Record Store Day 2021: Μια εμπειρία της Ελένης Βλάχου από ένα δισκοπωλείο της Νέας Υόρκης το 1951

ΣΑΒΒΑΤΟ Ένα κείμενο της Ελένης Βλάχου για τους δίσκους βινυλίου, από το μακρινό 1951, με αφορμή την Record Store Day 2021 Facebook Twitter
Ελένη Βλάχου
0

Η φετινή Record Store Day (RSD), η παγκόσμια ημέρα των δισκοπωλείων και κατ’ επέκταση των δίσκων βινυλίου 33 1/3 και 45 στροφών, θα γιορταστεί σε δύο δόσεις. Η πρώτη είναι σήμερα, 12 Ιουνίου, ενώ η δεύτερη θα είναι στις 17 Ιουλίου.

Με αφορμή την RSD θα ανατρέξουμε στο παρελθόν, στο 1951, για να δούμε τι εντύπωση είχαν δημιουργήσει, τότε, οι νέοι δίσκοι βινυλίου, σε όσους είχαν συνηθίσει την προηγούμενη τεχνολογία – των δίσκων, που ήταν κατασκευασμένοι από ένα μίγμα γομαλάκας (σέλακ) και που έστριβαν, στα γραμμόφωνα και τα ραδιογραμμόφωνα, στις 78 στροφές.

Σ’ αυτό το ταξίδι στο παρελθόν θα μας οδηγήσει ένα χρονογράφημα της εκδότριας και δημοσιογράφου Ελένης Βλάχου (1911-1995), που είχε δημοσιευθεί, πριν από 70 χρόνια, στην εφημερίδα «Καθημερινή».

Πριν, όμως απ’ αυτό, ας δούμε μερικά βασικά ιστορικά στοιχεία για τους δίσκους βινυλίου, όπως καταγράφονται στο βιβλίο του Νίκου Πατηνιώτη «Ιστορία της Μουσικής Παραγωγής / Οι εταιρείες, οι τεχνολογίες και τα πρόσωπα που άλλαξαν τον ήχο» [fagotto books, 2017]. Διαβάζουμε, αρχικά, σε σχέση με τους πρώτους 10ιντσους δίσκους βινυλίου 33 1/3 στροφών:

«Στις 21 Ιουνίου 1948 ο Edward Wallerstein (1891-1970), διευθυντής του τμήματος ανάπτυξης νέων τεχνολογιών της Columbia Records, παρουσίασε για πρώτη φορά στο κοινό το νέο μέσο αποθήκευσης, σε μια κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του ξενοδοχείου Waldorf Astoria. Ο νέος δίσκος της Columbia είχε διάμετρο 10 ιντσών (25,4 εκ., στρογγυλοποιημένα 25 εκ.) και χρειαζόταν 33 1/3 σταθερές στροφές ανά λεπτό.

Το 1951, εποχή όπου οι δίσκοι βινυλίου αρχίζουν να κατακτούν, σιγά-σιγά, την «παγκόσμια αγορά», στην Ελλάδα είναι ακόμη άγνωστοι, καθώς το εργοστάσιο της Columbia, στον Περισσό, εξακολουθούσε να τυπώνει μόνον δίσκους 78 στροφών.


Μολονότι οι αρχικές εντυπώσεις του ειδικού κοινού που παρακολούθησε την παρουσίαση δεν ήταν οι αναμενόμενες, προς το τέλος της επίδειξης, και έπειτα από 4 περίπου ώρες ακροάσεων διαφόρων μουσικών δειγμάτων, το κλίμα αντιστράφηκε, καθώς όλοι έμοιαζαν να έχουν πειστεί πλέον για τον εμπορικό θρίαμβο, που διαφαινόταν μέσω της νέας τεχνολογίας.

Όλοι συνειδητοποίησαν ότι η επιλογή του πολυβινυλοχλωριδίου ή απλά βινυλίου, αντί της γνωστής γομαλάκας, ως υλικού κατασκευής είχε αυξήσει τη συνολική χωρητικότητα του μέσου στα 15 λεπτά ανά πλευρά. Παράλληλα, η απουσία του χαρακτηριστικού θορύβου “hiss noise” προσέδιδε ακόμη μεγαλύτερη αξία στην ηχητική αναπαραγωγή.

Η επίτευξη της αύξησης της χωρητικότητας οφειλόταν, αποκλειστικά, στην τεχνολογία των “μικροαυλακώσεων” (microgroove), η οποία εξασφάλιζε από 224 έως 330 στενές αυλακώσεις ανά πλευρά, σε αντίθεση με εκείνες του δίσκου γραμμοφώνου που έφταναν περίπου τις 85».

Τον επόμενο μήνα (Ιούλιος 1948) η Columbia θα παρουσίαζε και τον πρώτο δίσκο βινυλίου 12 ιντσών αυτή τη φορά, και 33 1/3 στροφών εννοείται, το γνωστό μας σήμερα LP.

ΣΑΒΒΑΤΟ Ένα κείμενο της Ελένης Βλάχου για τους δίσκους βινυλίου, από το μακρινό 1951, με αφορμή την Record Store Day 2021 Facebook Twitter
Το πρώτο 12ιντσο LP βινυλίου της ιστορίας, που κυκλοφόρησε από την αμερικάνικη Columbia το 1948. Η Philharmonic-Symphony Orchestra της Νέας Υόρκης αποδίδει το Concerto in E minor του Felix Mendelssohn, για βιολί και ορχήστρα.

Τι γινόταν, όμως, με τους δίσκους βινυλίου 45 στροφών ή επτάιντσα ή singles ή σαρανταπεντάρια; Πότε εμφανίστηκαν αυτοί οι δίσκοι για πρώτη φορά; Και πάλι από το βιβλίο του Νίκου Πατηνιώτη:

«Έναν χρόνο μετά την επίσημη παρουσίαση του πρώτου LP από την Columbia η εταιρεία RCA-Victor –η οποία τηρούσε σιγήν ιχθύος έως τότε– ανταπάντησε με έναν μικρότερο δίσκο βινυλίου, συνολικής διαμέτρου 7 ιντσών (17,78 εκ., στρογγυλοποιημένα 17,5 εκ.) και 45 στροφών. Μολονότι οι συγκεκριμένοι δίσκοι βασίζονταν στην προγενέστερη τεχνολογία microgroove, οι ηχητικές προδιαγραφές αναπαραγωγής τους ήταν διαφοροποιημένες σε σχέση με αυτές των LP, ενώ η συνολική τους χωρητικότητα ανά πλευρά έφτανε τα 4 λεπτά, και βέβαια δεν είχαν δυνατότητα αναπαραγωγής σε πλατό γραμμοφώνου 78 στροφών».

Βινύλιο, διαφημιστική καταχώρηση
Διαφημιστική καταχώρηση των δισκοπωλείων των καταστημάτων Αδελφοί Λαμπρόπουλοι, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, από τα μέσα της

Το 1951, εποχή όπου οι δίσκοι βινυλίου αρχίζουν να κατακτούν, σιγά-σιγά, την «παγκόσμια αγορά», στην Ελλάδα είναι ακόμη άγνωστοι, καθώς το εργοστάσιο της Columbia, στον Περισσό, εξακολουθούσε να τυπώνει μόνον δίσκους 78 στροφών.

Βεβαίως, κάποια στιγμή, θα έκαναν την εμφάνισή τους οι «εισαγωγής», αλλά ελληνικής κατασκευής 45άρια και LP θα «κόβονταν» μετά το 1955 (πρώτα 7ιντσα EP, μετά 7ιντσα singles και τελευταία 10ιντσα και 12ιντσα LP), όταν θα εκσυγχρονίζονταν σταδιακώς οι εγκαταστάσεις της Columbia.

Άρα, λοιπόν, το 1951, ήταν μια πολύ πρώιμη εποχή για τους δίσκους βινυλίου στην Ελλάδα – παρότι κάποιοι μουσικόφιλοι θα τους ανακάλυπταν στο εξωτερικό. Μια τέτοια εμπειρία περιγράφει η Ελένη Βλάχου στο χρονογράφημά της, στην «Καθημερινή» του 1951, όταν επισκέφθηκε ένα δισκοπωλείο στην Νέα Υόρκη, ερχόμενη για πρώτη φορά σε επαφή με το νέο προϊόν.

ΣΑΒΒΑΤΟ Ένα κείμενο της Ελένης Βλάχου για τους δίσκους βινυλίου, από το μακρινό 1951, με αφορμή την Record Store Day 2021 Facebook Twitter
Πρωτόλειο πικάπ της RCA Victor, για δίσκους 45 στροφών

ΔΙΣΚΟΙ 1951

– Έχετε τραγούδια της Εντίθ Πιάφ σε δίσκους γραμμοφώνου;

Στο μεγάλο μαγαζί της Νέας Υόρκης ο υπάλληλος μού απαντά μυστηριωδώς:

– Βεβαίως. Τα θέλετε επάνω σε σελάκ ή σε Κολούμπια με τις 33 1/3 στροφές. Γιατί η Βίκτωρ με τις 45 στροφές δεν τα έχει εκδώσει...

– Τα θέλω –επιμένω ζαλισμένα– επάνω σε δίσκους. Δίσκους για ραδιογραμμόφωνο.

– Για παλιό; Στάνταρντ;

– Τι θα πει παλιό; Κοτζάμ έπιπλο, που έχει και μηχάνημα αυτομάτου αλλαγής δίσκων. Καινούργιο και σπουδαίο...

– Με 78 στροφές δεν γυρίζει ο δίσκος σας;

ΣΑΒΒΑΤΟ Ένα κείμενο της Ελένης Βλάχου για τους δίσκους βινυλίου, από το μακρινό 1951, με αφορμή την Record Store Day 2021 Facebook Twitter
Αμερικάνικο 10ιντσο LP βινυλίου της Édith Piaf, από το 1950

– Νομίζω...

– Ε, είναι το παλιό. Δεν παίζει τις καινούργιες πλάκες. Όπου να είναι θα είναι σχεδόν άχρηστο.

Με το χαμόγελο μού διαλύει κάθε υπερηφάνεια για την ιδιοκτησία μου.

– Κοιτάτε... (εξακολουθεί).

Και βγάζει από το συρτάρι ένα στρογγυλό γυαλιστερό δίσκο, μικρό σαν πιατάκι τού γλυκού και τον πετάει στο πάτωμα. Μου τον δίνει. Είναι ελαφρός σαν χαρτί.

– Αυτές είναι οι πλάκες της εταιρείας Βίκτωρ. Έχουν θαυμάσια μουσική απόδοση, δεν σπάνε, δεν χαλάνε, είναι φθηνές, αιώνιες, δεν πιάνουν τόπο. Αλλά παίζουν μόνο σε γραμμόφωνο, που γυρίζει με 45 στροφές στο λεπτό...

– Θαυμάσιες... ομολόγησα. Ιδίως για ταξιδιώτη που θέλει να τις μεταφέρει αεροπορικώς...

– Χμ! Όχι και τόσο... (με διακόπτει). Σας τις έδειξα, αλλά δεν είναι σπουδαίες. Αυτές εδώ κοιτάτε. Της Κολούμπια.

– Ίδιες μοιάζουν, μόνον που είναι μεγάλες σαν τις παλιές... Όχι;

Έβαλε την λεπτή, ελαφριά πλάκα σε ένα μηχάνημα και μια πλούσια, θερμή μουσική γέμισε την κάμαρα. Θαυμάσιος ήχος, καθαρός, δυνατός, γεμάτος. Μια μεγάλη ορχήστρα έπαιζε ένα βαλς του Στράους, όλο πλούσιο, φωτεινό, χαρούμενο ρυθμό. Ένα βαλς, κι ύστερα άλλο και τρίτο και τέταρτο.

ΣΑΒΒΑΤΟ Ένα κείμενο της Ελένης Βλάχου για τους δίσκους βινυλίου, από το μακρινό 1951, με αφορμή την Record Store Day 2021 Facebook Twitter
Αμερικάνικο 12ιντσο LP βινυλίου με την Symphony No.5 in C minor του Ludwig van Beethoven, από το 1949

– Πόση ώρα παίζει;

– Η κάθε πλάκα 30 λεπτά της ώρας! Φανταστείτε: η Πέμπτη Συμφωνία του Μπετόβεν ολόκληρη επάνω σε ένα μόνο δίσκο. Καμιά διακοπή πλέον... Θέλετε σοβαρή μουσική; Μουσική χορού; Με οκτώ δίσκους «μικροχαραγμένους» Κολούμπια έχετε με το αυτόματο μηχάνημα αλλαγής δίσκων τέσσερις ώρες αδιάκοπης μουσικής. Έχουμε δίσκους με ελαφριά μουσική τσιγγάνικη για γεύμα, διαλογές, ρεσιτάλ, συναυλίες, οπερέτες ολόκληρες σε μια μόνη πλάκα...

– Και γιατί δεν μπορώ να τους παίξω στο παλιό γραμμόφωνο;

– Γιατί αυτοί οι δίσκοι θέλουν μηχάνημα ακόμη πιο σιγανό, με 33 στροφές το λεπτό. Εσείς με το παλιό σας γραμμόφωνο μόνο δίσκους σέλακ μπορείτε να μεταχειρισθείτε. Άλλωστε, πολύς κόσμος ακόμη αγοράζει δίσκους σέλακ.

Και δήθεν άρχισε να με παρηγορεί. Του κάκου. Είχα μπει στο μαγαζί κάτοχος ενός συγχρονισμένου και πολύτιμου μηχανήματος και μέσα σε λίγα λεπτά είχα βρεθεί με μιαν άχρηστη ξεπερασμένη ιδιοκτησία, με ένα οργανέτο, μια γκραν-κάσα, ένα αντιπαθές αδέξιο κουτί. Έφυγα, πολύ αργότερα, με διάφορα σιδερικά τα οποία είχαν ως προορισμό να το συγχρονίσουν. Με κυλίνδρους, ροδίτσες, ελατήρια, βίδες, μυστήρια και φυλλάδια γεμάτα πυκνογραμμένες οδηγίες.

Πάντως, μπορώ να σας πω ότι μέχρι στιγμής η εφαρμογή δεν έχει προχωρήσει. Ο γνωστός μου μηχανικός, που το εφαρμόζει, επιμένει ότι το κύριο σιδερικό δεν χρειάζεται... «Δεν ξέρουν αυτοί οι Αμερικάνοι», μου λέει εμπιστευτικά. Αυτά εδώ δουλεύουν περίφημα, χωρίς αυτά τα «λεβιέ-ταχύτητας».

Το κοιτάζει με οικειότητα. Και ας είναι το πρώτο που βλέπει και ας μην έχει δουλέψει ακόμη...

Να δούμε!!

Μουσική
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

105’ με τον Rack

Μουσική / Rack: «Έχω φάει σφαλιάρες γιατί τις ζήταγα, αλλά η ζωή μου πλέον έχει αλλάξει»

Γιος του Λεκτικού Επεξεργαστή και με καριέρα που εκτοξεύτηκε νωρίς, ο δημοφιλής ράπερ έχει αλλάξει ρότα. Στα 25 του, πιο ήρεμος από ποτέ, απολαμβάνει μια φήμη που έφτασε μέχρι το Χόλιγουντ.
M. HULOT
Στην Κόνιτσα, σε ένα τριήμερο γλέντι με ρουμανικό fusion, ποντιακά και ηπειρώτικα

Μουσική / Στην Κόνιτσα, σε ένα τριήμερο γλέντι με ρουμανικό fusion, ποντιακά και ηπειρώτικα

Το ακριτικό διαβαλκανικό φεστιβάλ του Christopher King και της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση ξεσήκωσε για άλλη μια χρονιά άτομα κάθε ηλικίας και καταγωγής με παραδοσιακή μουσική απρόσμενη και συναρπαστική.
M. HULOT
Η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη που έγινε λαϊκό ορατόριο από τον Μίκη Θεοδωράκη

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη που έγινε λαϊκό ορατόριο από τον Μίκη Θεοδωράκη

Η Ματούλα Κουστένη διερευνά τη σχέση του ποιητή με τον συνθέτη, την αφετηρία της δημιουργίας του μεγάλου έργου «Άξιον Εστί» και την πορεία του μέχρι την πρώτη ηχογράφηση.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Νανά Τράντου: «Οι συναυλίες δεν θα πεθάνουν ποτέ, είναι μια εμπειρία»

Μουσική / Νανά Τράντου: «Οι συναυλίες δεν θα πεθάνουν ποτέ, είναι μια εμπειρία»

Η artistic και managing director της High Priority Promotions, η μόνη γυναίκα με αυτήν τη θέση στην Ελλάδα, μιλά για τις συναυλίες, τη μουσική σήμερα, τις αλλαγές σε καλλιτέχνες και κοινό και το Memory Corner με τα ιδιαίτερα vintage ρούχα, την άλλη μεγάλη της αγάπη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Q Lazzarus: Tο τραγικό στόρι του θρυλικού κομματιού «Goodbye Horses».

Μουσική / Q Lazzarus: Tο τραγικό στόρι του θρυλικού κομματιού «Goodbye Horses»

Για χρόνια η Q Lazzarus του «Goodbye Horses», μία από τις πιο αδικημένες ερμηνεύτριες στην ιστορία της ποπ μουσικής, παρέμενε μια μυστηριώδης φιγούρα, τώρα όμως ένα μουσικό ντοκιμαντέρ φωτίζει τη ζωή της.
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
Eddie Dark: «Γράφω μουσική επειδή έχω σιχαθεί τα πάντα»

Μουσική / Eddie Dark: «Γράφω μουσική επειδή έχω σιχαθεί τα πάντα»

Από μικρός ένιωθε αποσυνάγωγος. Πιστεύει ότι τα κόμικς είναι η μόνη μορφή τέχνης που είναι τελείως αφιλτράριστη και πιστεύει ότι η γενιά του θα μείνει στην ιστορία ως η γενιά που έχασε τα καλά πράγματα στο τσακ. Ο μουσικός Eddie Dark είναι ο Αθηναίος της εβδομάδας.
M. HULOT
Ερμής

Μουσική / Ermis: «Το τρέμολο του μπουζουκιού ήταν ο αγαπημένος μου ήχος από νιάνιαρο»

O περιζήτητος νέος συνθέτης που έχει συνεργαστεί με τον Good Job Nicky, τη Μαρίνα Σάττι, τη Χάρις Αλεξίου και τον Sidarta επαναπροσδιορίζει τον ήχο του μπουζουκιού και της κλασικής μουσικής με σεβασμό και τόλμη.
M. HULOT
Άξιζαν κάτι καλύτερο τα «100 Χρόνια Ελληνικής Δισκογραφίας»

Daily / Άξιζαν κάτι καλύτερο τα «100 Χρόνια Ελληνικής Δισκογραφίας»

Τα δώδεκα επεισόδια της ομώνυμης σειράς βρίσκονται στο Ertflix, η παρακολούθηση της σειράς όμως υπονομεύεται συχνά από την συμβατική και στεγνή προσέγγιση, και η στημένη παρουσία της Χάρις Αλεξίου στο ρόλο της παρουσιάστριας-αφηγήτριας δεν βοηθάει.  
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Πολυαγαπημένη μου Βίβιαν»: Στο φως η επιστολή που έγραψε ο Μάλκολμ ΜακΛάρεν στην Βίβιαν Γουέστγουντ λίγο πριν τον θάνατό του

Μουσική / Η επιστολή μεταμέλειας του Μάλκολμ ΜακΛάρεν προς τη Βίβιαν Γουέστγουντ, λίγο πριν τον θάνατό του

Τα αποκαλυπτήρια μιας επιστολής γεμάτης μετάνοια αλλά και πικρία, την οποία έγραψε –αλλά δεν έστειλε ποτέ– ο διαβόητος μάνατζερ των Sex Pistols προς την πρώην σύντροφο και συνοδοιπόρο του.
THE LIFO TEAM
APON: «Δεν είναι θέμα συγκυριών, είναι θέμα αξίας το αν θα ξεχωρίσεις μέσα στο χάος της σημερινής μουσικής»

Μουσική / APON: «Όταν πήγα να δειγματίσω τα πρώτα μου τραγούδια, γελάγανε»

Η πρωτοφανής επιτυχία ενός νεαρού τραγουδοποιού που με το πρώτο άλμπουμ του προκαλεί πανδαιμόνιο στο ραδιόφωνο και στις μουσικές πλατφόρμες, ενώνοντας μουσικά ένα ετερόκλητο κοινό κάθε ηλικίας.
M. HULOT