Εκφράζοντας σύγχρονες αγωνίες μέσα από αρχαία κείμενα

Εκφράζοντας σύγχρονες αγωνίες μέσα από αρχαία κείμενα Facebook Twitter
0
Εκφράζοντας σύγχρονες αγωνίες μέσα από αρχαία κείμενα Facebook Twitter

Μεταξύ βιογραφίας και φαντασίας: το 408 π.Χ. ο Ευριπίδης (περ. 485-406 π.Χ.), μεγάλος σε ηλικία πια, καταφεύγει στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Αρχελάου. Το να εγκαταλείψεις την υπερ-πολιτισμένη Αθήνα για να καταφύγεις στην αρχαϊκή Μακεδονία είναι μια κρίσιμη επιλογή. Αλλού, σε μιαν άλλη γη, ίσως να υπήρχαν οι απαντήσεις που ο ποιητής δεν βρήκε στη μελέτη της φιλοσοφίας και στη συναναστροφή του με τους σοφιστές. «Λες και η ανανεωμένη επαφή με τη φύση, στην άγρια χώρα της Μακεδονίας, και το ξύπνημα, μέσα στη φαντασία, μιας παλιάς ιστορίας θαυμάτων, ελευθέρωσε μιαν ανάβρα μέσα στον νου του ηλικιωμένου ποιητή και αποκατάστησε την επαφή με κρυμμένες πηγές δύναμης, που τις είχε χάσει μέσα στο αφύσικο, υπερδιανοούμενο περιβάλλον της Αθήνας στο τέλος του 5ου αιώνα» σημειώνει ο καλός, παλιός Ε.R. Dodds. Λίγο πριν πεθάνει γράφει τις Βάκχες, ένα έργο-επιστροφή, «παλαιάς μόδας» σε ύφος και σε δομή αλλά μ' ένα αναρχικό θέμα: ο νόμος, η λογική, η τάξη που οι άνθρωποι δομούν τις κοινωνίες τους αποτελούν αμυντικά όπλα στον αθέατο εχθρό, που δεν είναι άλλος από τη ζωώδη καταγωγή και φύση τους. Τα πρωτόγονα ένστικτα, ο κανιβαλισμός, οι ανθρωποθυσίες, ο φόβος, ο φόβος, ο φόβος, έχουν θαφτεί κάτω από χιλιάδες τόμους νόμων.


Ο homo sapiens φοβάται τον homo erectus: ο Διόνυσος είναι Δενδρίτης ή Ένδενδρος (η Δύναμη που ενυπάρχει στο δέντρο), είναι  Άνθιος (φορέας της άνθησης), Κάρπιος (φορέας των καρπών), Φλευς ή Φλέως (η πλησμονή της ζωής). Ο Πλούταρχος γράφει ότι η δικαιοδοσία του αφορά ολόκληρη την υγρή φύση, όχι μόνο τον οίνο, τη ρευστή φωτιά του σταφυλιού αλλά και τον χυμό που ρέει κάτω από το ξύλινο δέρμα των δέντρων, το αίμα που χτυπάει στις φλέβες του νεαρού ζώου, όλα τα μυστηριώδη και ανεξέλεγκτα ρεύματα και τα κυκλικά φαινόμενα στο βασίλειο της φύσης. Ο Ευριπίδης με τον τρόπο του αναδεικνύει ζητήματα τα οποία εν μέρει απαντήθηκαν τον 20ό αι. Ο πολιτισμένος άνθρωπος επιβλήθηκε στον φυσικό άνθρωπο, αλλά πολλοί άνθρωποι μαζί εξακολουθούν να μοιάζουν/συμπεριφερόνται σαν αγέλη, ενώ ακόμα και η πιο στιβαρή και συγκροτημένη προσωπικότητα είναι αδύναμη μπροστά, λ.χ., στο ερωτικό πάθος. Οι κάθε λογής ιδεαλισμοί είναι επικίνδυνοι γιατί ηθικολογούν, κλείνοντας τα μάτια στην απροκάλυπτη αλήθεια ότι στη φύση λογική και ηθική δεν νοούνται. Ο Πενθέας επιμένει στην έλλογη κατασκευή της Πόλεως. Ο Διόνυσος τη (το) διαλύει. Η εποχή μας, που φλερτάρει επίμονα με τα άκρα, φωτίζει ποικιλοτρόπως αυτή την παλιά ιστορία.


Βάκχες 2013: τρεις ηθοποιοί σ' έναν μικρό, κλειστό χώρο αφηγούνται την ιστορία ενός βασιλιά, του Πενθέα, που τα βάζει μ' έναν νεοφερμένο θεό γιατί παρασύρει τους πιστούς του σε πρωτόγονες μορφές λατρείας, σε όργια, κανιβαλισμό και ωμοφαγία. Τα επεισόδια και τα χορικά ενοποιούνται, το τέλος δεν έχει ανάγκη την κανονιστική λύση της θεϊκής παρέμβασης. Με ένα «Αν ήμουν...» (... ο Διόνυσος, ο Κάδμος, ο Τειρεσίας, ο Πενθέας κ.ο.κ.) ο Δημήτρης Μοθωναίος, ο Άρης Μπαλής και ο (σκηνοθέτης) Έκτορας Λυγίζος εναλλάσσονται στους ρόλους, μετωπικά στραμμένοι προς το κοινό. Μια βασανισμένη (με την έννοια της ουσιαστικής αναμέτρησης της σύγχρονης γλώσσας με το πρωτότυπο) απόδοση της τραγωδίας, αυτή του Γιώργου Χειμωνά, γίνεται πεδίο έρευνας για τη «λεκτική» και σωματική ερμηνεία τους. Ο τονισμός που υιοθετείται μοιάζει να ξεχωρίζει μία λέξη από κάθε στίχο, σε μια διαρκή αναμέτρηση της αναπνοής με τον ρυθμό του λόγου και το νόημά του. Ένας μικρός κινητικός κώδικας σχηματίζεται από συγκεκριμένες, λιγοστές χειρονομίες που συνδέονται με συγκεκριμένα πρόσωπα της τραγωδίας ή με φάσεις μύησης (αν δεχτούμε πως οι Βάκχες αποτελούν δραματική εκδοχή της μυητικής διαδικασίας στα άδηλα και τα κρύφια της ανάγκης του ανθρώπου να συναντήσει τον Θεό, δηλαδή την έσχατη, ολική και διαρκώς διαφεύγουσα Απάντηση). Αν έπρεπε να ξεχωρίσω έναν ηθοποιό από τις παραστάσεις που έχω παρακολουθήσει μέχρι στιγμής τον φετινό χειμώνα, ο Μοθωναίος θα ήταν στη short-list για τον μονολογικό πρόλογό του (ως Διόνυσος). Αποκαλυπτική είναι και η ερμηνεία του Άρη Μπαλή, όταν μέσα σ' έναν κύκλο (φωτός) και με λυγισμένα γόνατα, σε έκσταση που η ίδια η εξιστόρηση προκαλεί, αφηγείται τον διαμελισμό του Πενθέα από τη μητέρα του και τις Βάκχες.


Η Κλειώ Μπομπότη, σε συνεργασία με τον Δημήτρη Κασσιμάτη στους φωτισμούς, πρότεινε μια σκηνογραφία που εξυπηρετούσε τη σκηνική πρόταση, υπερβαίνοντας το εμπόδιο των περιορισμένων διαστάσεων του χώρου: μία κάθετη επιφάνεια που μετακινούνταν άλλοτε μπροστά, αφήνοντας ελάχιστο κενό μεταξύ των ηθοποιών και της πρώτης σειράς των θεατών, κι άλλοτε προς τα πίσω, διευρύνοντας τον σκηνικό χώρο ως τα όριά του, ανάλογα με το αν η διά του λόγου αναμέτρηση αφορούσε μεμονωμένα πρόσωπα (τους ήρωες) ή συλλογικά υποκείμενα (Βάκχες).


Ο Έκτωρ Λυγίζος συνεχίζει να ψάχνει τα μέσα και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να κάνει κάποιος θέατρο σήμερα. Η προσπάθειά του να αναδείξει μέσα από παλιά και κουρασμένα κείμενα σύγχρονες αγωνίες αποδίδει. Στις Βάκχες του το σώμα ξέρει. Και μιλάει – διεκδικώντας μια απόλυτη στιγμή ευτυχίας, πλήρωσης, χωρίς παρελθόν, χωρίς μέλλον.

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπομπ Γουίλσον

Απώλειες / Μπομπ Γουίλσον (1941-2025): Το προκλητικό του σύμπαν ήταν ένα και μοναδικό

Μεγάλωσε σε μια κοινότητα όπου το θέατρο θεωρούνταν ανήθικο. Κι όμως, με το ριζοσπαστικό του έργο σφράγισε τη σύγχρονη τέχνη του 20ού αιώνα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Υποκλίθηκε πολλές φορές στο αθηναϊκό κοινό – και εκείνο, κάθε φορά, του ανταπέδιδε την τιμή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Θέατρο / H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Ο «Οιδίποδας» του Γιάννη Χουβαρδά συνενώνει τον «Τύραννο» και τον «Επί Κολωνώ» σε μια παράσταση, παίρνοντας τη μορφή μιας πυρετώδους ανασκαφής στο πεδίο του ασυνείδητου - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Θέατρο / Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός προσπαθεί να παραμείνει συγκεντρωμένη μέχρι την κάθοδό της στο αργολικό θέατρο. Παρ’ όλα αυτά, βρήκε τον χρόνο να μας μιλήσει για τους γυναικείους ρόλους που τη συνδέουν με την Ελλάδα και για τη σημασία της σιωπής.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν: από το «La Distance» του Ροντρίγκες έως τη μεγάλη επιτυχία του Μπανούσι

Θέατρο / Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν

Οι θερμές κριτικές της «Liberation» και της «Le Monde» για το «ΜΑΜΙ» του Μπανούσι σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση είναι απλώς μια λεπτομέρεια μέσα στις απανωτές εκπλήξεις που έκρυβε το πιο γνωστό θεατρικό φεστιβάλ στον κόσμο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Κωνσταντίνος Ζωγράφος: Ο «Ορέστης» του Τερζόπουλου

Θέατρο / Κωνσταντίνος Ζωγράφος: «Ο Τερζόπουλος σου βγάζει τον καλύτερό σου εαυτό»

Ο νεαρός ηθοποιός που πέρυσι ενσάρκωσε τον Πυλάδη επιστρέφει φέτος ως Ορέστης. Με μια ήδη πλούσια διαδρομή στο θέατρο δίπλα σε σημαντικούς δημιουργούς, ετοιμάζει ένα νέο έργο εμπνευσμένο από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

The Review / «Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

Με αφορμή την παράσταση γι’ αυτόν τον αυθεντικό δημιουργό που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μεσουρανούσε, ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου σχολιάζουν τον αντίκτυπό του στο κοινό σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ