Στις 22 Σεπτεμβρίου το Μουσείο Μπενάκη, σε συνεργασία με το ΔΕΣΤΕ, εγκαινιάζει στο κτίριο της οδού Κουμπάρη την έκθεση του Γιώργου Λάππα «Happy Birthday». Ο τίτλος ίσως ακούγεται παράδοξος για έναν καλλιτέχνη που πολύ πρόσφατα έφυγε από τη ζωή. Ωστόσο, συνδέεται με μια ενδιαφέρουσα ιστορία: όταν ο Δάκης Ιωάννου, ο καλλιτεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ Γιώργος Τζιρτζιλάκης και η επιμελήτρια του Τμήματος Ζωγραφικής, Χαρακτικών και Σχεδίων του Μουσείου Μπενάκη Πολύνα Κοσμαδάκη κατέβηκαν στο υπόγειο του στούντιο του Λάππα στον Περισσό, μαζί με τη σύζυγό του, επίσης γλύπτρια, Αφροδίτη Λίτη, έμειναν εμβρόντητοι με αυτό που αντίκρισαν. Στον χώρο υπήρχαν περί τα τριακόσια κουτιά, σε μέγεθος κουτιών υποδημάτων, ταξινομημένα με ιδιαίτερη φροντίδα από τον καλλιτέχνη. Περιείχαν σχεδόν ισάριθμα χυτά γλυπτά μικρού μεγέθους από αλουμίνιο, κυρίως ανθρωπόμορφα, πολλά με τη μορφή του ίδιου του Λάππα, άλλα ζωόμορφα, άλλοτε όρθια κι άλλοτε ξαπλωμένα. Πολλά δε από αυτά έφεραν την επιγραφή: Happy Birthday! Σε κάποιες περιπτώσεις η ευχή αναγραφόταν επάνω στο κουτί.
Μα, τι ήταν αυτά τα αντικείμενα; Μήπως έτοιμα δώρα του γλύπτη προς φίλους του; Θα μπορούσε να το σκεφτεί κανείς. Όμως, υπήρχε μια ιδιότυπη λεπτομέρεια που ακύρωνε αυτή την εκδοχή. Η ταξινόμηση όχι μόνο ήταν προσεγμένη αλλά, μέσα από μια συνεχή δομή αριθμών, εμπεριείχε την έννοια ενός αφηγήματος. Από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω αποτελούσε μια κωδικοποιημένη συνθήκη της οποίας αγνοούσαν τον κωδικό για να την ξεκλειδώσουν.
Οι τρεις επιμελητές της έκθεσης που θα δούμε στο Μπενάκη, ο Τζιρτζιλάκης, η Κοσμαδάκη και η Λίτη, κατέληξαν να ακολουθήσουν την τακτική των αρχαιολόγων και να συνθέσουν την έκθεση με μια κατά προσέγγιση εκδοχή.
Ήταν φανερό στην ομήγυρη ότι αυτή η ομαδοποιημένη «συλλογή» αγαλματιδίων δεν μπορούσε παρά να είναι μια εργασία εν εξελίξει. Αλλά τι μπορεί να σηματοδοτούσε, τι μορφή θα είχε; Αυτό το ερώτημα τους απασχόλησε και όταν αποφάσισαν να στήσουν την έκθεση με βάση τα ευρήματα που θα δούμε σε λίγες μέρες.
«Πώς θα τα έστηνε ο καλλιτέχνης και πώς θα μπορούσαμε να τα στήσουμε εμείς; Μήπως αλλοιώσουμε, μήπως προδώσουμε το έργο του;» αναρωτιέται έως σήμερα ο Τζιρτζιλάκης. «Το σύνολο εμπεριείχε το αίνιγμα, όπως συνήθως και τα υπόλοιπα έργα του Λάππα, ή ακόμα καλύτερα τη συνθήκη της εκκρεμότητας» συμπληρώνει.
Έτσι, οι τρεις επιμελητές της έκθεσης που θα δούμε στο Μπενάκη, ο Τζιρτζιλάκης, η Κοσμαδάκη και η Λίτη, κατέληξαν να ακολουθήσουν την τακτική των αρχαιολόγων και να συνθέσουν την έκθεση με μια κατά προσέγγιση εκδοχή.
Ίσως κάποιος αναρωτηθεί πώς είναι δυνατόν να μην ήξερε ούτε η σύζυγος τον στόχο του έργου αυτού. Όμως σαφή απάντηση δεν είχε ούτε εκείνη, παρότι γνώριζε την ύπαρξη των μικρών αυτών γλυπτών. Πάντως, ήταν φανερό ότι κάτι ετοίμαζε ο σημαντικός γλύπτης, του οποίου η δουλειά συχνά παρέπεμπε στην ψυχανάλυση, καθώς στα νιάτα του είχε περάσει και από σπουδές κλινικής ψυχολογίας στις ΗΠΑ και είχε εργαστεί σε ανάλογο ίδρυμα. Όπως επίσης είχε σχέση με την κινηματογραφική γλώσσα, που συχνά τη χρησιμοποιούσε στις δικές του αφηγήσεις.
Αυτό, λοιπόν, το παράξενο μικροσύμπαν αγαλματιδίων, που δεν θυμίζει τα κόκκινα γλυπτά μεγάλου μεγέθους που ταυτίζουμε με τον Λάππα, θα παρουσιαστεί σαν εύρημα της αρχαιολογικής σκαπάνης, σε μια «νέα» έκθεση εν απουσία του δημιουργού. Συμπληρωματικά θα υπάρχει η γιγάντια «Καμήλα» του, αναφορά στη γενέθλια γη της Αιγύπτου, όπως και δύο ξαπλωμένες φιγούρες του Λάππα ντυμένες με ριγέ φόρμες, σαν άντρες που ξεκουράζονται στις όχθες του Νείλου, οι «Παπαγάλοι» του και, τέλος, η «Πλατεία Ελευθερίας», το τραπέζι από την έκθεση documenta και γλυπτικά τοπία στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης που παρουσίασε το 2014. Επρόκειτο για αναφορά στην τραγική μέρα που οι κατοχικές δυνάμεις της Θεσσαλονίκης συγκέντρωσαν όλους τους άρρενες εβραϊκής καταγωγής στο κέντρο της πόλης για να τους εξευτελίσουν – μια ακόμα μελέτη του Λάππα στο αιώνιο ζήτημα που τον απασχολούσε, την «υπακοή» των ανθρώπων στην εξουσία μέσα από το «Πείραμα Μίλγκραμ».
