Πλήρης, ικανοποιημένος, φιλοσοφημένος, ώριμος και αφοσιωμένος στη μουσική εμφανίζεται ο Θεόδωρος Κερκέζος σε αυτήν τη συνέντευξη. Ο διεθνούς φήμης σαξοφωνίστας που έχει συμπράξει με τις σημαντικότερες ορχήστρες του κόσμου, έχει λάβει δεκάδες διακρίσεις (ανάμεσά τους και δύο υποψηφιότητες για Grammy) και έχει συνεργαστεί με κορυφαίους Έλληνες και ξένους συνθέτες μιλά αποκλειστικά στη LiFO λίγο πριν από τη σύμπραξη με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τον θρυλικό, παλιό του γνώριμο Vladimir Fedoseyev, όπου θα ερμηνεύσει το Κοντσέρτο για άλτο σαξόφωνο και ορχήστρα του Andrei Eshpai, σε μεταγραφή που έγινε ειδικά για εκείνον.
— Έχετε πει ότι επιλέξατε να ασχοληθείτε με το σαξόφωνο γιατί δεν μπορούσατε να ξεχάσετε την ερμηνεία ενός σαξοφωνίστα που είχατε δει όταν ήσασταν ακόμα παιδί. Όταν ξεκινήσατε να μελετάτε, τι ονειρευόσασταν; Με ποιο είδος μουσικής πιστεύατε ότι θα ασχοληθείτε, με την τζαζ;
Άρχισα να παίζω μουσική διότι μου άρεσε. Δεν σκεφτόμουν το μέλλον, το είδος της μουσικής ή την επαγγελματική μου αποκατάσταση. Το να παίρνεις ένα άψυχο αντικείμενο και να του δίνεις ζωή είναι κάτι μαγικό! Με αυτό ήμουν γοητευμένος. Την εποχή εκείνη στην Ελλάδα το μόνο που υπήρχε ήταν λίγη τζαζ, κανένας δεν ήξερε τι είναι το συμφωνικό σαξόφωνο. Έτσι κι εγώ άρχισα με τζαζ, αλλά με κέρδισε η συμφωνική μουσική.
— Το ρεπερτόριο για σαξόφωνο στην κλασική μουσική είναι αρκετά περιορισμένο, αλλά εσείς το έχετε ερμηνεύσει στο σύνολό του και μάλιστα με σπουδαίες ορχήστρες απ' όλο τον κόσμο. Πώς αντιμετωπίσατε αυτή την πρόκληση;
Κάνοντας μια ανασκόπηση, βλέπω ότι όλα έγιναν με μια σειρά. Άρχισα από τις γειτονιές. Τότε υπήρχαν πάρα πολλά γκρουπάκια από νεαρά άτομα που έπαιζαν ροκ, τζαζ και σόουλ. Μετά συνέχισα στο Ωδείο Αθηνών με τον μεγάλο δάσκαλο Μπάμπη Φαραντάτο. Εκεί ξεκίνησε η διαμόρφωση του συμφωνικού ήχου του σαξοφώνου μου, αλλά από το μηδέν, γιατί μέχρι τότε δεν είχε δοθεί ποτέ δίπλωμα στο όργανο αυτό!
Ως σπουδαστής αλλά και ως απόφοιτος είχα τη μεγάλη τύχη να συνεργαστώ με προσωπικότητες όπως ο πιανίστας Άρης Γαρουφαλής και ο βιολονίστας Τάτσης Αποστολίδης ως Trio AΡΘΟΤΑ, οι οποίοι με μύησαν στη μουσική δωματίου, αλλά και με όλους τους επιφανείς Έλληνες σολίστ και μαέστρους της εποχής.
Η φύση μάς προίκισε, συν τοις άλλοις, με το χάρισμα να ορίζουμε τη ζωή μας όπως εμείς θέλουμε. Βλέπω συναδέλφους μου που όλη τους η ζωή είναι κυριολεκτικά η μουσική, κάνουν πάμπολλες συναυλίες, είναι νυχθημερόν πάνω από μία παρτιτούρα. Αν αυτό τους ευχαριστεί και μπορούν και εξελίσσονται έτσι, είναι δικό τους θέμα.
Αφού πήρα το βάπτισμα ως σολίστ παίζοντας δύο φορές με την ορχήστρα του Ωδείου και κατόπιν με όλες τις ελληνικές συμφωνικές ορχήστρες, άρχισαν οι εμφανίσεις με κάποιες ορχήστρες του εξωτερικού, σε Ρουμανία, Αρμενία, Βουλγαρία κ.ά. Το 1999 εμφανίστηκα στη θέση της μεγάλης Yelena Obraztsova με τη θρυλική Φιλαρμονική της Αγ. Πετρούπολης. Με είχε προτείνει ο μαέστρος της συναυλίας, με τον οποίο είχαμε συνεργαστεί παλιότερα.
Ήταν μια λαμπρή βραδιά και στο ακροατήριο ήταν ο Vladimir Fedoseyev, καλεσμένος του μαέστρου μου, Dmitri Hokhlov. Ο Fedoseyev μου πρότεινε να εμφανιστώ στη Μόσχα κι έτσι, μετά από ενάμιση χρόνο, ξαναεμφανίστηκα με τη Φιλαρμονική της Αγ. Πετρούπολης και με τη Ραδιοφωνία της Μόσχας. Έτσι άρχισε η διεθνής καριέρα μου με τις μεγάλες ορχήστρες και τους σπουδαίους μαέστρους, γεγονός που μου φαινόταν κυριολεκτικά σαν παραμύθι, αφού στο κλασικό σαξόφωνο δεν υπήρχε κάτι παρόμοιο στο εξωτερικό... και ήμουν Έλληνας!
— Ποια ήταν τα πιο γόνιμα χρόνια της μαθητείας σας;
Τα μαθήματα με τον κατά κοινή ομολογία σπουδαίο δάσκαλο Jean-Marie Londeix, αλλά και με τον Daniel Deffayet, μόνιμο προσκεκλημένο της Φιλαρμονικής του Βερολίνου και της Νέας Υόρκης. Ο Jean-Marie είχε συνεργαστεί με πολλούς συνθέτες (Milhaud, Hindemith, Ibert, Villa-Lobos, Martin) κι έτσι μου μετέφερε τον τρόπο που ήθελαν οι συνθέτες να ερμηνεύονται τα έργα τους.
— Σταματά ποτέ κάποιος να μαθητεύει και να εκπαιδεύεται ως μουσικός;
Ποτέ και σε κανέναν χώρο, πιστεύω. Υπάρχει πάντα εξέλιξη, άλλωστε είναι στη φύση του ανθρώπου. Το θέμα είναι πώς εκπαιδεύεται κάποιος, τι αφομοιώνει και πώς οι πληροφορίες προς την εξέλιξή του συμβαδίζουν με το πνεύμα της εποχής.
— Όλη η οικογένειά σας είναι επαγγελματίες μουσικοί. Αισθάνεστε ότι αυτό δημιουργεί έναν επιπλέον κώδικα επικοινωνίας μεταξύ σας;
Είναι ό,τι καλύτερο να υπάρχει σε μια οικογένεια ίδιο αντικείμενο εργασίας (αν θεωρείται εργασία το να ερμηνεύεις μουσική!). Μιλάμε την ίδια γλώσσα, υπάρχει κατανόηση και υποστήριξη αλλά και τεράστια, αστείρευτη ατζέντα για συζήτηση.
— Έχετε σαξοφωνίστες (κλασικούς ή τζαζ) πρότυπα και αν ναι, ποιοι είναι;
Ακούω τζαζ σαξοφωνίστες, θαυμάζοντας τη φρασεολογία τους και την ικανότητά τους να φτιάχνουν μελωδίες από το πουθενά. Είναι το μεγαλείο της μουσικής αυτής. Ξεχωρίζω τους Paquito D' Rivera (16 βραβεία Grammy), Stan Getz και Cannonball Adderley.
Μάλιστα, με τον Paquito η εκτίμηση είναι αμοιβαία, διότι ο πατέρας του ήταν κλασικός σαξοφωνίστας και μου έκανε εντύπωση όταν, την πρώτη φορά που μιλήσαμε, μου είπε ότι έχει όλους τους δίσκους μου αλλά και το νέο μου βιβλίο! Όσον αφορά τους κλασικούς, είναι πολύ πιο περιορισμένες οι επιλογές μου, ίσως επειδή θέλω να είμαι πολύ αυστηρός με αυτό που ακούω και έχω διδαχτεί.
— Ποιο θα λέγατε ότι είναι το αγαπημένο σας έργο για άλτο σαξόφωνο;
Συνήθως αγαπημένο γίνεται αυτό από το οποίο έχουμε ωραίες αναμνήσεις. Το κοντσέρτο του Eshpai είναι ένα από αυτά, διότι συνδυάζει μια σειρά ευχάριστων αναμνήσεων για μένα. Γνώρισα τον συνθέτη όταν έκανα το πρώτο μου masterclass στο Κρατικό Ωδείο της Μόσχας, με τους Έλληνες σπουδαστές πιάνου και βιολιού γύρω μου να θαυμάζουν έναν επίσης Έλληνα να διδάσκει σε ένα τόσο ιστορικό ωδείο (ήταν και η πρώτη φορά που διδασκόταν σαξόφωνο στο αυστηρό αυτό ίδρυμα!). Ήταν η πρώτη μου φορά ως κριτή σε παγκόσμιο διαγωνισμό και η πρώτη φορά στη ρωσική πρωτεύουσα.
— Τι μουσική ακούτε στον ελεύθερο σας χρόνο, όταν χαλαρώνετε ή διασκεδάζετε;
Εκτός κλασικής και τζαζ, ακούω παραδοσιακές μουσικές ιδιαίτερα της χώρας μου, που με συγκινούν πολύ, και θαυμάζω τους άξιους οργανοπαίκτες μας. Επίσης, μ' αρέσει πολύ η λάτιν, με την οποία είμαι ιδιαίτερα δεμένος, αφού έχω ζήσει και δουλέψει στην Καραϊβική παίζοντας σάλσα το 1986.
— Ο μουσικός μπορεί ποτέ να παρακολουθήσει μια συναυλία ως απλός ακροατής, δηλαδή χωρίς να παρατηρεί και να αναλύει τα πάντα με τη ματιά του ειδικού;
Δεν ξέρω αν μπορεί να το κάνει κάποιος. Εγώ δεν μπορώ, αν και θέλω. Άθελά μου αναλύω τον τρόπο που έκανε λεγκάτο το κλαρίνο, την τονικότητα του κόρνου, την ατάκα της τρομπέτας, τη δυναμική που έδωσε ο μαέστρος κ.λπ. Δεν θυμάμαι ποτέ να άκουσα μουσική χωρίς να πέσω στην παγίδα να αναλύσω αυτό που ακούω! Νομίζω ότι το ίδιο θα ισχύει για έναν σκηνοθέτη, ηθοποιό, ζωγράφο... Κοιτάζουμε τον ίδιο πίνακα, αλλά ο ζωγράφος τον βλέπει και τον κρίνει τελείως διαφορετικά από μένα.
— Έχετε πει σε συνεντεύξεις σας ότι η μουσική είναι μεν πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής σας, αλλά συνυπάρχει με την οικογένεια, τους φίλους και τις «μικρές» καθημερινές αποδράσεις στην τέχνη (ανάγνωση βιβλίων, ταξίδια κ.λπ.). Αισθάνεστε ότι η προσήλωση κάποιων συναδέλφων σας αποκλειστικά στη μουσική τούς κάνει λιγότερο δημιουργικούς ή ευτυχισμένους;
Η φύση μάς προίκισε, συν τοις άλλοις, με το χάρισμα να ορίζουμε τη ζωή μας όπως εμείς θέλουμε. Βλέπω συναδέλφους μου που όλη τους η ζωή είναι κυριολεκτικά η μουσική, κάνουν πάμπολλες συναυλίες, είναι νυχθημερόν πάνω από μία παρτιτούρα. Αν αυτό τους ευχαριστεί και μπορούν και εξελίσσονται έτσι, είναι δικό τους θέμα. Προσωπικά, για να νιώσω ικανοποιημένος από τη μουσική που παράγω πρέπει να έχω κι άλλα ερεθίσματα και ενδιαφέροντα. Τότε μόνο νιώθω πιο ολοκληρωμένος ως προσωπικότητα. Η μουσική είναι μέρος της ζωής μου, όχι όλη μου η ζωή.
— Πόσες ώρες μελετάτε την ημέρα;
Νέος είχα φθάσει τις 11 ώρες! Τα χείλια μου μάτωναν και δεν μπορούσα ούτε νερό να πιω! Σιγά-σιγά, η μελέτη άρχισε να γίνεται πιο μεθοδική, πιο συγκεκριμένη και πιο περιεκτική. Όσο ωριμάζεις, πρέπει να βλέπεις την ουσία αυτού που κάνεις, κυνηγάς την ποιότητα και όχι την ποσότητα. Δεν είναι ανάγκη να μελετάει κάποιος 8 και 9 ώρες. Τέσσερις με πέντε είναι αρκετές, αρκεί να είναι τόσο συγκεντρωμένος και μεθοδικός που και βόμβα να σκάσει δίπλα του να μην το καταλάβει.
— Το σαξόφωνο φαίνεται να απαιτεί πολύ καλή φυσική κατάσταση από τον ερμηνευτή. Εσείς πώς φροντίζετε τον εαυτό σας, ώστε να παραμένετε σε τόσο υψηλό επίπεδο;
Έχω καλή σχέση με τον αθλητισμό (υπήρξα δύο φορές πρωταθλητής Ελλάδος στην ενόργανη γυμναστική) και προσπαθώ να γυμνάζομαι όσο το δυνατόν περισσότερο. Η διατροφή μου, επίσης, είναι πάρα πολύ προσεγμένη και ειδική. Βέβαια, αυτό απαιτεί χρόνο και γνώσεις, αλλά ειδικά στην εποχή μας είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τι τρώμε. Δίνω στον εαυτό μου και στο σώμα μου αυτό που χρειάζεται κάθε φορά, όχι λιγότερο ή περισσότερο.
Για να τα αποκτήσω όλα αυτά δούλεψα, στερήθηκα και πρόσφερα πάρα πολλά στον «θεό της μουσικής», ο οποίος μου τα ανταπέδωσε.
— Δύο φορές υποψήφιος για τα 50ά Grammy Awards της Νέας Υόρκης από τη Naxos (2007), τιμηθήκατε με το Honorary Doctor of Musical Arts από το IAACC/UNESCO και το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας, έχετε εκλεγεί ομόφωνα Honorary Member of the Russian Academy of Natural Sciences (υπό τα Ηνωμένα Έθνη) και τον Δεκέμβριο του 2016 τιμηθήκατε με το Artist of the Year από το Gina Bachauer Awards. Επίσης, είστε επίτιμο μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών και Artist of the Week στην Αγγλία (12/2006). Ποιες οι θυσίες που έχετε χρειαστεί να κάνετε για να φτάσετε σε αυτό το επίπεδο;
Εδώ υπάρχει μια σύγκρουση των δύο σοφών ρητών: «Τα καλά κόποις κτώνται» και «Παν μέτρον άριστον». Για να τα αποκτήσω όλα αυτά δούλεψα, στερήθηκα και πρόσφερα πάρα πολλά στον «θεό της μουσικής», ο οποίος μου τα ανταπέδωσε. Δεν ξέρω αν τελικά έχω ταλέντο ή φυσικές ευκολίες, όπως άλλοι συνάδελφοί μου (ειδικά από το δεύτερο, δεν έχω). Ό,τι έχω αποκτήσει το κέρδισα με πολύ κόπο και χρόνο που έκλεψα από την προσωπική μου ευχαρίστηση (οικογένεια, φίλους, χόμπι κ.λπ.). Όταν θέλεις να γίνεις σολίστ, είναι τόσο σκληρός ο ανταγωνισμός που το «Παν μέτρον άριστον» δεν υπάρχει!
— Έχετε πει σε συνέντευξή σας ότι προσπαθείτε να αποφύγετε την παγίδα του «όλο και πιο ψηλά», του «ανικανοποίητου». Πόσο εύκολο είναι όμως αυτό σε έναν τόσο ανταγωνιστικό στίβο όπως αυτός της κλασικής και συμφωνικής μουσικής; Ποιοι οι μηχανισμοί άμυνάς σας;
Όλα έχουν ένα όριο και πρέπει να είμαστε ευγνώμονες και ικανοποιημένοι με αυτά που έχουμε κατορθώσει (βλ. «Το πρώτο σκαλί», Καβάφης). Οι εκάστοτε βιομηχανίες μάς έχουν βάλει σε λάθος δρόμο, του ανικανοποίητου, του ανταγωνιστικού, των βραβείων, των τίτλων, του καλύτερου, του επιτυχημένου κ.λπ. Τι προσπαθούμε να κάνουμε; Πού προσπαθούμε να φτάσουμε; Αφού πάντα θα υπάρχει κάποιος καλύτερος, δυνατότερος, γρηγορότερος, εξυπνότερος κ.λπ.
Μήπως αναλωνόμαστε σε χίμαιρες, ματαιοδοξίες και αρρωστημένες φιλοδοξίες; Η ζωή μας φεύγει κι εμείς κυνηγάμε ουτοπίες. Ας κάνουμε αυτά που μπορούμε και όχι αυτά που θέλουμε. Αυτά για τα οποία είμαστε προορισμένοι και με τα οποία νιώθουμε στο στοιχείο μας. Ναι στην τόλμη και στην προσπάθεια, αλλά με «γνώθι σαυτόν»!
— Έχετε βραβευτεί από την παγκόσμια δισκογραφική εταιρεία Naxos επ' ευκαιρία του CD με τους Έλληνες συνθέτες, το οποίο έφτασε στην κορυφή των πωλήσεων κατά την επίσημη κυκλοφορία του. Ποια τα συναισθήματά σας μετά από αυτήν τη βράβευση, η οποία άνοιξε και το πεδίο για τη σειρά «Greek Classics»;
Σίγουρα νιώθω υπερηφάνεια, ευχαρίστηση ότι κάτι έκανα κι εγώ. Ευγνωμοσύνη για τα άτομα που με στήριξαν και με στηρίζουν όλα αυτά τα χρόνια, με εμπιστεύτηκαν, με δίδαξαν, νιώθοντας ότι τουλάχιστον δεν τους εξέθεσα και ότι έκανα ό,τι μπορούσα με τα εφόδια που μου έδωσαν.
Την ιδέα της σειράς «Greek Classics» την είχα πριν από το πρώτο μου CD με μεγάλη ορχήστρα (The Philharmonia), αλλά δεν μπορούσα να την υποστηρίξω, γιατί στον διεθνή χώρο ήμουν ακόμη άγνωστος. Είχα κάνει κάποια CDs, αλλά η κυκλοφορία τους ήταν περιορισμένη.
Μετά την επιτυχία του δίσκου μου με τη Φιλαρμονική του Λονδίνου και τις εμφανίσεις μου σε γνωστές αίθουσες πρότεινα στον Klaus Haymann (πρόεδρος της Naxos) να ηχογραφήσω τους πιο γνωστούς Έλληνες κλασικούς συνθέτες σε μια σειρά με τίτλο «Έλληνες Κλασικοί»!
Ο Haymann στηρίχτηκε στις κριτικές, στα βραβεία και στις πωλήσεις που είχαν οι δίσκοι μου και συμφώνησε να ανοίξει η σειρά. Οι κριτικοί με ήξεραν από τα προηγούμενα CDs και τις συναυλίες με τις ορχήστρες. Τελικά, άκουσαν και τίμησαν με σημαντικά βραβεία τον δίσκο.
— Έχετε μια εντυπωσιακή διεθνή καριέρα, η έδρα σας όμως είναι η Ελλάδα. Ποια τα θετικά και τα αρνητικά αυτής της επιλογής;
Υπάρχουν κάποιες δυσκολίες στη χώρα μας, ιδίως σε ό,τι αφορά τη μουσική, αν και τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολύ ουσιαστικά βήματα. Η Ελλάδα παραμένει μια χώρα του θεάτρου με τεράστια παράδοση σε αυτό, αλλά στον χώρο της μουσικής είναι να απορεί κανείς πως μια τόσο μικρή σε πληθυσμό χώρα έχει βγάλει τόσο γιγάντιους μουσικούς!
Οι ορχήστρες μας πλέον είναι σε πολύ καλό επίπεδο και οι αίθουσες επίσης. Εκεί που υστερούμε είναι τα φεστιβάλ, ελάχιστα έχουν χαρακτήρα. Στην Ελλάδα παρουσιάζεται το φαινόμενο στον ίδιο χώρο που εμφανίζεται ένας λυρικός τραγουδιστής την επόμενη βραδιά να εμφανίζεται ένας λαϊκός. Μήπως αυτό δείχνει έλλειψη ταυτότητας και αισθητικής;
— Έχετε συνεργαστεί με πολλές σπουδαίες ορχήστρες σε όλο τον κόσμο. Πώς αισθάνεστε για τη σύμπραξη με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Vladimir Fedoseyev, με τον οποίο γνωρίζεστε;
Όπου κι να έχεις παίξει, όταν παίζεις στη χώρα σου έχεις μια ιδιαίτερη συγκίνηση. Ειδικά όταν είσαι δίπλα σε αγαπημένους φίλους και γνωστούς, όπως η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, με την οποία πρωτοσυνεργάστηκα το 1990, σχεδόν πριν από 30 χρόνια! Ο συνδυασμός της αγαπημένης μου ορχήστρας, ενός σπουδαίου μαέστρου με τον οποίο συνεργαζόμαστε από το 2000 – αλλά για πρώτη φορά στη χώρα μου‒ και του γεγονότος ότι παρουσιάζουμε το έργο ενός κοινού μας φίλου (Andrei Eshpai) καταλαβαίνετε ότι με γεμίζει συγκίνηση.
— Το έργο του Andrei Eshpai που θα ερμηνεύσετε είναι αφιερωμένο σ' εσάς. Σε συναισθηματικό επίπεδο τι σημαίνει αυτή η διάκριση;
Τον Andrei τον γνώρισα τον Απρίλιο του 1999 στη Μόσχα. Πήγα σπίτι του και μου παρουσίασε το κοντσέρτο, αλλά για σοπράνο σαξόφωνο, γιατί, όπως μου είπε, ήθελε τις ψηλές νότες του. Μετά από λεπτομερή εξέταση του εξήγησα ότι μελετάω χρόνια τις ψηλές νότες, αλλά στο άλτο σαξόφωνο, και ότι αν μετέγραφε το κοντσέρτο για άλτο θα κερδίζαμε τον ζεστό ήχο των χαμηλών του άλτο αλλά και τις ψηλές νότες, αφού μπορούσα με άνεση να καλύψω την έκταση του σοπράνο.
Ενθουσιάστηκε με την ιδέα και μου αφιέρωσε την εκδοχή για άλτο σαξόφωνο. Είμαι πολύ περήφανος που θα παρουσιάσουμε στο ελληνικό κοινό αυτό το υπέροχο και δύσκολο έργο με τζαζ στοιχεία.
Info:
1/6, 21:00
ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ
Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης
σχόλια