ΟΤΑΝ ΕΦΤΑΣΑ ΣΤΗ FAVELA, στο Μεταξουργείο, το μαγαζί είχε ήδη γεμίσει και παρέες είχαν σχηματιστεί απέξω περιμένοντας ν’ αρχίσει η μουσική. Μόλις ξεκίνησε να παίζει η Wera, οι συζητήσεις έγιναν ψιθυριστές. Και μετά σταμάτησαν ολότελα. Τα μάτια όλα ήταν στραμμένα πάνω της, τ’ αυτιά υπάκουα περίμεναν την επόμενη νότα, η σιωπή εδόθη χωρίς να ζητηθεί. Ξέρω πόσο δύσκολο είναι να κάνεις το κοινό να σωπάσει στην Αθήνα∙ πόσες και πόσες φορές δεν έχω βρεθεί σε κονσέρτα κατά τη διάρκεια των οποίων ουδέποτε υπήρξε σιγή και σε καμία στιγμή δεν έπαυσαν οι ομιλίες. Εκείνο το βράδυ, η ησυχία δεν ήταν προαπαιτούμενη, δεν ήταν καν ζητούμενη, ωστόσο η παρουσία της την προκάλεσε αυθόρμητα και φυσικά. Η μουσική της δημιούργησε την εντύπωση κάποιας ιερότητας.
Ο δρόμος είναι δρόμος. Μερικές φορές θα υπάρξουν υπέροχοι άνθρωποι που θα σου δείξουν την εκτίμησή τους και μερικές φορές θα έρθει κόσμος μεθυσμένος ή μαστουρωμένος και θα προσπαθήσει να σε κλέψει. Μου έχει συμβεί αρκετές φορές στην Αθήνα, ειδικά όταν έπαιζα στην Καπνικαρέα.
Όταν βρεθήκαμε στο σπίτι της γι’ αυτήν τη συνέντευξη, αυτό ήταν ένα απ’ τα πρώτα πράγματα που συζητήσαμε. Της περιέγραψα την ενόχληση της πιανίστα Mitsuko Uchida −είχε παίξει στην Αθήνα το 2022− από τον συνεχή θόρυβο και ότι την έκανε να σταματήσει να παίζει και να στραφεί αυστηρά στο κοινό ζητώντας ησυχία. «Μερικές φορές οι άνθρωποι δεν μπαίνουν στη διαδικασία να μπουν στη θέση σου. Έρχονται να ψυχαγωγηθούν. Όμως για να ψυχαγωγηθούν, και ειδικά στον χώρο της κλασικής μουσικής, η μουσικός πρέπει να είναι απολύτως συγκεντρωμένη για να παίξει, ειδικά σε δύσκολα κομμάτια. Πάρε για παράδειγμα τον Μπαχ. Είναι πολύ μαθηματικός και αυτό σημαίνει ότι μπορεί να ξέρεις ένα κομμάτι απέξω κι ανακατωτά, αλλά, αν δεν είσαι απολύτως συγκεντρωμένη, αρκεί ένα γλίστρημα του δαχτύλου και είσαι αντιμέτωπη με μια μαύρη τρύπα. Δεν ξέρεις πού είσαι, δεν ξέρεις πώς να συνεχίσεις».
Η WERA είναι Πολωνή τσελίστρια. Ζει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Η μουσική της είναι κράμα από πολλά είδη, σημείο συνάντησης indie rock, ηλεκτρονικής και κινηματογραφικής κλασικής μουσικής.
Γιατί τσέλο;
Όταν ήμουν εφτά ήθελα να παίζω μουσική, αλλά ήθελα να μάθω πιάνο. Οι δάσκαλοι στο σχολείο στην Πολωνία πρότειναν να δοκιμάσω ένα άλλο όργανο, όπως το τσέλο. Το πρότειναν επειδή είδαν ότι έχω καλό αυτί κι επειδή έβλεπαν ότι θα γίνω ψηλή, παίζει ρόλο, ξέρεις. Βέβαια υπάρχουν τσελίστριες όπως η Jacqueline Dupre, που είναι μικροσκοπική μεν, έπαιζε δε με τρομερό πάθος. Όμως η αλήθεια είναι ότι βοηθάει, έχει σημασία, όπως έχει σημασία το μήκος των δαχτύλων στο πιάνο.
Πολωνικά δημόσια σχολεία και παιδικά ταλέντα
Η Πολωνία η δημόσια μουσική παιδεία δίνει πολλές δυνατότητες. Σε δημόσιο μουσικό σχολείο πήγα, κάνεις κανονικά το πρόγραμμα μαθημάτων και μετά, κατά το μεσημέρι, ξεκινάς τα μαθήματα μουσικής. Άρα, για να καταλάβεις, ως παιδί έφευγα απ’ το σπίτι το πρωί και γυρνούσα το βράδυ. Υπάρχει δηλαδή ο χώρος στην Πολωνία για ένα παιδί με έφεση στη μουσική να μάθει χωρίς να πληρώσει πολλά χρήματα. Τα πρώτα χρόνια μού ήταν δύσκολο, είχα πολλή ενέργεια, δεν ήθελα να εξασκούμαι στη μουσική θεωρία. Όταν έγινα δέκα, η μαμά μου είχε δει ότι δυσκολεύομαι οπότε μου είπε «ας δώσουμε έναν χρόνο ακόμη κι αν δεν το θες πια, θ’ αλλάξουμε σχολείο». Και, μαγικά, μέσα σ’ αυτό τον χρόνο όλα άλλαξαν. Άρχισα να παίζω πιο ενδιαφέροντα πράγματα. Κι έτσι, συνέχισα.
Φωνή, αυτί και δάχτυλα
Πάντα τραγουδούσα, αλλά μόνη στο σπίτι. Η πρώτη φορά που τραγούδησα σε μπάντα ήταν στην Πολωνία. Με βρήκε ένας τύπος και μου λέει «χρειαζόμαστε τσέλο για folk μουσική. Μπορείς;». Λέω «θα μάθω». Λέει «Τραγουδάς;». Λέω «όχι». «Εντάξει, θα σου μάθουμε». Οπότε, όλα έγιναν πολύ γρήγορα. Εκεί έμαθα να τραγουδάω και να παίζω ταυτόχρονα, το οποίο ήταν αρκετά δύσκολο. Φαίνεται δύσκολο, αλλά είναι ωραίο. Ή μάλλον, γίνεται ωραίο, στην αρχή χρειάζονται ατέλειωτες πρόβες. Και μετά από καιρό προσπάθειας, έρχεται μια λαμπερή στιγμή στην οποία διαπιστώνεις ότι δεν σκέφτεσαι, μόνο παίζεις και εκφράζεις όσα έχεις μέσα σου.
Μουσικός στην Ελλάδα
Όταν έπαιζα στην Πολωνία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, οι άνθρωποι συνήθως σιωπούσαν. Είχαν έρθει να βιώσουν μια εμπειρία, είχαν έρθει για να τους φέρεις στον κόσμο σου και να τους δείξεις όσα έχεις. Για να συμβεί αυτό, χρειάζεται ησυχία, σωστά; Σύντομα διαπίστωσα ότι στην ελληνική κοινωνία, μερικές φορές, ο κόσμος είναι πολύ ομιλητικός, θέλουν να γιορτάσουν με τη μουσική ως backround, έτσι δεν είναι; Η φάση είναι ότι πίνουμε ρακή, μιλάμε, γελάμε και τρώμε και το τσέλο είναι κάπου στο backround. Έκανα πολλές δουλειές που είχαν αυτήν τη δυσκολία, όμως αυτό μ’ έμαθε να φτιάχνω μια δική μου φούσκα και να κλείνομαι μέσα της. Έμαθα να παίζω μουσική λαμβάνοντας υπόψη αυτή την πολιτισμική διαφορά.
Παίζοντας τσέλο στον δρόμο
Ο δρόμος είναι δρόμος. Μερικές φορές θα υπάρξουν υπέροχοι άνθρωποι που θα σου δείξουν την εκτίμησή τους και μερικές φορές θα έρθει κόσμος μεθυσμένος ή μαστουρωμένος και θα προσπαθήσει να σε κλέψει. Μου έχει συμβεί αρκετές φορές στην Αθήνα, ειδικά όταν έπαιζα στην Καπνικαρέα.
Βιοπορισμός και επαγγελματίες μουσικοί σήμερα
Όταν είσαι μουσικός και κάνεις κι άλλες δουλειές για να βιοποριστείς, θέλει πρόγραμμα. Οπότε, δουλεύεις εννιά με πέντε, κάνεις ένα γρήγορο ντους, πας βόλτα τον σκύλο σου και όταν γυρνάς, μπορείς ακόμη ν’ ασχοληθείς για τέσσερις ώρες με κάτι που μετράει πραγματικά για σένα.
― Αυτό που βλέπω τώρα είναι ότι εσείς οι μουσικοί δεν αρκεί να παίζετε, να παράγετε και να βγάζετε άλμπουμ. Χρειάζεται να είστε παρούσες για συνεντεύξεις. Χρειάζεται να μπορείτε να μιλάτε θετικά για τη δουλειά σας, να την προμοτάρετε. Και πλέον, έχω πληροφορηθεί ότι ακόμη και για να κλείσετε συμφωνία με κάποιες δισκογραφικές είναι προαπαιτούμενο να έχετε φτάσει έναν αριθμό followers.
Ναι, φυσικά. Και αυτό είναι ένα ζήτημα. Όμως για μένα αυτό είναι κάτι που κρατάω ξέχωρο απ’ τη μουσική. Πριν φτάσεις στο να σε απασχολεί το θέμα της προώθησης, χρειάζεται να έχεις σχεδιάσει πολύ καλά αυτό που θες να κάνεις. Παίρνεις τα πράγματα βήμα βήμα. Πρώτα έχεις ένα όραμα, θες να βγάλεις ένα άλμπουμ, χρειάζεται να έχεις το υλικό, το όραμα και μια σαφή εικόνα για την οπτική ταυτότητα. Και σιγά σιγά, με τους κατάλληλους συνεργάτες, βρίσκεις τον χώρο σου για να πετύχεις ακριβώς αυτό που θες. Με βοηθάει πολύ το ότι έχω στο περιβάλλον μου ανθρώπους που παρατηρώ και με βοηθούν να βρω τον δρόμο μου, όπως το αγόρι μου και την καλύτερή μου φίλη. Όπως είπα, αργά και βήμα βήμα. Κι επειδή το βλέπω έτσι, δεν έχω αυτό το άγχος να έχω χιλιάδες followers. Θέλω να παράγω κομμάτια υψηλής καλλιτεχνικής αξίας, ενδιαφέροντα τόσο για το μάτι όσο και για το αυτί. Προτιμώ να ξέρω ότι υπάρχουν κάποιοι που θα έρθουν να με δουν ζωντανά και θα νιώσουν πραγματικά κάτι. Όταν το καταφέρνω αυτό, είμαι ευτυχισμένη.
― Σε σχέση με τις πλατφόρμες, διαβάζουμε πολλές κριτικές για το πώς εκείνες που χρησιμοποιούν οι μουσικοί για να φτάσουν ένα ευρύτερο κοινό −όπως είναι το Spotify− πληρώνουν πολύ λίγα, με αποτέλεσμα οι μικρότεροι καλλιτέχνες να μην έχουν κάποιο οικονομικό όφελος. Πώς το βλέπεις αυτό;
Είμαι πολύ μεγάλη φαν του Bandcamp. Είναι μια πλατφόρμα μέσω της οποίας ο κόσμος μπορεί να υποστηρίξει απευθείας τους καλλιτέχνες. Ο κόσμος πληρώνει με την ακρόαση, το οποίο βρίσκω πολύ δίκαιο. Αν κάτι σ’ ενδιαφέρει αρκετά ώστε να επιστρέφεις σ’ αυτό ξανά και ξανά, μου φαίνεται σωστό να το πληρώνεις. Και πάντα μπορείς ν’ αγοράσεις το άλμπουμ. Πιστεύω ότι είναι χρήσιμο επίσης το κοινό να ξέρει πώς λειτουργεί το σύστημα σήμερα. Σε γενικές γραμμές, αν θες κάποιος να συνεχίσει να παράγει, χρειάζεται από κάπου χρήματα. Γι’ αυτό όταν ο κόσμος με προσεγγίζει και με ρωτάει πώς μπορεί να με στηρίξει, εξηγώ ότι υπάρχει το Bandcamp και μπορεί ν’ αγοράσει εκεί ό,τι έχω βγάλει. Όλα τα χρήματα πάνε σ’ εμένα.
― Σου έχει τύχει να σε κλείσει κάποιο venue θεωρώντας δεδομένο ότι θα παίξεις απλήρωτη «για τη διαφήμιση της δουλειάς σου»;
Πολλές φορές. Για μένα ήταν δεδομένο ότι, όταν έπαιζα κάπου, θα πληρωνόμουν. Επομένως, όταν έμενα στην Κρήτη, μου συνέβη το εξής: μου ζήτησε ένα μαγαζί να παίξω και πήγα. Οπότε παίζω, τελειώνω και λέω «τώρα να μιλήσουμε για πληρωμή». Και μου απαντάνε «τι πληρωμή, σου έδωσα φαγητό και ποτό». Αλλά αυτό ήταν λάθος εκ μέρους μου. Ήταν και τεράστιο μάθημα, κατάλαβα ότι υπάρχουν άνθρωποι που ψάχνουν αφελείς μουσικούς. Ήταν ένα απ’ τα λάθη που έκανα στην αρχή της πορείας μου. Και στην Πολωνία είχα περιστατικά που οι άνθρωποι δεν ήθελαν να πληρώσουν, αλλά δεν ήταν τόσο συχνό. Σιγά σιγά βρήκα τα μέρη μου στην Ελλάδα και, κυρίως, βρήκα τους ανθρώπους μου. Πλέον, η οικονομική συμφωνία κλείνει πριν πάω να παίξω. Φυσικά και παίζεις όμως δωρεάν, αν είναι σε κάποιο σημείο που η έκθεση πραγματικά θα σου προσφέρει κάτι.
Μουσική και γυναίκα
«Έχω ζήσει άσχημες καταστάσεις λόγω φύλου. Έχω γνωρίσει πολλούς sound engineers που σου μιλάνε σαν να είσαι κατώτερη. Αρκετοί δεν ξέρουν καν μουσική. Όμως αυτό δεν ισχύει μόνο στον χώρο μας, ισχύει παντού. Χρειάζεται να τους κάνεις να καταλάβουν ότι δεν σε πληγώνουν. Το ότι ένας τυχαίος τύπος μού λέει κάτι άσχημο δεν με πληγώνει. Απλώς τον λυπάμαι. Ξέρω την αξία μου. Και ως γυναίκας και ως μουσικού. Και πλέον ξέρω πώς να επιλέγω και έχω μάθει πώς να προσεγγίζω τους σωστούς ανθρώπους».
Η Wera τώρα ολοκληρώνει το δεύτερο άλμπουμ της.
