Ένα πρωτότυπο ημερολόγιο δασικής οικολογίας που μπορεί να διαβαστεί σαν αποσπασματικό μυθιστόρημα

Το δάσος ξέρει Facebook Twitter
0

ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΑ ΔΑΣΗ, αποφασίζοντας αυθαίρετα πως τα ΔΑΣΗ θα γράφονται με κεφαλαία. Στο τραπέζι όπου γράφει, έχοντας γυρισμένη την πλάτη στον λόφο του Λυκαβηττού, υπάρχει ένα βάζο με ασφόδελους, που τους έχει κόψει στον λόφο. Ο Λυκαβηττός απέχει μόλις 200 μέτρα. Ο λόφος του Στρέφη απέχει 650 μέτρα. Το άλσος Ιλισίων, ενάμισι χιλιόμετρο. Το άλσος Παγκρατίου, δύο χιλιόμετρα. Και το Αττικό Άλσος, δύο.

Βρίσκεται πέντε χιλιόμετρα μακριά από το αισθητικό δάσος της Καισαριανής και εννέα από το δάσος Χαϊδαρίου. Το δάσος Συγγρού απέχει δέκα χιλιόμετρα και το δάσος στην Πεντέλη δώδεκα. Πολύ πιο κοντά είναι το δάσος του λόφου Κόκκου στο Γαλάτσι, τέσσερα χιλιόμετρα, ενώ αρκετά μακριά είναι το δάσος της Πάρνηθας, δεκαοκτώ χιλιόμετρα. Πέντε χιλιόμετρα απέχει, από κει που γράφει, το άλσος της Νέας Σμύρνης, έξι χιλιόμετρα το άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας και 6,2 το άλσος Περιστερίου.

Το δάσος έχει έντονη κοινωνική ζωή. Δίνει και παίρνει θρεπτικές ουσίες, ανταλλάσσει μηνύματα κα ενέργεια. Τα δέντρα ενός δάσους ταΐζουν τους μύκητες και οι μύκητες ταΐζουν τα δέντρα.

Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος γράφει για τα δάση στο πρωτότυπο ημερολόγιό του που έχει τίτλο «Στα ΔΑΣΗ» (με κεφαλαία, όπως είπαμε). Η ημερολογιακή καταγραφή ‒αληθινή ή επινοημένη, δεν έχει σημασία‒ μας οδηγεί στην καρδιά της επικράτειας που είναι το δάσος, μια επικράτεια που είναι πρωτίστως φυσική, αλλά επίσης φαντασιακή, συναισθηματική, ποιητική, λογοτεχνική, ιερή, θρησκευτική, δαιμονική, μεταφορική, μετωνυμική.

Διαβάζω αυτό το ημερολόγιο σαν μυθιστόρημα. Ένα αποσπασματικό μυθιστόρημα που ανήκει στο λεγόμενο «nature writing», μια ευδιάκριτη πλέον λογοτεχνική κατηγορία. Ο όρος ανατρέχει βέβαια στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, στο έργο του Χένρι Ντέιβιντ Θόρο Ουόλντεν ή η ζωή στα δάση. Δεν είναι τυχαία η αναφορά στον Θόρο. Συναντάμε τον υπερβατιστή Αμερικανό συγγραφέα σε αρκετά σημεία του βιβλίου του Παπαδόπουλου, ακόμη και στην εικόνα του τραπεζιού με τους ασφόδελους από τον Λυκαβηττό.

«Όταν φέρνεις λουλούδια και καρπούς του Δάσους στο σπίτι, φέρνεις το ΔΑΣΟΣ» γράφει ο Παπαδόπουλος, παραπέμποντας στο Θόρο και στο Ουόλντεν: «Όταν φέρνεις στο σπίτι λουλούδια ή καρπούς από το ΔΑΣΟΣ, είναι η πεμπτουσία των αρωμάτων και των γεύσεων».

ΣΤΑ ΔΑΣΗ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Στα ΔΑΣΗ, εκδόσεις Ίκαρος

Η πρώτη γνωριμία με το δάσος, για τους περισσότερους από εμάς, είναι διαμεσολαβημένη. Πριν απ’ όλα, μέσα από τα παραμύθια, ιδιαίτερα τα παραμύθια συγγραφέων του Βορρά, όπως οι αδελφοί Γκριμ ή ο Σαρλ Περό. Το δάσος της Κοκκινοσκουφίτσας είναι τελικά και το δικό μας δάσος. Είναι η περιπλάνηση, το μυστήριο, το απρόοπτο, ο κακός λύκος και κυρίως η ηδονή να εγκαταλείπεις την πεπατημένη.

Ένα από τα μότο του βιβλίου του Παπαδόπουλου είναι ένας στίχος από το λιμπρέτο του μιούζικαλ του Στίβεν Σόντχαϊμ Into the woods, που είναι βασισμένο στα παραμύθια των αδελφών Γκριμ: «Όσο ξεμακραίνεις από το μονοπάτι, τόσο ομορφότερο το λουλούδι». Το άλλο μότο είναι ένας στίχος/φράση της Ελένης Βακαλό: «Κι αν καμωνόμουνα τόσον καιρό πως έγραφα ποιήματα ήταν μονάχα για να μπορέσω να πω για το δάσος».

Αυτή η διαμεσολαβημένη σχέση μας με το δάσος αποτυπώνεται στις αναφορές του Παπαδόπουλου σε πλήθος συγγραφέων. Βρίσκουμε τον Φλομπέρ αλλά και τον Πέτερ Χάντκε. Βρίσκουμε τον Τόμας Μπέρνχαρντ αλλα και τον Ζέμπαλντ. Βρίσκουμε τον Χάινριχ φον Κλάιστ αλλά και τον Βασίλη Στεριάδη. Βρίσκουμε την Τζούνα Μπαρνς αλλά και τον Όσιπ Μαντελστάμ.

Κάθε συγγραφέας δίνει στο δάσος μια άλλη διάσταση ή μια άλλη ανάγνωση. Ας πούμε, ο Γάλλος συγγραφέας Ερβέ Γκιμπέρ, από τα πρώτα θύματα του AIDS, στο βιβλίο του Στον φίλο που δεν μου έσωσε τη ζωή επαναλαμβάνει μια φράση αυτού του φίλου, που δεν ήταν άλλος από τον φιλόσοφο Μισέλ Φουκό, θύμα κι αυτός του AIDS. Σύμφωνα με τη φράση, ειπωμένη μεταξύ σοβαρού και αστείου, το AIDS «βγήκε από τα καζάνια κάποιων σαμάνων στα ΔΑΣΗ της Αφρικής».

Η διαμεσολάβηση δεν είναι όμως μόνο λογοτεχνική. Είναι και κινηματογραφική (οι περισσότερες ταινίες με πρωταγωνιστή το ΔΑΣΟΣ είναι τρόμου ή περιπέτειας, γράφει ο Παπαδόπουλος) ή απρόοπτα μουσική μέσα από τους στίχους ενός τραγουδιού του συγκροτήματος The Cure.

«Ίσως ένας από τους λόγους που πάω στο ΔΑΣΟΣ είναι για να ξανακούσω τα παραμύθια που μου διάβασαν πολλά χρόνια πριν. Ν’ ακούσω λύκους, να συναντήσω νάνους, να δω ερείπια, γκρεμισμένα σπιτάκι γουρουνιών», γράφει ο Παπαδόπουλος, που έχει γεννηθεί το 1976, σύμφωνα με το βιογραφικό του στο «αυτί» του βιβλίου του. «Επεξεργάζομαι και αναδιαμορφώνω ακόμη και σήμερα, στο μέσο της ζωής μου, το χρώμα και το σχήμα του ΔΑΣΟΥΣ που πρωτοσχηματίστηκε στο μυαλό μου εξ απαλών ονύχων».

Σε ένα είδος επιλόγου, ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος γράφει ότι το βιβλίο του είναι «μια επιτομή δασικής οικολογίας ή μια εκτεταμένη επισκόπηση της ποιητικής των ΔΑΣΩΝ».

Τι χρώμα έχει το δάσος; Ας μη βιαστούμε να απαντήσουμε. Ο Παπαδόπουλος απαριθμεί δεκαοκτώ χρώματα, ανάλογα με την κίνηση του ήλιου, τα ξέφωτα και τις τρύπες των δέντρων. Ανάμεσα στα χρώματα, όπως το πράσινο που μπορεί να γίνεται και σμαραγδί, το καφέ που μπορεί να γίνεται και ταμπά ή το κίτρινο που μπορεί να γίνεται κροκί, πρέπει να υπολογίσουμε το άσπρο, του χιονιού, και το μαύρο της νύχτας.

Πώς είναι ο χρόνος του δάσους; Είναι κατακόρυφος, γράφει ο συγγραφέας. «Σε κάθε δέντρο μετράει άλλος χρόνος, οι όρθιοι χρόνοι των δασών… Κοιτάς χαμηλά τις ρίζες, διατρέχεις τον κορμό του και μέχρι να φτάσει το βλέμμα σου στην κορυφή, ένας χρόνος έχει τελειώσει».

Το δάσος έχει έντονη κοινωνική ζωή. Δίνει και παίρνει θρεπτικές ουσίες, ανταλλάσσει μηνύματα και ενέργεια. Τα δέντρα ενός δάσους ταΐζουν τους μύκητες και οι μύκητες ταΐζουν τα δέντρα.

Το δάσος έχει τη δική του γλώσσα, που είναι και γλώσσα των ήχων του. «Στο YouTube μπορείς να βρεις μια δεκάωρη playlist με ήχους του ΔΑΣΟΥΣ και της φύσης». Αλλά κι εμείς μιλάμε διαφορετικά στα δάση. «Σκέψου ένα στόμα, μια γλώσσα διαρκώς απέναντι σε κορμούς, κλαδιά και φύλλα».

Το δάσος αρρωσταίνει και πεθαίνει. «Ο θάνατος των ΔΑΣΩΝ κρατάει για χρόνια, είναι βασανιστικός. Οι ενδείξεις στην αρχή είναι ορατές μόνο στους μυημένους και στους επιστήμονες. Στο τέλος τα ΔΑΣΗ κραυγάζουν για βοήθεια, όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί. Τα ΔΑΣΗ δεν θέλουν να πεθάνουν».

Πέρα από τη φυσική ζωή του δάσους, υπάρχει και η ποιητική εκδοχή της. Ας πούμε, αν συναντήσεις άνθρωπο στο δάσος, για κάποιον μυστήριο λόγο έρχεται σχεδόν πάντα από την αντίθετη κατεύθυνση. Ή το σκύψιμο είναι η πιο συχνή κίνηση που κάνει κάποιος όταν βρίσκεται στο δάσος.

Όταν φτάνουμε στο τέλος του βιβλίου, είναι σίγουρο ότι ως αναγνώστες έχουμε δει αλλιώς το δάσος. Ίσως να συμφωνούμε και με μια αποστροφή του συγγραφέα ότι «το ΔΑΣΟΣ (με κεφαλαία) είσαι εσύ».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς θα επιβιώσουμε από την κλιματική κρίση

Βιβλίο / Πώς θα επιβιώσουμε από την κλιματική κρίση

Η Christiana Figueres και ο Tom Rivett-Carnac, επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας του ΟΗΕ στις συνομιλίες για την ιστορική Συμφωνία του Παρισιού του 2015, απευθύνουν μια προειδοποίηση στο βιβλίο «Το μέλλον που επιλέγουμε».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Συνομιλία με δύο τολμηρούς κυρίους

Βιβλίο / Οι «Μέρες» του Σεφέρη στα γαλλικά

Πρόσφατα κυκλοφόρησε η επίτομη έκδοση στα γαλλικά των τεσσάρων πρώτων από τους συνολικά οκτώ τόμους των ημερολογίων του Γιώργου Σεφέρη και μιλήσαμε γι’ αυτό το σημαντικό εκδοτικό γεγονός με τους δύο Γάλλους που το οργάνωσαν και που αγαπούν πραγματικά την Ελλάδα, τους κ. Αντουάν Ζακοτέ και Ζιλ Ορτλίμπ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τζόναθαν Κόου: «Τι ωραίο πλιάτσικο!»

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT