτηριστικά ο Σοφοκλής, που σηκώνεται σαν ανεμοστρόβιλος και συμπαρασύρει τους ανθρώπους από τη γη στον ουρανό. Μια ανεμοθύελλα που σπάνια θα πρόσεχε κάποιος μελετητής – εκτός από την Αν Κάρσον, η οποία χρόνια τώρα επιλέγει μέσα από λεπτομέρειες, σπαράγματα, ελάχιστα σημειώματα και σιβυλλικά νοήματα ό,τι έμενε στο περιθώριο της αρχαϊκής πρώτα και κατόπιν της αρχαίας τραγικής ποίησης και απέκτησε ρόλο συμπαντικό.

Έτσι, είναι από τις πρώτες που διείδε, μέσα από τα πανέμορφα σπαράγματα της Σαπφώς, την απεριόριστη δύναμη της μεταφοράς και του έρωτα, όπως αντίστοιχα διέκρινε, για παράδειγμα, μέσα από τον μύθο για τα τζιτζίκια του Πλάτωνα ένα σχόλιο πάνω στην απεραντοσύνη του χρόνου. Άκουσε τις λέξεις να σπάνε –το ηχόχρωμα, τις συνηχήσεις τους– στους στίχους του Αρχίλογου και έκανε τον ήχο τους να ακουστεί μέχρι τα αλατωρυχεία του Σάλτσμπουργκ (ο Σταντάλ, μας λέει, αποκαλούσε τον έρωτα «κρυστάλλωση»).

Μικρές αδαμάντινες (απο)κρυσταλλώσεις που έκαναν, μέσα από τη δυνατή, αν και άκρως επαμφοτερίζουσα μεταφορά του έρωτα, κάποιον να απογειώνεται και ταυτόχρονα να νιώθει τα μέλη του να κόβονται (λυσιμελής πόθος) στο ποίημα του Αρχίλοχου ή να τον διαπερνούν τα βέλη της Κύπριδος, «που τα βυθίζει και τα σκληραίνει στο μέλι» σε ένα γνωστό ποίημα του Ανακρέοντα. Άλλωστε, για την κορυφαία ποιήτρια και φιλόλογο Αν Κάρσον τα πάντα εξηγούνται και κινούνται από τη δυναμική του έρωτα, που είναι γλυκόπικρη, άκρως αντιφατική και παράδοξη.

Άλλωστε, για την κορυφαία ποιήτρια και φιλόλογο Αν Κάρσον τα πάντα εξηγούνται και κινούνται από τη δυναμική του έρωτα, που είναι γλυκόπικρη, άκρως αντιφατική και παράδοξη.


Αυτή η ατελείωτη παραδοξότητα που παραμένει γοητευτικά άλυτη ανά τους αιώνες, κάνοντας τις μεταφορές να αποκτούν σάρκα και οστά, μετέτρεψε την Αν Κάρσον σε ουσιαστικό ρέκτη της λυρικής τέχνης: ποιήτρια η ίδια, μελετήτρια και πανεπιστημιακός, έφτιαξε ένα σύμπαν αποκωδικοποίησης το οποίο χώρεσε από την αρχαϊκή ποίηση μέχρι τις σύγχρονες γυναικείες φωνές της λογοτεχνίας (Βιρτζίνια Γουλφ, Γερτρούδη Στάιν), μυθοπλαστικά τέρατα όπως ο Γηρυόνης, οριακές μορφές έκφρασης, σύγχρονα κελεύσματα, ακόμα και μάταιες κοσμικότητες – ποια θέση στους μύθους της ομορφιάς μπορεί να κατέχει, φέρ' ειπειν, η Μπριζίτ Μπαρντό; Ο λόγος της επομένως δεν έχει όρια, παίζοντας ιδανικά με την ποίηση, το δοκίμιο, ακόμα και με το λιμπρέτο, λειτουργώντας σαν ένα ολοζώντανο, ρέον σύμπαν, γεμάτο λεπτή ειρωνεία και ομορφιά.

Αν Κάρσον, Έρως ο Γλυκόπικρος, Μτφρ.: Ανδρονίκη Μελετλίδου, Εκδόσεις Δώμα Σελ.: 230
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ. Αν Κάρσον, Έρως ο Γλυκόπικρος, Μτφρ.: Ανδρονίκη Μελετλίδου, Εκδόσεις Δώμα Σελ.: 230

Στην Ελλάδα τη γνωρίσαμε χάρη στην πρωτοβουλία του ποιητή Χάρη Βλαβιανού, ο οποίος όχι μόνο μας τη σύστησε μέσα από αφιέρωμα της «Ποιητικής» το 2010 αλλά την είχε προσκαλέσει και στο Κολέγιο Αθηνών με την παράσταση-περφόρμανς Αntigonick. Ο Βλαβιανός, επίσης, μετέφρασε και την πρώτη της ποιητική συλλογή Λίγα Λόγια (Πατάκης, 2013), όπου με τον τρόπο της παλατινής ανθολογίας, τον ελλειπτικό λόγο των ποιητών του αρχαϊκού δράματος και την ειρωνεία του Έλιοτ η Αν Κάρσον αποκαλύπτει τον βιταλιστικό της κόσμο γεμάτο από εμπειρίες, αλληλοαναιρέσεις και γοητευτικούς ακκισμούς που έχουν τη δύναμη της εξερεύνησης, γιατί έχει σημασία, όπως λέει η ίδια, να «μαθαίνεις τη ζωή» και να προχωράς, ακόμα και αν βλέπεις «με απέραντη θλίψη τις μικρές λαμπερές επιφάνειες του τοπίου να ξεγλιστρούν μέσα από τα χέρια σου», με τον ίδιο τρόπο που ο εραστής βλέπει να του γλιστράει ή μάλλον, καλύτερα, να λιώνει ο έρωτάς του «σαν ένα κομμάτι πάγος μέσα στα ζεστά χέρια που τον κρατάνε», σύμφωνα με την ακριβή διατύπωση του Σοφοκλή.

Τουλάχιστον αυτήν τη μεταφορά επαναφέρει διαρκώς η ίδια η Κάρσον στο εμβληματικό της δοκίμιο για το «ερωτικό παράδοξο στην κλασική παράδοση» με τον τίτλο Έρως ο Γλυκόπικρος (κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Ανδρονίκης Μελετλίδου από τις εκδόσεις Δώμα), όπου η εικονοποιητική δύναμη της ποίησης αναδεικνύεται σε κάθε κεφάλαιο: οι στίχοι αποθεώνουν κάθε έκφανση αισθαντικότητας –το μεγαλύτερο στοίχημα της ποίησης για την Κάρσον–, απογειώνονται ή τσουρουφλίζονται σαν το απόσπασμα 31 της Σαπφώς, όπου «η γλώσσα είναι ανήμπορη / λεπτή φωτιά ξεσπάει κάτω από το δέρμα / κι είναι τα μάτια μου αδειανά / βουίζουνε τα αυτιά μου», με τον έρωτα να ανακινεί, μέσω της δύναμης της επιθυμίας, ολόκληρους κόσμους παρομοιώσεων και μεταφοράς.

Αν Κάρσον, Έρως ο Γλυκόπικρος, Μτφρ.: Ανδρονίκη Μελετλίδου, Εκδόσεις Δώμα Σελ.: 230
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ. Αν Κάρσον, Έρως ο Γλυκόπικρος, Μτφρ.: Ανδρονίκη Μελετλίδου, Εκδόσεις Δώμα Σελ.: 230

«Μέσα από τη συνειδητοποίηση της επιθυμίας για τον άλλον ο εραστής-ποιητής ή εράστρια/ποιήτρια συνειδητοποιεί έτσι για πρώτη φορά στην αρχαϊκή ποίηση τη σύνδεση αλλά και την απόσταση που τον/την χωρίζει από το ερώμενο αντικείμενο και από ολόκληρο τον κόσμο. Όπως στους Έλληνες ποιητές, η οδύνη εμφανίζεται σ' εκείνο ακριβώς το όριο όπου ο εαυτός αλλοιώνεται και το γλυκό ρέπει ανησυχητικά προς το πικρό» γράφει εμφατικά για την παραδοξότητα του έρωτα η Κάρσον, για να συνεχίσει: «Η αμφιρρέπεια του έρωτα προκύπτει άμεσα από τη δύναμη που έχει να "ανακατεύει" τον εαυτό. Ο ερωτευμένος παραδέχεται με απόγνωση ότι αισθάνεται και καλά και άσχημα που ανακατεύεται, αλλά κατόπιν επιστρέφει στο ερώτημα "Αφού έχω ανακατευτεί μ' αυτόν τον τρόπο, ποιος είμαι τελικά;".

Με άλλα λόγια, η επιθυμία αλλάζει τον ερωτευμένο. "Ξεκινώντας από τα όρια της σάρκας, ο Αρχίλοχος κατανοεί τον νόμο που διαφοροποιεί τον εαυτό από τον μη εαυτό, γιατί ο Έρωτας τον χτυπά ακριβώς στο σημείο όπου εδράζεται αυτή η διαφορά". Τελικά, η δράση του έρωτα προϋποθέτει μια δύναμη, ένα βιταλιστικό ρεύμα ανανέωσης και αλλαγής που συμπαρασύρει ολόκληρο το σύμπαν της ποίησης, δίνει πνοή στους στίχους της Σαπφώς και στα σταρένια τοπία του Βαγκ Γκογκ ή κάνει τον κόσμο να είναι κόκκινος ή μπλε, ταυτόχρονα μαύρος και άσπρος».

Χωρίς αυτήν τη δύναμη που σε κάνει να ξυπνάς, να τρομάζεις ή να ταράζεσαι –να τι μπορεί να κάνει ένας ποιητής ή ένας ζωγράφος!– δεν παράγεται ποίηση. «Ο Ρέμπραντ σε ξυπνάει τη στιγμή ακριβώς που βλέπεις την ύλη να βγαίνει παραπατώντας απ' τις μορφές της» γράφει στα Λίγα Λόγια η Κάρσον κι αυτό θαρρώ πως είναι το δικό της στοίχημα: να κάνει τις λέξεις να αποκτήσουν τα φτερά του Πλάτωνα, ώστε να μπορούν να ίπτανται. Να φτάσουν εν ολίγοις στο χείλος του κρατήρα –ιδού η μανία της με τα ηφαίστεια– σαν τον τρικέφαλο Γηρυόνη από την Αυτοβιογραφία του Κόκκινου που κατοικούσε στα πέρατα του Ωκεανού – ένας τερατόμορφος ήρωας που ενέπνευσε διαφορετικές μορφές, όπως εκείνες του Δάντη.

Αν, λοιπόν, στον κόσμο του Ομήρου αποκαλύπτεται η μαγεία των επιθέτων, όπως τονίζει η ίδια στην εισαγωγή της Αυτοβιογραφίας του Κόκκινου, όπου το αίμα είναι μαύρο, οι γυναίκες καλλίπυγες και ο Ποσειδώνας έχει μπλε βλεφαρίδες, στην ποίηση του Στησίχορου οι μεταφορές αποκτούν μια δύναμη κυριολεκτική και απελευθερωτική, όχι συμπληρωματική. Αυτό, άλλωστε, που βλέπει η ποιήτρια εδώ δεν είναι η ανυπέρβλητη ηρωική δύναμη, όπως στο έπος, ούτε ο μυθικός τερατόμορφος ήρωας Γηρυόνης, αλλά ένα «κόκκινο αγόρι και το μικρό του σκυλί» και κυρίως η τρυφερή δυνατότητα της ποίησης να κάνει ακόμα και τα πιο απρόσιτα τερατα –που εν τέλει μπορεί να έχουν το ίδιο το νόημα– να αποκτήσουν μια απλότητα στα ανθρώπινα μέτρα, να γίνουν μέρος από εμάς για εμάς.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT