Ούρος Λάγιοβιτς: «Η κριτική είναι το σημείο αναφοράς μου»

— Έχετε πει ότι απαγορεύεται στους μαθητές σας να ακούν σε ηχογράφηση το κομμάτι που θα διευθύνουν, κατά τη διάρκεια της μελέτης τους. Ποιοι οι λόγοι που σας οδήγησαν σ' αυτή την προσέγγιση;

Πρέπει να είμαι ακριβής: Έχω πει στους μαθητές να μην ακούνε ηχογραφήσεις, προτού σχηματίσουν τη δική τους γνώμη για τη μουσική που μελετούν. Στην αντίθετη περίπτωση θα αντιγράφουν ό,τι ακούν χωρίς καμία σκέψη και θα γίνονται μιμητές προηγούμενων ερμηνευτών. Όλοι πρέπει να καταλήγουν μόνοι στις αποφάσεις για την εκτέλεση της παρτιτούρας. Άλλωστε, πριν από την εφεύρεση των γραμμοφώνων ήταν ο μόνος τρόπος να κυριαρχήσει ο μαέστρος στα μουσικά κομμάτια.

— Πιστεύετε ότι ο κάθε μαέστρος ανακαλύπτει σταδιακά τον δικό του τρόπο μελέτης ή υπάρχουν κάποιες κατευθυντήριες που οφείλουν να ακολουθούν όλοι;

Κάθε αρχιμουσικός σαφώς μπορεί να βρει τον δικό του τρόπο μελέτης, αλλά πάντα στη βάση των θεωρητικών προσεγγίσεων για τη σύνθεση. Με τη γνώση των ορχηστρικών οργάνων μπορεί να καθορίσει τον τρόπο ώστε να κυριαρχήσει στην παρτιτούρα. Ταυτόχρονα, όμως, είναι απαραίτητη και η γνώση της ιστορίας, της ιστορίας της τέχνης και των κοινωνιολογικών φαινομένων της περιόδου, ώστε ο μαέστρος να μπορεί να αναγνωρίσει τα εμπόδια και τις δυνατότητες που αντιστοιχούν στη στιγμή της δημιουργίας του έργου.

Είμαι πεπεισμένος για τη μεγάλη αποστολή της μουσικής υπό την έννοια του Πλάτωνα, ο οποίος είπε ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι σαν μια άρπα - πρέπει να την κουρδίσεις. Αυτή είναι η λειτουργία της μουσικής, πρέπει να αγγίξει την ανθρώπινη ψυχή και ίσως να την εναρμονίσει με το σύμπαν.

— Σε ποιες αξίες βασίζετε τη συνεργασία σας με τους μουσικούς μιας Ορχήστρας; Ποια τα στοιχεία που την καθιστούν επιτυχημένη κατά τη γνώμη σας;

Το πιο σημαντικό είναι η – όσο το δυνατόν – τέλεια γνώση και κυριαρχία επί του έργου που σκοπεύει να διευθύνει ο αρχιμουσικός. Μετά, πρέπει να είναι σε θέση να παρουσιάσει τις ιδέες του στα μέλη της ορχήστρας και οι μουσικοί θα πρέπει να θέλουν να αποδεχθούν τις οδηγίες του. Σε άλλη περίπτωση, θα είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί ο κοινός σκοπός τους.

Ούρος Λάγιοβιτς: «Η κριτική είναι το σημείο αναφοράς μου»

— Παρακολουθείτε τις κριτικές για το έργο σας και αν ναι, σας επηρεάζουν;

Ναι φυσικά τις παρακολουθώ! Μπορούν να με επηρεάσουν, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι το σημείο αναφοράς για την περαιτέρω εργασία μου. Μπορώ να μάθω από την κριτική, τι πρέπει να κάνω καλύτερα ή αν βρίσκομαι στον σωστό δρόμο.

— Η διεύθυνση Ορχήστρας απαιτεί, πέραν της μελέτης, καλή φυσική κατάσταση. Με ποιους τρόπους φροντίζετε τον εαυτό σας στην καθημερινότητά σας;

Δεν μου αρέσει η γυμναστική, αλλά πρέπει να κάνω, αλλιώς είναι αδύνατον να διατηρούμαι σε καλή φυσική κατάσταση. Όπως γνωρίζετε, ο μαέστρος αξιοποιεί όλο του το σώμα και την ενέργειά του και για αυτή τη δραστηριότητα χρειάζεται μια (υπερ)δύναμη (γέλια).

— Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών φέτος τιμά τις ηρωικές μορφές της μουσικής δημιουργίας, όσους τόλμησαν να κάνουν ρηξικέλευθες επιλογές. Ποια τα στοιχεία που καθιστούν τον Γκούσταβ Μάλερ, με την εργογραφία του οποίου έχετε ασχοληθεί ενδελεχώς, πρωτοπόρο κατά τη γνώμη σας;

Το βασικότερο είναι η ειλικρίνεια του: είναι ο πρώτος συνθέτης στην ιστορία που έθεσε τον εαυτό του ως αντικείμενο παρακολούθησης. Εκφράζει όλα όσα αισθάνεται μέσω της μουσικής, χωρίς κάποιο φίλτρο, της επιτρέπει να γίνει ο καθρέφτης της ψυχής του. Έτσι, παρουσιάζει τη χαρά και τη λύπη του, την αισιοδοξία και την απελπισία. Εμείς οφείλουμε να αναγνωρίσουμε όλες τις πλευρές των συναισθημάτων του και να προσπαθήσουμε να τις περάσουμε στο κοινό.

— Έχετε διευθύνει περισσότερες από 1400 συναυλίες με τουλάχιστον 100 διαφορετικές Ορχήστρες. Ποια τα κυρίαρχα συναισθήματα όταν ανεβαίνετε στο πόντιουμ; Πλέον υπάρχει άγχος ή κυριαρχεί ο ενθουσιασμός;

Όταν ανεβαίνω στο πόντιουμ, το μόνο που με απασχολεί είναι πως θα εκτελέσουμε το έργο που μας παρέδωσε ο συνθέτης, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Όσο περνάνε τα χρόνια δεν αισθάνομαι τόσο αγχωμένος ή εξαντλημένος, όπως στις πρώτες μου συναυλίες. Θυμάμαι ότι έκλαιγα μετά την πρώτη συναυλία που διηύθυνα, γιατί μετά από τόσους μήνες προετοιμασίας είχε πλέον τελειώσει.

— Δίνετε ιδιαίτερη βαρύτητα στη διδασκαλία, η οποία θεωρείτε ότι δεν περιορίζεται στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, αλλά αφορά και τη μετάδοση αξιών στους μαθητές σας. Ποιες αξίες πιστεύετε ότι εκφράζονται μέσα από τη μουσική;

Ο ανθρωπισμός και η αναζήτηση της αλήθειας - στην περίπτωσή μας σημαίνει να ακολουθεί κανείς τις ιδέες του συνθέτη και να μην επιβάλλει τη βούλησή του ενάντια στην πρόθεση του δημιουργού.

Όταν ανεβαίνω στο πόντιουμ, το μόνο που με απασχολεί είναι πως θα εκτελέσουμε το έργο που μας παρέδωσε ο συνθέτης, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

— Τι είναι για σας μουσική;

Η μουσική είναι η φιλοσοφία ζωής μου, μέσω της οποίας μπορώ να μεταδώσω στο κοινό, σε όσους με ακούνε, τις σκέψεις μου, τις απόψεις μου και τις πεποιθήσεις μου.

— Γνωρίζετε πλέον πολύ καλά το αθηναϊκό κοινό. Ποιες οι ιδιαιτερότητες που έχετε παρατηρήσει σχετικά με την πρόσληψη της μουσικής;

Το ελληνικό κοινό είναι πολύ ευθύ και αντιδρά αυθόρμητα και άμεσα σε ό,τι προσλαμβάνει.

— Πως πιστεύετε ότι πρέπει να προσέρχεται ένας ακροατής στη συναυλία, ώστε να αντλήσει το μέγιστο της εμπειρίας;

Είμαι πεπεισμένος για τη μεγάλη αποστολή της μουσικής υπό την έννοια του Πλάτωνα, ο οποίος είπε ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι σαν μια άρπα - πρέπει να την κουρδίσεις. Αυτή είναι η λειτουργία της μουσικής, πρέπει να αγγίξει την ανθρώπινη ψυχή και ίσως να την εναρμονίσει με το σύμπαν. Για αυτό δεν χρειάζεται να έχει κάποιος ακροατής εμπειρία, πρέπει μόνο να έχει μια ευαισθησία για τη μουσική.

— Ποιες οι ηρωικές μορφές στη δική σας ζωή και πορεία;

Ο μόνος που επηρέασε τη ζωή και τη δουλειά μου ήταν ο δάσκαλός μου, Hans Swarowsky. Διαφορετικά, δεν έχω ήρωες. Σε κάθε στιγμή της ζωής μου, ήρωές μου είναι φυσικά οι συνθέτες και τα έργα τους. Προσπαθώ να πλησιάσω τις ιδέες και τις προθέσεις τους. Αυτό είναι στην πραγματικότητα η λειτουργία του αρχιμουσικού, στη διαδρομή χρειάζεται να ψάξει την αλήθεια, να βρει τη σωστή ιδέα, το μήνυμα του δημιουργού.