ΠΩΣ ΚΑΝΕΙ ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ COMING OUT; Κουήρ τραγούδια υπάρχουν αμέτρητα, με διαφορετικούς μεταξύ τους ήχους, γραμμένα σε διαφορετικές εποχές. Μπορεί να είναι αυτά που έχουν γραφτεί ή/και ερμηνευθεί από κουήρ (ή που τους αποδίδεται μια ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα) καλλιτέχνες/-ιδες, ή έχουν τραγουδηθεί από cis/στρέιτ «queer icons», ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο έχουν αγαπηθεί από το κουήρ κοινό και έχουν συνδεθεί με την κουλτούρα του. Εδώ μιλάμε για τα ελληνικά κουήρ τραγούδια με μια επισήμανση: πρόκειται για όσα είναι ακόμα με κάποιον τρόπο «στην ντουλάπα». Με αυτό εννοώ ότι ενώ μπορεί να έχουν νοηματοδοτηθεί ως κουήρ από πολλά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, τα ίδια τα τραγούδια δεν έχουν αναγνωριστεί (και) με αυτόν τον τρόπο στον κυρίαρχο χώρο και λόγο.
Δεν προτείνω εδώ μια αναλυτική απαρίθμησή τους ούτε μια ιστορική ανασκόπηση. Αντλώντας κυρίως από το επονομαζόμενο έντεχνο ή και λαϊκό ρεπερτόριο, θα σταθώ μόνο σε θραύσματα στιγμών και τραγουδιών, επικεντρώνοντας στους στίχους.
— «Έτσι κι αλλιώς» (από τον δίσκο «Σκουριασμένα Χείλη», Τριπολίτη - Κραουνάκη και τραγούδι Μοσχολιού): Στίχοι που με όποια πρόθεση κι αν γράφτηκαν, τραγουδήθηκαν από κουήρ στόματα της εποχής σε μια αποθέωση του τραύματος («η ζωή σου εδώ κι εκεί μαύροι έρωτες και καταδίκη μυστική, η ζωή σου όπου κι αν πας κρύες κάμαρες κι αποκλεισμένος μαχαλάς»).
— «Προσωπικά εγώ τρελαίνομαι, το παραμύθι σου και να ’μαι και να φαίνομαι»: Ένα από τα πιο τραγουδισμένα δίστιχα, που ακόμα εκπλήσσει όταν σε συζητήσεις αναφέρεται ότι συνδέεται με τον έρωτα δυο γυναικών, με ένα από τα πιο συχνά μοτίβα στον λεσβιακό έρωτα, δυο φίλες που καταλαβαίνουν ότι νιώθουν κάτι παραπάνω από «φιλικά αισθήματα».
— Νικολακοπούλου - Κραουνάκης - Πρωτοψάλτη - Γαλάνη (σε διάφορες συνεργατικές παραλλαγές): Οι στίχοι από τις συνεργασίες τους με κουήρ ερμηνείες είναι αμέτρητοι: από τα εντελώς σαφή τραγούδια-μηνύματα («Δωμάτιο 202», για τις σεξουαλικές συναντήσεις ανδρών σε ξενοδοχεία της Ομόνοιας, «Ο Αχιλλέας απ’ το Κάιρο» κ.ά.) μέχρι στίχους που τραγουδιούνται από ετεροκανονικά κοινά, αλλά ταυτόχρονα κλείνουν το μάτι στην κουηροσύνη: «Γιατί μ’ αυτό το σύστημα, τα φάγαμε τα νιάτα μας σε γάμους και βαφτίσια», «στο τενεκάκι του έρωτά μου κοίτα τι μου αφήσατε, αυτό που αξίζει σε ζητιάνο», «και ούτε που σκεφτόταν ν’ αγιάσει το καημένο, διότι είχε έξεις, που δεν του το επέτρεπαν», «και δικαίωμα δεν έχω πια να σ’ αγαπώ», «αγάπη μου που δεν μπορώ, αυτά που θέλω να σου δίνω δεν μπορώ, στους δρόμους όπου περπατώ πρέπει το χέρι να σου αφήνω», «μα ούτε σε ένα παραμύθι δεν χωράω» και άλλοι, ανεξάντλητοι.
Δήμητρα Γαλάνη - Μην πάμε απόψε πουθενά
— Κόρε Ύδρο και μια σειρά τραγουδιών με πολλαπλές ερμηνείες, υπόγειο σαρκασμό και κουήρ συνυποδηλώσεις. Παράδειγμα, η «Χειραψία», με τον δεύτερο αινιγματικό στίχο («Gay Anthem for a new millennium») να κάνει coming out για λογαριασμό του τραγουδιού και το τετράστιχο «Και ο γιατρός μου το ξέρει / πως για όλα φταίει αυτός, που ήταν για μένα ένα αστέρι / ένας δεύτερος Χριστός», και αλλού στίχοι όπως «Γιώργο, η αλήθεια των πολλών πώς με τρομάζει, σαν φίδι εφιάλτη τη χαρά μου αγκαλιάζει / Σε μια ανδρόγυνη κατάσταση αιωρούμαι» και λίγο αργότερα «γιατί η ζωή που ζούμε δεν βολεύεται σε θρόνο / στην αμαρτία υποκλίνεται, ερωτεύεται τον πόνο».
— «Εν Λευκώ» (Μποφίλιου, Ευαγγελάτος, Καραμουρατίδης): Με στίχους όπως «αν είχε θάρρος να φανεί ο λόγος τώρα δεν θα ’τανε φωτιά στο αίμα, αν είχε χρώμα θα ’ταν άσπρο ο φόβος, αν είχε σώμα θα ’ταν σαν κι εμένα», η ομόφυλη σεξουαλικότητα, ο έρωτας, το κενό και η αναζήτηση βρίσκουν χώρο να ταυτιστούν και να συμπαρασύρουν και νεότερες γενιές. Δική τους και η «Ιθάκη», που μοιάζει να περιγράφει την αυτοκτονία ενός κουήρ νέου: «Δυο κουβέντες σβήνουν τις τύψεις, δεν σε μάθανε ποτέ μα θα τους λείψεις / και φτερά αντί να ανοίξεις, πήρες πάνω σου την άχρηστη ντροπή. Δεν θα μάθουν οι γονείς σου την υπόλοιπη ζωή σου / ούτε οι αόρατοι εραστές σου, τις χαρές και τις κλειστές σου».
Όλα τα παραπάνω είναι μόνο ένα μικρό δείγμα ελληνικών τραγουδιών με αποδιδόμενο ΛΟΑΤΚΙ+ περιεχόμενο. Φυσικά, τα τραγούδια, όπως όλα τα έργα τέχνης, ερμηνεύονται ελεύθερα και διαφορετικά από κάθε άτομο, και βέβαια ανεξάρτητα από τις προθέσεις των στιχουργών. Η ιδέα όμως ότι διάσημα τραγούδια με τα οποία μπορεί να εκφράστηκαν ή να ταυτίστηκαν κατά κόρον κουήρ/ΛΟΑΤΚΙ+ υποκείμενα νοηματοδοτούνται ελάχιστα ή καθόλου με αυτόν τον τρόπο στον δημόσιο λόγο δείχνει κάτι ως προς την αορατότητα και των ίδιων των ζωών τους.
Πάντοτε, βέβαια, ήταν ένα «κλείσιμο ματιού» στην κουήρ κουλτούρα. Κάτι αόρατο στο κυρίαρχο βλέμμα, που ξέφευγε από τις εύκολες αναγνώσεις, αλλά αναγνωριζόταν εύκολα απ’ όσους, όσες και όσα χρειαζόταν. Οι παραπάνω (κι άλλοι πολλοί) στίχοι έχουν ενώσει κρυφά βλέμματα πολλές νύχτες, μακριά από την επιβαλλόμενη ετεροκανονικότητα. Κλείνω με στίχους από το τραγούδι «Κανονικά» (Νικολακοπούλου, 1984), που ξεκινούν μοιάζοντας η επιτομή της οικειοποίησης του τραύματος, όπως «για να κάνει ένας δεσμός ανταύγεια, φέρτε του σκοτάδια».
Και κλείνει:
Κανονικά, τυραννικά
γι’ αυτούς που καίνε τη ζωή μοναδικά
κανονικά κι ανήσυχα
γι’ αυτούς που φεύγουν ήσυχα
και λογικά
(…)
Προκειμένου να ‘χεις τέτοια λάμψη
πες το κι ας σε κάψει
πώς χαράζουνε στη φλέβα τύχη
κάτι τέτοιοι στίχοι,
καμιά φορά
_____________
*Η Έλενα-Όλγα Χρηστίδη είναι ψυχολόγος, επιστημονικά συνυπεύθυνη του Orlando LGBT+
Την Τρίτη 24 Μαΐου στις 19.00, στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, η ομάδα Orlando LGBT+ Ψυχική Υγεία Χωρίς Στίγμα σε μια επίκαιρη ανοιχτή συζήτηση, με θέμα «The dancefloor as a safe space for fringe communities» και με τη συμμετοχή DJs, performers, club owners και promoters. Πώς οι εναλλακτικοί χώροι διασκέδασης μπορούν να μετατραπούν σε πραγματικά safe spaces για ΛΟΑΤΚΙ αλλά και άλλα υποκείμενα που δέχονται διάκριση λόγω της ταυτότητάς τους;
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα δράσεων του ACADDEMIA και το πλήρες lineup του ADD επισκεφθείτε το addfestival.gr.
σχόλια