Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας

Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
0

Μια γενιά σβήνει, που δεν χώρεσε ποτέ στη μεταπολεμική Ελλάδα. Ακόμη και στα μικροαστικά διαμερίσματα, δεν συμφιλιώθηκε ποτέ με τον μικροαστισμό. Πασχίζει να ανασύρει από τη διστακτική της μνήμη τις τελευταίες σκόρπιες μαρτυρίες, διαβάζει ακόμη την «Αυγή» ή τον «Ριζοσπάστη», αραιώνει στα μνημόσυνα και αφήνει μια δυσβάσταχτη κληρονομιά που προκαλεί τη δυσπιστία, αν όχι την αδιαφορία. Σαν μια άλλη Ατλαντίδα, η Ελλάδα που υπερασπίστηκαν και όχι απλώς αποτύπωσαν- ο Κώστας Μπαλάφας στα βουνά της Ηπείρου και ο Σπύρος Μελετζής στον Όλυμπο, η δική τους αναγεννημένη Ελλάδα, κατέρρευσε κι εξαφανίστηκε, ξεσκισμένη από μικρές και μεγάλες ύαινες, που το σάλιο τους υπάρχει ακόμη παντού. Πώς να απορείς που πέρασαν τριάντα ολόκληρα χρόνια πριν αναζητήσει ο ίδιος ο Κώστας Μπαλάφας το αρχείο του από το αντάρτικο, φυλαγμένο και κρυμμένο σ' ένα γιαννιώτικο σπίτι επιταγμένο από τους Γερμανούς! Το βάρος της ήττας (τόσες απανωτές και συντριπτικές ήττες...),  αλλά και η κρυφή περηφάνια και η σεμνότητα όσων συνέχισαν μια αλλόκοτη ζωή σε έναν κόσμο εχθρικό και ξένο στέρησαν κι από μας, τα παιδιά τους, τη γνώση των πραγμάτων αλλά και τη διάθεση να μοιραστούμε μια υπόθεση χαμένη, που διαισθανόμασταν, όμως, ότι έκρυβε ευνόητους κι αυθόρμητους ηρωισμούς κι έναν πεισματικό ρομαντισμό, έστω σιδερένιο.

Σηκώσαμε κι εμείς με τη σειρά μας λίγο κεφάλι με το Βιετνάμ, την Παλαιστίνη, τα οδοφράγματα του '68 και τη χούντα. Είχαμε κι εμείς, η δεύτερη γενιά της ήττας, παιδιά γνωστών «κομμένων κεφαλών», όπως αποκαλεί ο Τσίρκας στις Ακυβέρνητες Πολιτείες τη χρεοκοπημένη ηγεσία, ή απλών αγωνιστών τους μικροηρωισμούς και τις μικροπαρανομίες μας. Νομίσαμε ότι θα μπορούσαμε εύκολα ν' απαλλαγούμε από τα λάθη και τον εκφυλισμό, από το πλάκωμα της συντριβής, γυρίζοντας την πλάτη στην ιστορία και τη ζωή εν τέλει των γονιών μας. Μας παρέσυρε και μας συνεπήρε ένας άλλος άνεμος, μια νέα κοσμογονία, που υποσχόταν ριζικές ανατροπές. Το καταδικασμένο παρελθόν δεν θέλαμε να το ξέρουμε, ακόμη κι αν βρισκόταν κάτω από το πάτωμα του ίδιου του σπιτιού μας. Τώρα το ανακαλύπτουμε εκ νέου και μαζί μ' αυτό τις αληθινές ζωές των ανθρώπων που μας μεγάλωσαν.

Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Λαϊκή συνέλευση, Μπισδούνι, 1942

Οι φωτογραφίες του Κώστα Μπαλάφα, ακριβώς επειδή δηλώνουν με τον πιο άμεσο και γλυκό -ούτε «λυρικό», ούτε «ελεγειακό»- τρόπο ότι έτσι ήταν τα πράγματα στην Κατοχή και το αντάρτικο, γιατί απλώς έτσι έπρεπε να είναι, χωρίς το παραμικρό ίχνος μιας οποιασδήποτε πόζας απέναντι στην Ιστορία από τους γενναίους που την αναποδογύρισαν, μου προκαλούν πάντα για όση ώρα τις κοιτάζω -δεν μπορώ για πολύ- μια οδύνη και μια απελπισία. Με έναν απρόσμενο κι αινιγματικό τρόπο, πρόκειται για το ίδιο αβάσταχτο συναίσθημα που μου προκαλούν σε μια τελείως άλλη συντεταγμένη δυο γυναίκες φωτογράφοι, η Diane Arbus και η Francesca Woodman. Ίσως γιατί το συλλογικό αδιέξοδο μιλάει για τον άνθρωπο όσο και η προσωπική απόγνωση - μόνο η κλίμακα αλλάζει και το εύρος των προσδοκιών. Άλλωστε, συνειρμικά μιλώντας, σε σχέση με την τελευταία πράξη της ζωής αυτών των δυο φωτογράφων, είναι σίγουρο ότι αρκετοί αγωνιστές της Αντίστασης δεν θα είχαν αντέξει μια συμβιβασμένη ζωή, αν μπορούσαν να την έχουν προβλέψει σε όλη της την τραγικότητα. Εδώ, περπατάς στο κέντρο κι είσαι ακόμη αναγκασμένος να αντικρίζεις και να φτύνεις κάθε φορά που περνάς από την Κοραή την προτομή αυτού του θλιβερού Ζέρβα, του οποίου τα πρωτοπαλίκαρα έστησαν τρικούβερτο γλέντι, με το κεφάλι του Άρη Βελουχιώτη να κρέμεται στην πλατεία των Τρικάλων. Τριάντα και βάλε Πολυτεχνεία έχουν περάσει από εκεί, τόσες αναρχικές διαδηλώσεις και ο Ζέρβας είναι ακόμη στη θέση του, για να μη μιλήσουμε για το εξάμβλωμα απέναντι, στην Κλαυθμώνος, σαν να μη μας αφορά πια τίποτα από εκείνη την περίοδο, σαν να μην υπήρχε ποτέ το κίνημα των Καπετάνιων του ΕΛΑΣ, μοναδικό σε όλη την κατοχική Ευρώπη.

Οι μέρες του '40 του Κώστα Μπαλάφα, διατηρώντας μέχρι τη δική μας εποχή τη μεγάλη καλλιτεχνική τους αξία, μας μιλάνε γι' αυτά τα τραγικά στραβοπατήματα της ιστορίας, αλλά και για την αναγκαιότητα και την ουτοπία.

Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Αντάρτες σε πορεία, Ήπειρος, 1943.
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Οι αγωνιστές Τόδουλος και Φαρίδης κρεμασμένοι από τους Γερμανούς, δίπλα στη λίμνη Ιωαννίνων, 1944. Τη φωτογραφία αυτή, που αποκαλύπτει την παράτολμη ιδιοσυγκρασία του, ο Κώστας Μπαλάφας την τράβηξε σε φρουρούμενη περιοχή, κρύβοντας τη μηχανή του μέσα σε μια σακούλα με κρεμμύδια.
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Ηπειρώτισσα αντάρτισσα του ΕΛΑΣ.
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Ο στρατιωτικός διοικητής του ΕΛΑΣ, Στέφανος Σαράφης και ο πρωτοκαπετάνιος του Άρης Βελουχιώτης μπαίνουν στις 28 Δεκεμβρίου του 1944 στα Γιάννενα.
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Ιταλοί αιχμάλωτοι του ελληνικού στρατού. Τρεμπεσίνα, 1941.
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Φωτογραφία από την έκθεση "Κώστας Μπαλάφας Το Αντάρτικο στην Ήπειρο,1941-1944", στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς (11/2-30/4) , Πέμπτη 10 Φεβρουαρίου 2011 . ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΠΕ-ΜΠΕ/STR
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Πυροβολικό του ΕΛΑΣ με όπλο λάφυρο από τις δυνάμεις κατοχής
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Η είσοδος της Μονής Αγίας Παρασκευής. Εικονίζονται αριστερά ο Διοικητής του 85ου Συντάγματος ΕΛΑΣ Καρσεράς και δεξιά ο Θ. Δερμάνης. Χαράδρα Βίκου, φθινόπωρο 1944.
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Γιάννενα 21 Οκτωβρίου 1944: Θρήνος της Δωροθέας Λίλη για το θάνατο του αδικοχαμένου άντρα της έφεδρου αξιωματικού, Αναστάση Λίλη.
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Καπετάνιοι του ΕΛΑΣ.Εικονίζονται: στη μέση ο Γεώργιος Καλιανέσης (Μεσήνης) και αριστερά ο Κώστας Κηπουρός (Μετσοβίτης). Ζαγόρι, φθινόπωρο 1944
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Περιμένοντας για το συσσίτιο.
Kώστας Μπαλάφας: Ο φωτογράφος της ήττας Facebook Twitter
Η κηδεία του δάσκαλου και έφεδρου αξιωματικού Λίλη. Στην πομπή διακρίνονται αντάρτες του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ. Γιάννενα, φθινόπωρο 1944.
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπερτ Χάρντι: Μια έκθεση για έναν σπουδαίο λησμονημένο φωτορεπόρτερ

Φωτογραφία / Μπερτ Χάρντι: Μια έκθεση για έναν σπουδαίο, λησμονημένο φωτορεπόρτερ

Χάρη στην αυτοπεποίθηση και το θάρρος του, δημιούργησε κάποιες από τις πιο εμβληματικές εικόνες πολέμου του 20ού αιώνα αλλά και σουρεαλιστικές, πνευματώδεις φωτογραφίες δρόμου. Είναι περισσότερο γνωστός για τη ζεστή και ανθρώπινη αποτύπωση της καθημερινής Βρετανίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πηνελόπη Γερασίμου

Οι Αθηναίοι / Πηνελόπη Γερασίμου: «Βαρεθήκαμε στα υπόγεια, η διασκέδαση πρέπει να στραφεί προς το φως»

Η μουσική είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τη δουλειά της, τα τελευταία χρόνια καταγράφει με τον φακό της μερικά από τα πιο σημαντικά events της Aθήνας. Η φωτογράφος που γνωρίζει καλά πώς κινείται η νύχτα της πόλης ξέρει πως πια παίζουν και πάρτι στα οποία δεν «χωράει», γιατί εκείνοι που τα διοργανώνουν δεν θέλουν να τα μάθει.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
PhotoΒiennale 2023: 13 επιλογές από τη μεγάλη φωτογραφική διοργάνωση της Θεσσαλονίκης

Φωτογραφία / 13 εκθέσεις που ξεχωρίζουν στη PhotoΒiennale 2023 της Θεσσαλονίκης

Τα γυμνά του Man Ray, τα αυτοπορτρέτα του Martin Parr, μια μεγάλη κεντρική έκθεση με τίτλο «Το φάντασμα του λαού» και πλήθος ακόμα ατομικών και ομαδικών φωτογραφικών εκθέσεων περιλαμβάνονται σε μια καλλιτεχνική πρόταση διάρκειας τεσσάρων μηνών που διοργανώνει το MOMus.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Δεν έχω πολλά χρόνια ακόμα»: Η Nan Goldin για την τελευταία, ίσως, αναδρομική της έκθεση

Φωτογραφία / «Δεν έχω πολλά χρόνια ακόμα»: Η Nan Goldin για την τελευταία, ίσως, αναδρομική της έκθεση

Εγκαινιάστηκε στο Άμστερνταμ η μεγάλη αναδρομική έκθεση της σπουδαίας φωτογράφου, εικαστικού και ακτιβίστριας με τον σαρκαστικά μοιρολατρικό τίτλο «This Will Not End Well».
THE LIFO TEAM