Σινεμά είναι αυτό που προβάλλεται στα πρόσωπά μας

Σινεμά είναι αυτό που προβάλλεται στα πρόσωπά μας Facebook Twitter
Παίρνω όρκο πως ο Φριτς Λανγκ ήταν σίγουρος για κάτι: το σινεμά δεν θα μπορούσε να είναι «σινεμά» ούτε χωρίς τεχνική, ούτε χωρίς τέχνη, ούτε χωρίς αίθουσα.
0

Τι εννοούμε όταν λέμε «σινεμά»; Πριν απαντήσετε, σκεφτείτε πως χρησιμοποιούμε την ίδια ακριβώς λέξη όταν αναφερόμαστε α) στην κινηματογραφική τεχνική («ξέρει πολύ σινεμά αυτός ο σκηνοθέτης»), β) στην κινηματογραφική τέχνη («τι όμορφο σινεμά το ιταλικό σινεμά των '70s!») και γ) στις αίθουσες (όπου κυρίως ακούγεται το κλασικό σουξέ «ξέρεις πόσα σινεμά είχε αυτή η περιοχή;»). Και, παρά τη γηπεδικού τύπου κινηματογραφοφιλία μου, οφείλω να συμπληρώσω πως το ίδιο ακριβώς ισχύει και για το θέατρο.

Αλήθεια, πώς σας φαίνονται οι θεατρικές παραστάσεις που παρακολουθείτε διαδικτυακά; Άπειρες οι παγίδες που κρύβει το εγχείρημα της κινηματογράφησης μιας θεατρικής παράστασης: ή που θα «καρφώσεις» την κάμερα στο κέντρο, κάτι που συχνά αφαιρεί πόντους από τη χάρη της διαδικασίας, ή που θα τη γυρίσεις επιδέξια, όχι μόνο καταργώντας τη θεατρική της διάσταση αλλά επιβαρύνοντάς την και με μια κινηματογραφική.

Στο σινεμά, πάλι, δεν δείχνουν να χάνονται και πολλά στη μετάφραση: αν έχεις μια σχετικά μεγάλη τηλεόραση (βγάζουμε απέξω κουβέντες για laptop και κινητά) ή, καλύτερα, έναν προτζέκτορα, μπορείς να απολαύσεις ένα φιλμ σε αξιοπρεπείς διαστάσεις, ενώ όλη η προσπάθεια του σκηνοθέτη για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα παραμένει εκεί, στην οθόνη.

«Τι είναι αυτά που λες;» θα μου πείτε οι κινηματογραφόφιλοι, αλλά στο Χόλιγουντ έχει ξεκινήσει ήδη μια κουβέντα σχετικά με την «αναγκαιότητα» της κινηματογραφικής αίθουσας – δεν βάζω τα εισαγωγικά εγώ, εκείνοι τα βάζουν, αλλά συμβαίνει.

Δεν μπορούσα να μη σκέφτομαι τον δημιουργό της ταινίας, τον δυστυχή Λανγκ, που, αφού είδε τη χώρα του να καταποντίζεται σε δύο παγκοσμίους πολέμους, αφού έζησε τη μετέπειτα διχοτόμησή της, πέθανε το 1976, αναζητώντας, μέχρι το τέλος της ζωής του, το χαμένο του αριστούργημα. Δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί πως, τελικά, το φιλμ του δεν χάθηκε.

Είχαμε και την πρεμιέρα του «Mank» στο Netflix πριν από λίγο καιρό, μιας ταινίας που άνετα θα μπορούσε να έχει το tag line «Δείτε πόσο διεφθαρμένοι ήταν οι διευθυντές των μεγάλων στούντιο – όλη η αλήθεια στις τηλεοράσεις σας!» (σε μια τόσο «σκόρπια» σημειολογικά ταινία κάθε ερμηνεία ισχύει και ο καθένας βλέπει ό,τι θέλει). Οπότε, τι είναι τελικά οι συνευρέσεις; Μια κοινωνική συνήθεια; Ένα χούι που μας έμεινε;

Προσπαθώντας να απαντήσω σε όλα αυτά, θυμήθηκα μια προβολή που φέτος έκλεισε δέκα χρόνια. Ήταν τον Φεβρουάριο του 2010, όταν, στο 60ό Φεστιβάλ Βερολίνου, βρήκαν έναν ωραίο τρόπο να γιορτάσουν τα γενέθλια τους: ανακοίνωσαν την πρώτη, παγκόσμια προβολή της αναπαλαιωμένης κόπιας του «Metropolis» του Φριτς Λανγκ στη –σχεδόν– πλήρη εκδοχή της.

Επιτρέψτε μου μια μικρή αναδρομή. Θα είμαι σύντομος.

Σινεμά είναι αυτό που προβάλλεται στα πρόσωπά μας Facebook Twitter
Όταν πρωτοπροβλήθηκε η ταινία, το 1927, το χρονόμετρο έγραφε 210 λεπτά.

Όταν πρωτοπροβλήθηκε η ταινία, το 1927, το χρονόμετρο έγραφε 210 λεπτά. Ακολούθως, ο Φριτς Λανγκ έφτιαξε και υπέγραψε μια πιο μαζεμένη εκδοχή 160 λεπτών ‒ που μέσα σε τέσσερις μήνες έγιναν 93, μετά την ανησυχία της παραγωγού εταιρείας για την πορεία του φιλμ στα ταμεία. Εν τέλει, έκαναν μεγαλύτερη ζημιά: η πετσοκομμένη εκδοχή του «Metropolis» δημιούργησε τόσο μεγάλα λογικά χάσματα στην αφήγηση, που το κοινό σήκωσε τα χέρια ψηλά. Η δε Paramount, που «αγόρασε» το φιλμ για διανομή στις ΗΠΑ, έστησε ένα άλλο μοντάζ, διάρκειας 114 λεπτών, πετώντας το αρνητικό στα σκουπίδια.

Για δεκαετίες, αυτό το χαμένο υλικό ήταν το άγιο δισκοπότηρο των απανταχού κινηματογραφόφιλων. Ποτέ μη λες ποτέ όμως. Το χαμένο υλικό (ή, για να είμαστε ακριβείς, το μεγαλύτερο κομμάτι του) βρέθηκε τελικά σε μια ταινιοθήκη στο Μπουένος Άιρες. Γιατί κάποιος, λέει, είχε προλάβει να αγοράσει μια κόπια λίγες εβδομάδες πριν από την καταστροφή του φιλμ από την παραγωγό εταιρεία. Το ίδρυμα Λανγκ στρώθηκε στη δουλειά και έφτιαξε την καλύτερη κόπια από το υλικό αυτό. Και το ημερολόγιο έγραφε 12 Φεβρουαρίου όταν, στην Πύλη του Βραδεμβούργου, έγινε η πρώτη προβολή.

Το παράδοξο ήταν πως επρόκειτο για μια υπαίθρια προβολή, δωρεάν, 12 λεπτά μετά τα μεσάνυχτα. Δεν βρήκα ούτε έναν συνάδελφο εκεί – λογικό, βέβαια, μια και οι δημοσιογραφικές προβολές ξεκινούν νωρίς το πρωί και οι ρυθμοί ενός φεστιβάλ μπορούν και να σε στείλουν νωρίς για ύπνο ούτως ή άλλως. Εδώ που τα λέμε, το κρύο θέριζε εκείνο το βράδυ. Το θερμόμετρο έδειχνε σταθερά μείον δώδεκα βαθμούς Κελσίου. Κι όμως, δύο χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν εκεί.

Σκεφτείτε τώρα την αξία του ίδιου γεγονότος αν, αντί γι' αυτή την προβολή, είχε διοργανωθεί στη θέση της μια διαδικτυακή.

Το πρώτο που σε εντυπωσίαζε ήταν το πλήθος. «Κοίτα να δεις πόσοι μαζεύτηκαν».

Ακόμα πιο εντυπωσιακή, όμως, ήταν η πολυσυλλεκτικότητα του κοινού.

Σινεμά είναι αυτό που προβάλλεται στα πρόσωπά μας Facebook Twitter
Σκηνή από την ταινία. Φωτ.: ΜοΜΑ

Ο κουστουμαρισμένος ευγενής μεσήλιξ (ντυμένος ζεστά μεν, επίσημα δε), ο έφηβος σκεϊτάς παραδίπλα, κάποια παντρεμένα ζευγαράκια (παρέα με τα παιδιά τους), η εναλλακτική πιτσιρικαρία, όλες οι τάξεις και όλες οι ηλικίες ήταν εκεί. Κάποιοι ευγενέστατοι τύποι μάς μοιράζουν σούπα και ζεστό κρασί – μαθαίνω πως δεν είναι άνθρωποι του φεστιβάλ αλλά εθελοντές που το κάνουν για τη φάση τους αλλά και για την περίσταση. Η ταινία παίζει κι εμείς τη χαζεύουμε για πρώτη φορά όπως πιθανότατα θα ήθελε να τη δούμε ο δημιουργός της. Οι ανακαλυφθείσες σκηνές είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση, παρά το restoration, αλλά μικρό το κακό – ξέρουμε πως είμαστε τυχεροί και μόνο που τις βλέπουμε. Στο μεταξύ, πλαγίως της πλατείας χορεύουν δυο παρέες μπας και αντέξουν το κρύο. Κάποιοι άλλοι έχουν μείνει ακίνητοι, απολύτως μαγεμένοι απ' αυτό που συμβαίνει.

Δεν ήταν και λίγο.

Μεσάνυχτα Παρασκευής, στις πιο αντίξοες συνθήκες, ένα πλήθος στήθηκε τουρτουρίζοντας μπροστά από μια μεγάλη οθόνη και έμεινε εκεί για 195 ολόκληρα λεπτά. Ένα πλήθος που ενώθηκε από κάτι που τους ξεπερνούσε, από την ανάγκη να ανακαλύψουν ξανά ένα κομμάτι της ιστορίας τους που (πάντα θα) τους αφορά.

Και μέσα σε όλα αυτά δεν μπορούσα να μη σκέφτομαι τον δημιουργό της ταινίας, τον δυστυχή Λανγκ, που, αφού είδε τη χώρα του να καταποντίζεται σε δύο παγκοσμίους πολέμους, αφού έζησε τη μετέπειτα διχοτόμησή της, πέθανε το 1976, αναζητώντας, μέχρι το τέλος της ζωής του, το χαμένο του αριστούργημα. Δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί πως, τελικά, το φιλμ του δεν χάθηκε. Πως το «Metropolis» θα ένωνε ξανά (και ίσως πιο ουσιαστικά) έναν λαό που εκείνη την περίοδο ήταν κι αυτός, λόγω κρίσεως, εξίσου ανασφαλής και φοβισμένος.

Παίρνω όμως όρκο πως ήταν σίγουρος για κάτι: το σινεμά δεν θα μπορούσε να είναι «σινεμά» ούτε χωρίς τεχνική, ούτε χωρίς τέχνη, ούτε χωρίς αίθουσα. Γιατί αν τα μεγάλα τραγούδια, αυτά που μένουν στην ιστορία, είναι εκείνα που τραγουδήσαμε παρέα με κάποιον άλλο, οι κινηματογραφικές αίθουσες (και τα θέατρα) είναι οι μόνοι τόποι στους οποίους μπορούμε να γίνουμε κοινωνοί μιας μαρτυρίας. Δύο χιλιάδες κατεψυγμένοι Γερμανοί μπορούν να σας το επιβεβαιώσουν.

Σινεμά είναι αυτό που προβάλλεται στα πρόσωπά μας Facebook Twitter
Το χαμένο υλικό (ή, για να είμαστε ακριβείς, το μεγαλύτερο κομμάτι του) βρέθηκε τελικά σε μια ταινιοθήκη στο Μπουένος Άιρες. Γιατί κάποιος, λέει, είχε προλάβει να αγοράσει μια κόπια λίγες εβδομάδες πριν από την καταστροφή του φιλμ από την παραγωγό εταιρεία.
Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Superman: Ένα αβαρές επεισόδιο κυριακάτικου cartoon

Oθόνες / Superman: Ένα αβαρές επεισόδιο κυριακάτικου καρτούν

Υπερφορτωμένο, κατά διαστήματα απολαυστικό, με μια τετράποδη προσθήκη που θα κάνει τους ζωόφιλους να γαβγίζουν από χαρά, το «Superman» του Τζέιμς Γκαν δεν προσποιείται πως θέλει να προσφέρει τίποτα παραπάνω από δύο ευχάριστες ώρες στο σινεμά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Superman, καρχαρίες και Νταλί από αύριο στους κινηματογράφους

Πολιτισμός / Superman, καρχαρίες και Νταλί από αύριο στους κινηματογράφους

Η πρώτη ταινία του αναγεννημένου διευρυμένου σύμπαντος της DC, ο υβριδικός μεταμεσονύκτιος χαβαλές του «Dangerous Animals» και το χιτσκοκικό «Spellbound», με την ονειρική σεκάνς ανθολογίας που σχεδίασε ο Σαλβαδόρ Νταλί, ξεχωρίζουν από το πρόγραμμα αυτής της εβδομάδας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Νύχτα Αγωνίας: Το trendy δράμα του Χίτσκοκ με τη συμμετοχή του Νταλί

Οθόνες / Νύχτα Αγωνίας: Το trendy δράμα του Χίτσκοκ με τη συμμετοχή του Νταλί

Ο μεγαλοπαραγωγός Ντέιβιντ Ο. Σέλζνικ επιθυμούσε ένα trendy δράμα για την ψυχανάλυση, ενώ ο Άλφρεντ Χίτσκοκ γύρισε άλλο ένα θρίλερ για το σεξ, την ερωτική επιθυμία και τον ρόλο μιας δυναμικής γιατρού, απροστάτευτης σε ένα σεξιστικό ανδροκρατούμενο μικρόκοσμο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αναγέννηση του Jurassic World με ανακυκλωμένα υλικά, ανακουφιστικά αναχρονιστική

Οθόνες / Jurassic World: Ανακυκλωμένα υλικά, ανακουφιστικό πισωγύρισμα

Ο Κόλιν Τρεβόροου ξεκίνησε δυνατά τη δεύτερη τριλογία του Jurassic σύμπαντος και την έστειλε στον αγύριστο ή περίπου στη μέση του πουθενά, με τους τροποποιημένους δεινοσαύρους αδέσποτους, οπλισμένους κι επικίνδυνους, σε ένα φινάλε με οικολογικές κορόνες, πανηγυρικά χαοτικό, ψευδεπίγραφα απειλητικό και, εν τέλει, εξαιρετικά ανιαρό.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Στο «F1», o Μπραντ Πιτ θυμίζει τους σταρ μιας άλλης εποχής

Οθόνες / Στο «F1», o Μπραντ Πιτ θυμίζει τους σταρ μιας άλλης εποχής

Ο Μπραντ Πιτ, σε έναν μεγαλειώδη αναχρονισμό σε σύγκριση με τους ζορισμένους άνδρες του σύγχρονου κινηματογράφου, παίζει την ψυχούλα που όλοι φανταζόμαστε στο «F1», έναν (καθόλου σκοτεινό) ιππότη της ασφάλτου, ριψοκίνδυνο για το fun της ιστορίας, σε πλήρη έλεγχο της κατάστασης, πιστό στο σχεδόν ερωτικό του ραντεβού με τον φακό.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
10 κινηματογραφικές προβολές-events που δεν πρέπει να χάσετε φέτος το καλοκαίρι

Οθόνες / 10 θρυλικές ταινίες που θα δούμε φέτος στα θερινά

Πέρα από τις ταινίες της διανομής, το καλοκαίρι διεξάγονται events, φεστιβάλ κaι αφιερώματα που (επανα)συστήνουν θησαυρούς από το κινηματογραφικό παρελθόν. Επιλέγουμε μια προβολή από δέκα τέτοιες δράσεις, στις οποίες κάθε σινεφίλ αξίζει να χτυπήσει κάρτα. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Κατερίνα Γιουλάκη (1938-2025): «Η θεία όλων μας»

Απώλειες / Κατερίνα Γιουλάκη (1938-2025): «Η θεία όλων μας»

Η αγαπημένη ηθοποιός, που έφυγε πλήρης ημερών πριν από λίγες ημέρες, υπήρξε η επιτομή της Ελληνίδας θείας, τόσο στην τηλεόραση όσο και στον κινηματογράφο. Ο ανιψιός της, Φώτης Σεργουλόπουλος, θυμάται στιγμές μαζί της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιατί να δει κανείς το «Φοινικικό σχέδιο» αν δεν είναι φαν του Γουές Άντερσον;

The Review / Γιατί να δει κανείς το «Φοινικικό σχέδιο» αν δεν είναι φαν του Γουές Άντερσον;

O Χρήστος Παρίδης συζητά με τη Βένα Γεωργακοπούλου για την τελευταία ταινία του Τεξανού δημιουργού. Πρόκειται, τελικά, για μια αντικαπιταλιστική αλληγορία της εποχής μας;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ