Ένα πρωτότυπο ημερολόγιο δασικής οικολογίας που μπορεί να διαβαστεί σαν αποσπασματικό μυθιστόρημα

Το δάσος ξέρει Facebook Twitter
0

ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ, αποφασίζοντας αυθαίρετα πως τα ΔΑΣΗ θα γράφονται με κεφαλαία. Στο τραπέζι όπου γράφει, έχοντας γυρισμένη την πλάτη στον λόφο του Λυκαβηττού, υπάρχει ένα βάζο με ασφόδελους, που τους έχει κόψει στον λόφο. Ο Λυκαβηττός απέχει μόλις 200 μέτρα. Ο λόφος του Στρέφη απέχει 650 μέτρα. Το άλσος Ιλισίων, ενάμισι χιλιόμετρο. Το άλσος Παγκρατίου, δύο χιλιόμετρα. Και το Αττικό Άλσος, δύο.

Βρίσκεται πέντε χιλιόμετρα μακριά από το αισθητικό δάσος της Καισαριανής και εννέα από το δάσος Χαϊδαρίου. Το δάσος Συγγρού απέχει δέκα χιλιόμετρα και το δάσος στην Πεντέλη δώδεκα. Πολύ πιο κοντά είναι το δάσος του λόφου Κόκκου στο Γαλάτσι, τέσσερα χιλιόμετρα, ενώ αρκετά μακριά είναι το δάσος της Πάρνηθας, δεκαοκτώ χιλιόμετρα. Πέντε χιλιόμετρα απέχει, από κει που γράφει, το άλσος της Νέας Σμύρνης, έξι χιλιόμετρα το άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας και 6,2 το άλσος Περιστερίου.

Το δάσος έχει έντονη κοινωνική ζωή. Δίνει και παίρνει θρεπτικές ουσίες, ανταλλάσσει μηνύματα κα ενέργεια. Τα δέντρα ενός δάσους ταΐζουν τους μύκητες και οι μύκητες ταΐζουν τα δέντρα.

Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος γράφει για τα δάση στο πρωτότυπο ημερολόγιό του που έχει τίτλο «Στα ΔΑΣΗ» (με κεφαλαία, όπως είπαμε). Η ημερολογιακή καταγραφή ‒αληθινή ή επινοημένη, δεν έχει σημασία‒ μας οδηγεί στην καρδιά της επικράτειας που είναι το δάσος, μια επικράτεια που είναι πρωτίστως φυσική, αλλά επίσης φαντασιακή, συναισθηματική, ποιητική, λογοτεχνική, ιερή, θρησκευτική, δαιμονική, μεταφορική, μετωνυμική.

Διαβάζω αυτό το ημερολόγιο σαν μυθιστόρημα. Ένα αποσπασματικό μυθιστόρημα που ανήκει στο λεγόμενο «nature writing», μια ευδιάκριτη πλέον λογοτεχνική κατηγορία. Ο όρος ανατρέχει βέβαια στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, στο έργο του Χένρι Ντέιβιντ Θόρο Ουόλντεν ή η ζωή στα δάση. Δεν είναι τυχαία η αναφορά στον Θόρο. Συναντάμε τον υπερβατιστή Αμερικανό συγγραφέα σε αρκετά σημεία του βιβλίου του Παπαδόπουλου, ακόμη και στην εικόνα του τραπεζιού με τους ασφόδελους από τον Λυκαβηττό.

«Όταν φέρνεις λουλούδια και καρπούς του Δάσους στο σπίτι, φέρνεις το ΔΑΣΟΣ» γράφει ο Παπαδόπουλος, παραπέμποντας στο Θόρο και στο Ουόλντεν: «Όταν φέρνεις στο σπίτι λουλούδια ή καρπούς από το ΔΑΣΟΣ, είναι η πεμπτουσία των αρωμάτων και των γεύσεων».

ΣΤΑ ΔΑΣΗ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Στα ΔΑΣΗ, εκδόσεις Ίκαρος

Η πρώτη γνωριμία με το δάσος, για τους περισσότερους από εμάς, είναι διαμεσολαβημένη. Πριν απ’ όλα, μέσα από τα παραμύθια, ιδιαίτερα τα παραμύθια συγγραφέων του Βορρά, όπως οι αδελφοί Γκριμ ή ο Σαρλ Περό. Το δάσος της Κοκκινοσκουφίτσας είναι τελικά και το δικό μας δάσος. Είναι η περιπλάνηση, το μυστήριο, το απρόοπτο, ο κακός λύκος και κυρίως η ηδονή να εγκαταλείπεις την πεπατημένη.

Ένα από τα μότο του βιβλίου του Παπαδόπουλου είναι ένας στίχος από το λιμπρέτο του μιούζικαλ του Στίβεν Σόντχαϊμ Into the woods, που είναι βασισμένο στα παραμύθια των αδελφών Γκριμ: «Όσο ξεμακραίνεις από το μονοπάτι, τόσο ομορφότερο το λουλούδι». Το άλλο μότο είναι ένας στίχος/φράση της Ελένης Βακαλό: «Κι αν καμωνόμουνα τόσον καιρό πως έγραφα ποιήματα ήταν μονάχα για να μπορέσω να πω για το δάσος».

Αυτή η διαμεσολαβημένη σχέση μας με το δάσος αποτυπώνεται στις αναφορές του Παπαδόπουλου σε πλήθος συγγραφέων. Βρίσκουμε τον Φλομπέρ αλλά και τον Πέτερ Χάντκε. Βρίσκουμε τον Τόμας Μπέρνχαρντ αλλα και τον Ζέμπαλντ. Βρίσκουμε τον Χάινριχ φον Κλάιστ αλλά και τον Βασίλη Στεριάδη. Βρίσκουμε την Τζούνα Μπαρνς αλλά και τον Όσιπ Μαντελστάμ.

Κάθε συγγραφέας δίνει στο δάσος μια άλλη διάσταση ή μια άλλη ανάγνωση. Ας πούμε, ο Γάλλος συγγραφέας Ερβέ Γκιμπέρ, από τα πρώτα θύματα του AIDS, στο βιβλίο του Στον φίλο που δεν μου έσωσε τη ζωή επαναλαμβάνει μια φράση αυτού του φίλου, που δεν ήταν άλλος από τον φιλόσοφο Μισέλ Φουκό, θύμα κι αυτός του AIDS. Σύμφωνα με τη φράση, ειπωμένη μεταξύ σοβαρού και αστείου, το AIDS «βγήκε από τα καζάνια κάποιων σαμάνων στα ΔΑΣΗ της Αφρικής».

Η διαμεσολάβηση δεν είναι όμως μόνο λογοτεχνική. Είναι και κινηματογραφική (οι περισσότερες ταινίες με πρωταγωνιστή το ΔΑΣΟΣ είναι τρόμου ή περιπέτειας, γράφει ο Παπαδόπουλος) ή απρόοπτα μουσική μέσα από τους στίχους ενός τραγουδιού του συγκροτήματος The Cure.

«Ίσως ένας από τους λόγους που πάω στο ΔΑΣΟΣ είναι για να ξανακούσω τα παραμύθια που μου διάβασαν πολλά χρόνια πριν. Ν’ ακούσω λύκους, να συναντήσω νάνους, να δω ερείπια, γκρεμισμένα σπιτάκι γουρουνιών», γράφει ο Παπαδόπουλος, που έχει γεννηθεί το 1976, σύμφωνα με το βιογραφικό του στο «αυτί» του βιβλίου του. «Επεξεργάζομαι και αναδιαμορφώνω ακόμη και σήμερα, στο μέσο της ζωής μου, το χρώμα και το σχήμα του ΔΑΣΟΥΣ που πρωτοσχηματίστηκε στο μυαλό μου εξ απαλών ονύχων».

Σε ένα είδος επιλόγου, ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος γράφει ότι το βιβλίο του είναι «μια επιτομή δασικής οικολογίας ή μια εκτεταμένη επισκόπηση της ποιητικής των ΔΑΣΩΝ».

Τι χρώμα έχει το δάσος; Ας μη βιαστούμε να απαντήσουμε. Ο Παπαδόπουλος απαριθμεί δεκαοκτώ χρώματα, ανάλογα με την κίνηση του ήλιου, τα ξέφωτα και τις τρύπες των δέντρων. Ανάμεσα στα χρώματα, όπως το πράσινο που μπορεί να γίνεται και σμαραγδί, το καφέ που μπορεί να γίνεται και ταμπά ή το κίτρινο που μπορεί να γίνεται κροκί, πρέπει να υπολογίσουμε το άσπρο, του χιονιού, και το μαύρο της νύχτας.

Πώς είναι ο χρόνος του δάσους; Είναι κατακόρυφος, γράφει ο συγγραφέας. «Σε κάθε δέντρο μετράει άλλος χρόνος, οι όρθιοι χρόνοι των δασών… Κοιτάς χαμηλά τις ρίζες, διατρέχεις τον κορμό του και μέχρι να φτάσει το βλέμμα σου στην κορυφή, ένας χρόνος έχει τελειώσει».

Το δάσος έχει έντονη κοινωνική ζωή. Δίνει και παίρνει θρεπτικές ουσίες, ανταλλάσσει μηνύματα και ενέργεια. Τα δέντρα ενός δάσους ταΐζουν τους μύκητες και οι μύκητες ταΐζουν τα δέντρα.

Το δάσος έχει τη δική του γλώσσα, που είναι και γλώσσα των ήχων του. «Στο YouTube μπορείς να βρεις μια δεκάωρη playlist με ήχους του ΔΑΣΟΥΣ και της φύσης». Αλλά κι εμείς μιλάμε διαφορετικά στα δάση. «Σκέψου ένα στόμα, μια γλώσσα διαρκώς απέναντι σε κορμούς, κλαδιά και φύλλα».

Το δάσος αρρωσταίνει και πεθαίνει. «Ο θάνατος των ΔΑΣΩΝ κρατάει για χρόνια, είναι βασανιστικός. Οι ενδείξεις στην αρχή είναι ορατές μόνο στους μυημένους και στους επιστήμονες. Στο τέλος τα ΔΑΣΗ κραυγάζουν για βοήθεια, όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί. Τα ΔΑΣΗ δεν θέλουν να πεθάνουν».

Πέρα από τη φυσική ζωή του δάσους, υπάρχει και η ποιητική εκδοχή της. Ας πούμε, αν συναντήσεις άνθρωπο στο δάσος, για κάποιον μυστήριο λόγο έρχεται σχεδόν πάντα από την αντίθετη κατεύθυνση. Ή το σκύψιμο είναι η πιο συχνή κίνηση που κάνει κάποιος όταν βρίσκεται στο δάσος.

Όταν φτάνουμε στο τέλος του βιβλίου, είναι σίγουρο ότι ως αναγνώστες έχουμε δει αλλιώς το δάσος. Ίσως να συμφωνούμε και με μια αποστροφή του συγγραφέα ότι «το ΔΑΣΟΣ (με κεφαλαία) είσαι εσύ».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς θα επιβιώσουμε από την κλιματική κρίση

Βιβλίο / Πώς θα επιβιώσουμε από την κλιματική κρίση

Η Christiana Figueres και ο Tom Rivett-Carnac, επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας του ΟΗΕ στις συνομιλίες για την ιστορική Συμφωνία του Παρισιού του 2015, απευθύνουν μια προειδοποίηση στο βιβλίο «Το μέλλον που επιλέγουμε».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Συνομιλία με δύο τολμηρούς κυρίους

Βιβλίο / Οι «Μέρες» του Σεφέρη στα γαλλικά

Πρόσφατα κυκλοφόρησε η επίτομη έκδοση στα γαλλικά των τεσσάρων πρώτων από τους συνολικά οκτώ τόμους των ημερολογίων του Γιώργου Σεφέρη και μιλήσαμε γι’ αυτό το σημαντικό εκδοτικό γεγονός με τους δύο Γάλλους που το οργάνωσαν και που αγαπούν πραγματικά την Ελλάδα, τους κ. Αντουάν Ζακοτέ και Ζιλ Ορτλίμπ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ