Ένα πρωτότυπο ημερολόγιο δασικής οικολογίας που μπορεί να διαβαστεί σαν αποσπασματικό μυθιστόρημα

Το δάσος ξέρει Facebook Twitter
0

ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ, αποφασίζοντας αυθαίρετα πως τα ΔΑΣΗ θα γράφονται με κεφαλαία. Στο τραπέζι όπου γράφει, έχοντας γυρισμένη την πλάτη στον λόφο του Λυκαβηττού, υπάρχει ένα βάζο με ασφόδελους, που τους έχει κόψει στον λόφο. Ο Λυκαβηττός απέχει μόλις 200 μέτρα. Ο λόφος του Στρέφη απέχει 650 μέτρα. Το άλσος Ιλισίων, ενάμισι χιλιόμετρο. Το άλσος Παγκρατίου, δύο χιλιόμετρα. Και το Αττικό Άλσος, δύο.

Βρίσκεται πέντε χιλιόμετρα μακριά από το αισθητικό δάσος της Καισαριανής και εννέα από το δάσος Χαϊδαρίου. Το δάσος Συγγρού απέχει δέκα χιλιόμετρα και το δάσος στην Πεντέλη δώδεκα. Πολύ πιο κοντά είναι το δάσος του λόφου Κόκκου στο Γαλάτσι, τέσσερα χιλιόμετρα, ενώ αρκετά μακριά είναι το δάσος της Πάρνηθας, δεκαοκτώ χιλιόμετρα. Πέντε χιλιόμετρα απέχει, από κει που γράφει, το άλσος της Νέας Σμύρνης, έξι χιλιόμετρα το άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας και 6,2 το άλσος Περιστερίου.

Το δάσος έχει έντονη κοινωνική ζωή. Δίνει και παίρνει θρεπτικές ουσίες, ανταλλάσσει μηνύματα κα ενέργεια. Τα δέντρα ενός δάσους ταΐζουν τους μύκητες και οι μύκητες ταΐζουν τα δέντρα.

Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος γράφει για τα δάση στο πρωτότυπο ημερολόγιό του που έχει τίτλο «Στα ΔΑΣΗ» (με κεφαλαία, όπως είπαμε). Η ημερολογιακή καταγραφή ‒αληθινή ή επινοημένη, δεν έχει σημασία‒ μας οδηγεί στην καρδιά της επικράτειας που είναι το δάσος, μια επικράτεια που είναι πρωτίστως φυσική, αλλά επίσης φαντασιακή, συναισθηματική, ποιητική, λογοτεχνική, ιερή, θρησκευτική, δαιμονική, μεταφορική, μετωνυμική.

Διαβάζω αυτό το ημερολόγιο σαν μυθιστόρημα. Ένα αποσπασματικό μυθιστόρημα που ανήκει στο λεγόμενο «nature writing», μια ευδιάκριτη πλέον λογοτεχνική κατηγορία. Ο όρος ανατρέχει βέβαια στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, στο έργο του Χένρι Ντέιβιντ Θόρο Ουόλντεν ή η ζωή στα δάση. Δεν είναι τυχαία η αναφορά στον Θόρο. Συναντάμε τον υπερβατιστή Αμερικανό συγγραφέα σε αρκετά σημεία του βιβλίου του Παπαδόπουλου, ακόμη και στην εικόνα του τραπεζιού με τους ασφόδελους από τον Λυκαβηττό.

«Όταν φέρνεις λουλούδια και καρπούς του Δάσους στο σπίτι, φέρνεις το ΔΑΣΟΣ» γράφει ο Παπαδόπουλος, παραπέμποντας στο Θόρο και στο Ουόλντεν: «Όταν φέρνεις στο σπίτι λουλούδια ή καρπούς από το ΔΑΣΟΣ, είναι η πεμπτουσία των αρωμάτων και των γεύσεων».

ΣΤΑ ΔΑΣΗ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Στα ΔΑΣΗ, εκδόσεις Ίκαρος

Η πρώτη γνωριμία με το δάσος, για τους περισσότερους από εμάς, είναι διαμεσολαβημένη. Πριν απ’ όλα, μέσα από τα παραμύθια, ιδιαίτερα τα παραμύθια συγγραφέων του Βορρά, όπως οι αδελφοί Γκριμ ή ο Σαρλ Περό. Το δάσος της Κοκκινοσκουφίτσας είναι τελικά και το δικό μας δάσος. Είναι η περιπλάνηση, το μυστήριο, το απρόοπτο, ο κακός λύκος και κυρίως η ηδονή να εγκαταλείπεις την πεπατημένη.

Ένα από τα μότο του βιβλίου του Παπαδόπουλου είναι ένας στίχος από το λιμπρέτο του μιούζικαλ του Στίβεν Σόντχαϊμ Into the woods, που είναι βασισμένο στα παραμύθια των αδελφών Γκριμ: «Όσο ξεμακραίνεις από το μονοπάτι, τόσο ομορφότερο το λουλούδι». Το άλλο μότο είναι ένας στίχος/φράση της Ελένης Βακαλό: «Κι αν καμωνόμουνα τόσον καιρό πως έγραφα ποιήματα ήταν μονάχα για να μπορέσω να πω για το δάσος».

Αυτή η διαμεσολαβημένη σχέση μας με το δάσος αποτυπώνεται στις αναφορές του Παπαδόπουλου σε πλήθος συγγραφέων. Βρίσκουμε τον Φλομπέρ αλλά και τον Πέτερ Χάντκε. Βρίσκουμε τον Τόμας Μπέρνχαρντ αλλα και τον Ζέμπαλντ. Βρίσκουμε τον Χάινριχ φον Κλάιστ αλλά και τον Βασίλη Στεριάδη. Βρίσκουμε την Τζούνα Μπαρνς αλλά και τον Όσιπ Μαντελστάμ.

Κάθε συγγραφέας δίνει στο δάσος μια άλλη διάσταση ή μια άλλη ανάγνωση. Ας πούμε, ο Γάλλος συγγραφέας Ερβέ Γκιμπέρ, από τα πρώτα θύματα του AIDS, στο βιβλίο του Στον φίλο που δεν μου έσωσε τη ζωή επαναλαμβάνει μια φράση αυτού του φίλου, που δεν ήταν άλλος από τον φιλόσοφο Μισέλ Φουκό, θύμα κι αυτός του AIDS. Σύμφωνα με τη φράση, ειπωμένη μεταξύ σοβαρού και αστείου, το AIDS «βγήκε από τα καζάνια κάποιων σαμάνων στα ΔΑΣΗ της Αφρικής».

Η διαμεσολάβηση δεν είναι όμως μόνο λογοτεχνική. Είναι και κινηματογραφική (οι περισσότερες ταινίες με πρωταγωνιστή το ΔΑΣΟΣ είναι τρόμου ή περιπέτειας, γράφει ο Παπαδόπουλος) ή απρόοπτα μουσική μέσα από τους στίχους ενός τραγουδιού του συγκροτήματος The Cure.

«Ίσως ένας από τους λόγους που πάω στο ΔΑΣΟΣ είναι για να ξανακούσω τα παραμύθια που μου διάβασαν πολλά χρόνια πριν. Ν’ ακούσω λύκους, να συναντήσω νάνους, να δω ερείπια, γκρεμισμένα σπιτάκι γουρουνιών», γράφει ο Παπαδόπουλος, που έχει γεννηθεί το 1976, σύμφωνα με το βιογραφικό του στο «αυτί» του βιβλίου του. «Επεξεργάζομαι και αναδιαμορφώνω ακόμη και σήμερα, στο μέσο της ζωής μου, το χρώμα και το σχήμα του ΔΑΣΟΥΣ που πρωτοσχηματίστηκε στο μυαλό μου εξ απαλών ονύχων».

Σε ένα είδος επιλόγου, ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος γράφει ότι το βιβλίο του είναι «μια επιτομή δασικής οικολογίας ή μια εκτεταμένη επισκόπηση της ποιητικής των ΔΑΣΩΝ».

Τι χρώμα έχει το δάσος; Ας μη βιαστούμε να απαντήσουμε. Ο Παπαδόπουλος απαριθμεί δεκαοκτώ χρώματα, ανάλογα με την κίνηση του ήλιου, τα ξέφωτα και τις τρύπες των δέντρων. Ανάμεσα στα χρώματα, όπως το πράσινο που μπορεί να γίνεται και σμαραγδί, το καφέ που μπορεί να γίνεται και ταμπά ή το κίτρινο που μπορεί να γίνεται κροκί, πρέπει να υπολογίσουμε το άσπρο, του χιονιού, και το μαύρο της νύχτας.

Πώς είναι ο χρόνος του δάσους; Είναι κατακόρυφος, γράφει ο συγγραφέας. «Σε κάθε δέντρο μετράει άλλος χρόνος, οι όρθιοι χρόνοι των δασών… Κοιτάς χαμηλά τις ρίζες, διατρέχεις τον κορμό του και μέχρι να φτάσει το βλέμμα σου στην κορυφή, ένας χρόνος έχει τελειώσει».

Το δάσος έχει έντονη κοινωνική ζωή. Δίνει και παίρνει θρεπτικές ουσίες, ανταλλάσσει μηνύματα και ενέργεια. Τα δέντρα ενός δάσους ταΐζουν τους μύκητες και οι μύκητες ταΐζουν τα δέντρα.

Το δάσος έχει τη δική του γλώσσα, που είναι και γλώσσα των ήχων του. «Στο YouTube μπορείς να βρεις μια δεκάωρη playlist με ήχους του ΔΑΣΟΥΣ και της φύσης». Αλλά κι εμείς μιλάμε διαφορετικά στα δάση. «Σκέψου ένα στόμα, μια γλώσσα διαρκώς απέναντι σε κορμούς, κλαδιά και φύλλα».

Το δάσος αρρωσταίνει και πεθαίνει. «Ο θάνατος των ΔΑΣΩΝ κρατάει για χρόνια, είναι βασανιστικός. Οι ενδείξεις στην αρχή είναι ορατές μόνο στους μυημένους και στους επιστήμονες. Στο τέλος τα ΔΑΣΗ κραυγάζουν για βοήθεια, όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί. Τα ΔΑΣΗ δεν θέλουν να πεθάνουν».

Πέρα από τη φυσική ζωή του δάσους, υπάρχει και η ποιητική εκδοχή της. Ας πούμε, αν συναντήσεις άνθρωπο στο δάσος, για κάποιον μυστήριο λόγο έρχεται σχεδόν πάντα από την αντίθετη κατεύθυνση. Ή το σκύψιμο είναι η πιο συχνή κίνηση που κάνει κάποιος όταν βρίσκεται στο δάσος.

Όταν φτάνουμε στο τέλος του βιβλίου, είναι σίγουρο ότι ως αναγνώστες έχουμε δει αλλιώς το δάσος. Ίσως να συμφωνούμε και με μια αποστροφή του συγγραφέα ότι «το ΔΑΣΟΣ (με κεφαλαία) είσαι εσύ».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς θα επιβιώσουμε από την κλιματική κρίση

Βιβλίο / Πώς θα επιβιώσουμε από την κλιματική κρίση

Η Christiana Figueres και ο Tom Rivett-Carnac, επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας του ΟΗΕ στις συνομιλίες για την ιστορική Συμφωνία του Παρισιού του 2015, απευθύνουν μια προειδοποίηση στο βιβλίο «Το μέλλον που επιλέγουμε».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Συνομιλία με δύο τολμηρούς κυρίους

Βιβλίο / Οι «Μέρες» του Σεφέρη στα γαλλικά

Πρόσφατα κυκλοφόρησε η επίτομη έκδοση στα γαλλικά των τεσσάρων πρώτων από τους συνολικά οκτώ τόμους των ημερολογίων του Γιώργου Σεφέρη και μιλήσαμε γι’ αυτό το σημαντικό εκδοτικό γεγονός με τους δύο Γάλλους που το οργάνωσαν και που αγαπούν πραγματικά την Ελλάδα, τους κ. Αντουάν Ζακοτέ και Ζιλ Ορτλίμπ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Σπίτι από ζάχαρη»: Το δίκτυο των ανθρώπινων σχέσεων στο μυθιστόρημα της Τζένιφερ Ίγκαν

Βιβλίο / Πώς θα ήταν αν μπορούσαμε να βιώσουμε ξανά όσα ζήσαμε στο παρελθόν;

Το «Σπίτι από ζάχαρη» είναι ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα με στοιχεία επιστημονικής φαντασίας που διερευνά τους κινδύνους της ψηφιακής εποχής, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την αξία της μνήμης και της σύνδεσης.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Θανάσης Βαλτινός: Η νουβέλα «Η Κάθοδος των Εννιά» του διακεκριμένου συγγραφέα

Οθόνες / «Η Κάθοδος των Εννιά»: Η διάσημη νουβέλα του Θανάση Βαλτινού

Πεθαίνει σαν σήμερα ο διακεκριμένος Έλληνας συγγραφέας. Αυτή είναι η ιστορία ενός από τα εμβληματικότερα βιβλία του και η βραβευμένη μεταφορά της στον κινηματογράφο, το 1984, από τον Χρίστο Σιοπαχά.
ΦΩΝΤΑΣ ΤΡΟΥΣΑΣ
Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ