Ελύτης εδώ και τώρα

Ελύτης εδώ και τώρα Facebook Twitter
0
Ελύτης εδώ και τώρα Facebook Twitter
Στο λεύκωμα επανέρχονται με τρόπο καίριο όσα πολύτιμα έχουμε κρατήσει από τον Ελύτη: το φως, τα βιβλία, η γλώσσα, το όραμα, η μουσική...

Η επέτειος είναι απλώς μια αφορμή για να θυμηθείς αυτό που χρυσώνεται, που μένει πάντα εκεί και αντί να απομακρύνεται, ανεβαίνει προς το ζενίθ του. Αυτό συμβαίνει με τον Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος, αντί να ξεχνιέται, είκοσι κιόλας χρόνια μετά τον θάνατό του, σήμερα μοιάζει πιο αδυσώπητος, μέσα στην αλήθεια του, από ποτέ. Μοιάζει να αντιστρέφει, άθελά του, την ασχήμια, τη στιγμή ακριβώς που ένα ακόμα πολιτικό συμβάν, μια αποσπασματική είδηση, ένα θορυβώδες δημοσίευμα, καταδεικνύουν ότι τα πράγματα απλώς δεν θα μπορούσαν να είναι αλλιώς. Οι σάπιοι θρύλοι βγάζουν πια μια αποφορά από τα ντουλάπια της ιστορίας, ενώ το παλιό ορίζεται ως νέο και το νέο ως παλιό. Αντίθετα, ο Ελύτης είναι εδώ ?ποτέ νεκρός, μα πάντα ολοζώντανος?, για να μας θυμίσει ότι μπορούμε να βρούμε το ανέφικτο, ακριβώς επειδή οφείλουμε να επινοήσουμε το καθημερινό. Γι' αυτό και το λεύκωμα με τον ακριβή τίτλο Ο Ναυτίλος του Αιώνα που εκδόθηκε το 2011, αλλά εξακολουθεί να κυκλοφορεί σήμερα σε ανατύπωση, σε επιμέλεια και σύνθεση Ιουλίτας Ηλιοπούλου από τις εκδόσεις Ίκαρος δεν είναι μόνο ένας φόρος τιμής στον ποιητή αλλά και ένα νοερό και πραγματικό καταφύγιο. Ελύτης εδώ και τώρα, λοιπόν, ως απάντηση σε ένα ελληνικό παρόν που χάσκει μετέωρο και κενό.


Στο λεύκωμα επανέρχονται με τρόπο καίριο όσα πολύτιμα έχουμε κρατήσει από τον Ελύτη: το φως, τα βιβλία, η γλώσσα, το όραμα, η μουσική (σε κεφάλαια που φέρουν ακριβείς τίτλους όπως «Άξιον Εστί το φως», «Ποίηση μόνον είναι Κείνο που απομένει» ή «Ανάγκη να μετατρεπόμαστε κάθε στιγμή σε εικόνα»). Στην αρχή παρατίθεται χρονολόγιο, ενώ στη συνέχεια ζωντανεύει, μέσα από αποσπάσματα, φωτογραφίες και κολάζ, ο κόσμος του ποιητή. Πολλοί συνέβαλαν στην οργάνωση του υλικού (η φιλόλογος Φωτεινή Τασιού, η Μαρία Ζουράρη στην τεκμηρίωση του εικονογραφικού υλικού, Νίκος Κυριακίδης στην επιμελημένη επεξεργασία κάθε σελίδας, ο Ηλίας Καφάογλου και Μαριλένα Πανουργιά στην προσωπική εργασία). Η παρεμβατική διάθεση που κατευθύνει το έργο, θέτοντας άδηλα το ερώτημα «γιατί ο Ελύτης», δίνεται στον πρόλογο που υπογράφει η Ιουλίτα Ηλιόπουλου, επιμένοντας πως οι λέξεις του συνιστούν «προτροπές πράξης» και «εφαλτήρια ενεργειών». Αυτό κρατάμε ως προαπαιτούμενο, ενδεχομένως και ως απάντηση στο γιατί ο Ελύτης τώρα. Δεν είναι παράταιρο, αν σκεφτείς πως τα δεδομένα της ποίησης ή του οράματος του ποιητή δεν ήταν καθόλου ασαφή, παρά όριζαν το τσαγανό ενός κόσμου εντελώς αδιαπραγμάτευτου από τότε. Αυτό συμβαίνει και σήμερα, σε μια εποχή κατά την οποία τα πάντα μοιάζουν ηττημένα και η σκέψη του προβάλλει ως το μοναδικό νόημα που θα μπορούσε κανείς να προτάξει απέναντι στο κενό. Μια σκέψη που δεν υποτάχθηκε σε καμία εξωτερική συνθήκη ή συμβεβηκός και έμεινε αγέρωχη, να στοχάζεται δυνατά και βαθιά από το πιο χαμηλό σημείο της ελληνικής συνθήκης. Η απλή πέτρα από την ξερολιθιά όπλισε τα χέρια του ποιητή ώστε να γράψει στίχους, διεκδικώντας με πάθος την αλήθεια που επιβάλλουν η απλότητα, το μικρό ελάχιστο φέγγος που παραμένει κρυμμένο στο πιο οδυνηρό έλλειμμα: «Λίγη καθαρή καρδιά ζητάει πάντοτε το Απίθανο για να φανερωθεί (...)

Ας τον ακολουθήσουμε σε αυτό το όραμα από το οποίο «έβγαινε μια αίσθηση και η αίσθηση αυτή οδηγούσε πάλι σ' ένα όραμα. Είχε σημασία η κίνηση. Θέλω να πω, η παράλληλη κίνηση της ψυχής ή αλλιώς και το αιώνιο».

Και, βέβαια, με τις αισθήσεις και με την ανταλλαγή τους οι απλοί άνθρωποι γνώρισαν ανέκαθεν τον κόσμο και οι ποιητές το μέλλον τους μέσα στον ουρανό» φανερώνει επίσης το απόσπασμα που παρατίθεται στο λεύκωμα (από τα «Ανοιχτά Χαρτιά»). Έτσι και τώρα: τι χρειαζόμαστε ακριβώς για να είμαστε πλούσιοι; Γιατί, τελικά, έχουμε ανάγκη το όραμα και όχι μόνο τα λεφτά; (και αυτό είναι που πρέπει να αναρωτιόμαστε σε καιρό κρίσης). Λίγη ελευθερία που μπορεί να φυσάει από την οντολογική αυτοτέλεια, καθώς και Τέχνη-Τύχη-Τόλμη, Τύχη που ανήγαγε ο ίδιος ο Ελύτης σε προσωπικό και καθολικό μανιφέστο. Άλλωστε, αυτά τα τρία ποτέ δεν τα διαχώρισε και μπαίνοντας με θάρρος στον ορμητικό ποταμό που βάφτισε τον Ηράκλειτο κατάλαβε πως η αντίφαση δεν δείχνει αδιέξοδα παρά δρόμους. Δείχνει λειτουργία. Αντί για την άρνηση ή τη διαλεκτική που όρισαν γενιές και γενιές των Δυτικών, η κατάφαση του απλού και του ωραίου, το θετικό που σαρώνει συντριπτικά την αρνητική αμφιβολία, έγιναν το ακατάλυτο σύμπαν του ποιητικού του κόσμου. Κάποτε λέγαμε ότι η αθωότητα του Ελύτη είναι εξηγήσιμη, τώρα λέμε ότι είναι επιβεβλημένη. Ενδεχομένως να μην καταλάβαμε πως ο ήλιος που έρχεται να λούσει τα τραύματα δεν ήταν αυτός ενός γλυκού πρωινού αλλά μιας σαρωτικής και ισοπεδωτικής αλήθειας. Αν κάτι, επομένως, ξαναφέρνει τον Ελύτη στο προσκήνιο ως περισσότερο επίκαιρο από ποτέ είναι ότι αποκαλύπτει τα υλικά μιας πολύτιμης ταυτότητας που θέλουμε διαρκώς να ξεχνάμε: «Η ποιητική ματιά κατακυρώνει την παρουσία ενός κόσμου διαφορετικού. Του γνωστού κόσμου που καταλύει τη μοναξιά των στοιχείων, ειρηνεύει τους εχθρικούς πληθυσμούς, υψώνει τις σημαίες στο ύψος της μίας και μόνης σημαίας όλων των ανθρώπων» γράφει στα «Ανοιχτά Χαρτιά». Αυτοί θέλουμε να είμαστε και σε έναν τέτοιο κόσμο ξεχάσαμε να ζούμε.


Ποιος είναι, λοιπόν, αυτός ο κόσμος; Ο μικρός, ο μέγας, που διαθέτει την οξύτητα του αλατιού που λαξεύτηκε στο ανθρώπινο κορμί και τη γλύκα που χαρίζει η αγκαλιά από ένα κορίτσι: «Τη στιγμή που η αόρατη, αλλά και γι' αυτό πιο ουσιαστική, πιο συγκλονιστική θαυματουργία συνεχίζεται με τη μορφή ενός απλού άνθους που ανοίγει τα πέταλά του ή μιας θάλασσας που στραφτοκοπάει στον ήλιο, έχει το δικαίωμα να ελπίζει κανείς ότι, ανάμεσ' από τα φοβερά κυκλοτρόνια, και τους ηλεκτρονικούς εγκεφάλους, μια μέρα, όπως ανάμεσ' από δυο μαλτεζόπετρες, θα ξεφυτρώσει πάλι, σαν καταπόρφυρη παπαρούνα, η Ποίηση. Δε μιλώ για την ικανότητα να συνθέτει κανένας στίχους αλλά για την άλλη ? ν' ανασυνθέτει τον κόσμο κυριολεκτικά και μεταφορικά, έτσι που οι πόθοι του, όσο περισσότερο καταφέρνουν να πραγματοποιούνται, τόσο και πιο πολύ θα συντελούν στο να υλοποιηθεί ένα Αγαθό αποδεκτό από το σύνολο των Ανθρώπων» («Ανοιχτά Χαρτιά», απόσπασμα από το λεύκωμα). Δεν χωρούν εδώ αμφιβολίες, όχι γιατί δεν είναι αποδεκτές ?άλλωστε τα πάντα στην ποίηση του Ελύτη καταυγάζουν ελευθερία? αλλά γιατί κάτι τέτοιο προστάζει το ίδιο το αίτημα της ζωής. Υπέροχο το κεφάλαιο που προτάσσει τις οντολογικές θέσεις του Ελύτη υπό τον τίτλο «Ένα μεταφορικό καλοκαίρι με περίμενε», λαμβάνοντας υπόψη πως αυτό που αγωνιούσε να βρει ο Ελύτης ως άνθρωπος που τον έθρεψε η ποίηση δεν ήταν κάτι έξω από εμάς αλλά η ουσία, το βιος, η αλήθεια και η αγάπη: το μαυροτσούκαλο, η Σαπφώ, που υπήρξε ο πρώτος του και αμετανόητος έρωτας και η μάνα και Παναγιά που άπλωνε την αγκαλιά της στα εκκλησάκια. Σήμερα, που τίποτε από όλα αυτά δεν συνιστούν τη μοναδική μας αλήθεια –πόσο, αλήθεια, αγαπούν και πόσο ερωτεύονται, μέσα σε τόσο θόρυβο, οι άνθρωποι;?, ο Ελύτης έρχεται για να μας τραβήξει ποιητικά από το μανίκι. Ας τον ακολουθήσουμε σε αυτό το όραμα από το οποίο «έβγαινε μια αίσθηση και η αίσθηση αυτή οδηγούσε πάλι σ' ένα όραμα. Είχε σημασία η κίνηση. Θέλω να πω, η παράλληλη κίνηση της ψυχής ή αλλιώς και το αιώνιο». Νυν και αεί θα έλεγαν οι θρησκευόμενοι, συνενώνοντας τον χρόνο. Νυν και αεί θα έλεγε ο μεταφυσικά γήινος ποιητής, πιστεύοντας ταυτόχρονα στο στιγμιαίο και στο αιώνιο.

Το άρθρο είναι από την έντυπη έκδοση της LIFO.

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ