Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
2
Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Ο Αμπάς Κιαροστάμι σε νεότερη ηλικία

Το 1999 βρίσκομαι στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Έχω μόλις απολυθεί από το στρατό και επιθυμώ την επανένωση με το αντικείμενο των σπουδών μου, τον κινηματογράφο, απ' τον οποίο είχα αποκοπεί βίαια σχεδόν για ενάμισι χρόνο. Βόλτες στην Αριστοτέλους, συζητήσεις στα πέριξ καφέ και μπαράκια και ταινίες, συνέχεια ταινίες από το πρωί ως αργά το βράδυ.

Ο αμερικανικός κινηματογράφος που απομυθοποιήθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες, λίγο πριν το διαβόητο μιλένιουμ είχε πάρει τα πάνω του. Όχι αποκλειστικά με χολιγουντιανά μπλοκμπάστερ, αλλά και με δημιουργούς που διεκδικούσαν τη δική τους θέση στο παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα. Εμείς ακόμη αμφιταλαντευόμασταν αν πρέπει ή όχι να ενστερνιστούμε τον νέο αμερικανικό κινηματογράφο. Τον θεωρούσαμε κάπως...ιμπεριαλιστικό, ούτε 25 ετών δεν ήμασταν άλλωστε. Δε θα ξεχάσω μία μεγάλη συζήτηση, όταν η Κατρίν Ντενέβ είχε έρθει σε ένα άλλο φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη, χρόνια μετά, εκφράζοντας δημόσια απαξίωση για τους Αμερικανούς σκηνοθέτες. ''Ναι, βρε Κατρίν, θα σε χάλαγε να συνεργαστείς με κάναν Τζιμ Τζάρμους'' ήταν το σχόλιο ενός φίλου από το σινάφι, με το οποίο πάντα γελάω. ''Πάρε Σμαραγδή τώρα και άσε ήσυχους τους Αμερικανούς σκηνοθέτες!''

Με τον Κιαροστάμι ο πλανήτης όλος έμαθε για την κινηματογραφία μιας πολύπαθης χώρας. Με τον Κιαροστάμι είχαμε την έναρξη ενός ''ethnic'', να τον πω, κινηματογράφου με στοιχεία δάνεια από τον νεορεαλισμό και το αμιγώς ποιητικό σινεμά.

Σε εκείνο λοιπόν το φεστιβάλ, το 40ο ήτανε, ήρθαμε σε επαφή με το έργο του Αμπάς Κιαροστάμι. ''Close up'', αριστούργημα - ταινία, ''Γεύση του κερασιού'', η τριλογία ''Koker'' από το όνομα ενός χωριού στο βόρειο Ιράν, αλλά και το ''Ο άνεμος θα μας πάρει'', που μόλις είχε τιμηθεί με το μεγάλο βραβείο της Επιτροπής του Φεστιβάλ Βενετίας. Παράλληλα, ο άνθρωπος αυτός, ο μέγας καλλιτέχνης, χρύσωνε ότι άλλο ''άγγιζε'': Το ''Άσπρο μπαλόνι'' του βοηθού του, Τζαφάρ Παναχί, που ήταν σε δικό του σενάριο, ακόμη και τη φιλία του με τον νεότερο συνάδελφο του, τον Μοσέν Μαχμαλμπάφ, που είχε αξιοποιήσει δημιουργικά στο ημι-ντοκιμαντέρ ''Close up''.

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Πλάνο από τη βραβευμένη ταινία ''Ο άνεμος θα μας πάρει''.

Με τον Κιαροστάμιο πλανήτης όλος έμαθε για την κινηματογραφία μιας πολύπαθης χώρας. Με τον Κιαροστάμι είχαμε την έναρξη ενός ''ethnic'', να τον πω, κινηματογράφου με στοιχεία δάνεια από τον νεορεαλισμό και το αμιγώς ποιητικό σινεμά. Δεν τα κατάφεραν, όπως ήταν φυσικό, όλοι οι επίγονοί του. Ο ιρανικός κινηματογράφος δεν άργησε να επιδοθεί σε ένα άκρατο φολκλόρ με τα φτωχόπαιδα του σε πρώτο πλάνο, την κακοτράχαλη ζωή τους και τις κοινωνικές ανισότητες. Κι αυτά τα χρώματα, τα πολλά χρώματα και τα σκονισμένα πλάνα σε τόνους κεραμιδί και βυσσινί.

Ο Κιαροστάμι, ωστόσο, δεν ήταν απλά ένας μάγος της εικόνας, πόσο μάλλον ένας καταγραφέας των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών της χώρας του. Υπήρξε αυθεντικός ποιητής. Την πορεία ενός μοναχικού ανθρώπου που οδεύει προς το θάνατο και αναμετριέται με τις μνήμες του, έτσι όπως περιέγραψε ο δικός μας Θόδωρος Αγγελόπουλος στη ''Μία αιωνιότητα και μια μέρα'' του, είχε περιγράψει κι αυτός, ένα χρόνο πριν, στη ''Γεύση του κερασιού'' του. Δεν είναι τυχαίο, σκέφτομαι τώρα με την απόσταση σχεδόν μιας 20ετίας, πως ο Χρυσός Φοίνικας των Κανών δόθηκε για δύο συνεχόμενες χρονιές σε δύο ταινίες με παρεμφερές θέμα και περίσσια στοχαστική διάθεση.

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Σκηνή από τη ταινία Like Someone In Love (2012)

Κι αν τον Αγγελόπουλο τον απασχολούσε στην τελική η μόνιμη θέση του πάνω στην Ιστορία, ο Κιαροστάμι ενδιαφερόταν για την ανάδειξη μιας οπτιμιστικής άποψης πάνω στη Ζωή και του πόσο πολύτιμη είναι για κάθε άνθρωπο απ' τη στιγμή που γεννιέται. Ακόμη ένα κοινό στοιχείο τους: Η ποίηση. Ο Διονύσιος Σολωμός στον Αγγελόπουλο, ο Ομάρ Καγιάμ στον Κιαροστάμι.

Τον Αύγουστο του 2005 τις εκλογές κέρδισε ο Μαχμούτ Αχμαντινετζά και έγινε ο 6ος Πρόεδρος στο Ιράν. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν ήταν, ομολογουμένως, στο επίκεντρο των αρμοδιοτήτων του. Κάθε άλλο! Πολλοί Ιρανοί διανοούμενοι είχαν, ούτως ή άλλως, υποφέρει από το υπερσυντηρητικό θεοκρατικό καθεστώς, σαν τον Τζαφάρ Πανάχι, που φυλακίστηκε και δε μπορούσε να κάνει ταινία για μια 20ετία, ή τον νέο ανεξάρτητο κινηματογραφιστή Μοχάμετ Ρασούλοφ, ο οποίος επίσης φυλακίστηκε. Κι αν ο Μοσέν Μαχμαλμπάφ, στενός φίλος και συνεργάτης του Κιαροστάμι, έφυγε στη Γαλλία αμέσως μετά την εκλογή του Αχμαντινετζά, ο ίδιος ο Κιαροστάμι προτίμησε να παραμείνει στη χώρα του και να συνεχίσει να εργάζεται.

Ποιο καθεστώς θα μπορούσε να πειράξει στ' αλήθεια έναν διανοούμενο που άνοιξε το δρόμο για μια εθνική - διεθνή κινηματογραφία; Ποιος Αχμαντινετζά και ποιο ιερατείο θα τα έβαζε με έναν άνθρωπο που μέσα σε 13 χρόνια είχε τιμηθεί με Χρυσό Φοίνικα, Αργυρό Λιοντάρι και, μεταξύ άλλων, με τα βραβεία ''Ρομπέρτο Ροσελίνι'', ''Φρανσουά Τριφό'', ''Πιέρ Πάολο Παζολίνι'' και ''Ακίρα Κουροσάουα'';

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Ο Αμπάς Κιαροστάμι που λάτρεψε τον Ομάρ Καγιάμ, τη γραφή, τη φωτογραφία, την ίδια τη Ζωή ως δώρο Θεού, αλλά και τα απλά καθημερινά πράγματα.

Ο Κιαροστάμι παρέμεινε στο Ιράν, λοιπόν, και απλά δούλευε με ταπεινότητα και πραότητα. Χωρίς πολλά - πολλά με το καθεστώς και ταυτόχρονα με μια μεγαλοπρέπεια που προέκυπτε απ' την παγκόσμια αναγνώριση του έργου του. ''Το ιρανικό σινεμά οφείλει τα μέγιστα στον Αμπάς'' δήλωσε πριν δύο 24ωρα ο Μαχμαλμπάφ, ''μα όλο αυτό δε μεταφράζεται και με αναγνώριση στον ίδιο του τον τόπο''. Τυχαία αυτή η δήλωση; 

Ο Κιαροστάμι λάτρεψε τον Ομάρ Καγιάμ, τη γραφή, τη φωτογραφία, την ίδια τη Ζωή ως δώρο Θεού, αλλά και τα απλά πράγματα, τα καθημερινά. Το τελευταίο μπορώ να λέω ότι το γνωρίζω με ένα μικρό στιγμιότυπο από την παρουσία του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης: Είναι μεσημέρι και έχοντας μόλις τελειώσει ακόμη μία συνέντευξη Τύπου, τον πέτυχα στο καφέ του Ολύμπιον, εκείνο το υπερυψωμένο, που βλέπεις πιάτο το λιμάνι της συμπρωτεύουσας μέχρι τον Λευκό Πύργο. Ο Κιαροστάμι παραγγέλνει καφέ με την παρέα ενός φίλου του, Γάλλου. Φοράει τα χαρακτηριστικά γυαλιά του που τον προστατεύουν από τη φωτοφοβία του. Εγώ σε απόσταση δεν έχω πάρει τα μάτια μου από πάνω του. Έρχεται ο καφές, ελληνικός, σε μικρό φλιτζανάκι. Πίνει μια γουλιά κι ύστερα σηκώνει το κεφάλι με μια έκφραση ηδονής σα να δοκίμασε μόλις νέκταρ των Ολύμπιων Θεών. Διότι, ναι, αυτή την ιδιότητα είχε ο Κιαροστάμι! Να ζει πέραν της Λήθης μέσα στο δικό του βασίλειο των Λέξεων - Εικόνων ενώ ο άνεμος κάτι του ψιθύριζε από μακριά κι ένα μήλο έπεφτε από το δέντρο του στο έδαφος. Κάτι ήξερε ο σύγχρονος Πέρσης ποιητής Σοχράτ Σεπεχρί που τα λόγια του ακούστηκαν στις ταινίες του Αμπάς...

2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

No other choice

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «No other choice»: Η ταινία που θα οδηγήσει τον Παρκ Τσαν-γουκ στα Όσκαρ

Ο Κορεάτης σκηνοθέτης παραμένει ένας από τους μεγάλους σύγχρονους κινηματογραφιστές, αν και η αντικαπιταλιστική του σάτιρα «No other choice» δεν είναι η καλύτερή του ταινία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Είναι σαν να κάνεις τον Δράκουλα χορτοφάγο»: Γιατί το σέξι τέρας του Φρανκενστάιν που παίζει ο Τζέικομπ Ελόρντι είναι λάθος

Οθόνες / Γιατί το σέξι τέρας του νέου «Φρανκενστάιν» είναι λάθος

Στη διασκευή του κλασικού μυθιστορήματος της Μέρι Σέλεϊ από τον Γκιγιέρμο ντελ Τόρο πρωταγωνιστεί ο «εξωφρενικά όμορφος» Τζέικομπ Ελόρντι στον ρόλο του τέρατος – πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα μια ταινία χωρίς ειρμό. 
THE LIFO TEAM
O Στίβεν Κινγκ στο σινεμά: Οι 10 καλύτερες μεταφορές

Οθόνες / O Στίβεν Κινγκ στο σινεμά: Οι 10 καλύτερες μεταφορές

Είναι εντυπωσιακός ο αριθμός διασκευών του έργου του δημοφιλούς συγγραφέα που θα δούμε στο πανί, στο γυαλί και στο σανίδι, κι αυτό στάθηκε αφορμή για ένα αφιέρωμα στις καλύτερες ταινίες που ενέπνευσαν τα γραπτά του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Φρανκενστάιν: Ένα θεσπέσιο μελόδραμα που σε παρασύρει και σε ματώνει

Ανταπόκριση από τη Βενετία / Φρανκενστάιν: Ένα θεσπέσιο μελόδραμα που σε παρασύρει και σε ματώνει

O Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο θα έκανε την Μέρι Σέλεϊ περήφανη. Ο δικός του Φρανκενστάιν κατορθώνει να μην προδώσει το πνεύμα του πολυδιασκευασμένου μυθιστορήματός της.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
After the Hunt: Το #MeToo στα χέρια του Λούκα Γκουαντανίνο είναι μια μπερδεμένη υπόθεση

Ανταπόκριση από τη Βενετία / After the Hunt: Το #MeToo στα χέρια του Γκουαντανίνο είναι μια μπερδεμένη υπόθεση

Ο Λούκα Γκουαντανίνο νοσταλγεί τη χαμένη τέχνη του διαλόγου, αλλά το After the Hunt χάνει το δίκιο του στην ακαδημαϊκή φλυαρία και τις σεναριακές αστοχίες.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όλα του γάμου δύσκολα: 10 ταινίες για να δείτε μετά το «Ρόουζ εναντίον Ρόουζ»

Οθόνες / Όλα του γάμου δύσκολα: 10 ταινίες για να δείτε μετά το «Ρόουζ εναντίον Ρόουζ»

Από το «Awful Truth» του Λίο ΜακΚάρεϊ στο «Gone Girl» του Ντέιβιντ Φίντσερ κι από τις μπεργκμανικές «Σκηνές από έναν γάμο» στο «Revolutionary Road» του Σαμ Μέντες, ανατρέχουμε σε δέκα ταινίες για όσους ενώθηκαν ενώπιον Θεού κι ανθρώπων «μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος».   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΒΟΥΓΟΝΙΑ

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Βουγονία»: Κριτική για τη νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου

«Είναι περιπέτεια η "Βουγονία", fun και πιο περίπλοκη απ’ ότι δείχνει» - Ο Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος καταγράφει τις εντυπώσεις του από την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας στο 82ο Φεστιβάλ Βενετίας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Terence Stamp (1938-2025): Ο μάγκας του Λονδίνου που θα γινόταν Τζέιμς Μποντ

Οθόνες / Terence Stamp (1938-2025): Ο μάγκας του Λονδίνου που θα γινόταν Τζέιμς Μποντ

«Το άτακτο αγόρι του βρετανικού σινεμά βρήκε τον δρόμο του σε ώριμες επιλογές, είτε παίζοντας κάποιον αδυσώπητο κακό είτε αφήνοντας τα λακωνικά του διακριτικά σαν στάμπα, όνομα και πράγμα, σε σύντομες εμφανίσεις – εννοείται πως έχει υποδυθεί και τον διάβολο!»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Οθόνες / The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Η ταινία σημάδεψε μια γενιά εφήβων που φαντασιώνονταν ότι θα αντιστεκόντουσαν ηρωικά στους νταήδες που τους κακοποιούσαν καθημερινά. Και τώρα, ο μύθος επιστρέφει για έκτη φορά στην οθόνη, με πρωταγωνιστές τον Τζάκι Τσαν και τον Ραλφ Μάτσιο
THE LIFO TEAM
Ο άνθρωπος που έφερε την μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Daily / Ο άνθρωπος που έφερε τη μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Το ντοκιμαντέρ «Sunday Best: The untold story of Ed Sullivan» αναδεικνύει τη συμβολή του Εντ Σάλιβαν και της δημοφιλέστατης τηλεοπτικής εκπομπής του στην ανάδειξη τεράστιων μορφών της μαύρης μουσικής, από τη Nίνα Σιμόν και τον Τζέιμς Μπράουν μέχρι την Tίνα Τέρνερ και τον Στίβι Γουόντερ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Έντουαρντ Νόρτον: Γεννημένος σε λάθος εποχή

Οθόνες / Έντουαρντ Νόρτον: Γεννημένος σε λάθος εποχή

Με αφορμή τα σημερινά του γενέθλια, ανατρέχουμε στην καριέρα ενός ηθοποιού με την ερμηνευτική στόφα των μεγάλων ονομάτων του New Hollywood, μα καταδικασμένου να εργάζεται σε καιρούς που η κινηματογραφική βιομηχανία δεν ξέρει τι να κάνει μαζί του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ana Kokkinos: «Αν ήμουν ένας στρέιτ, Άγγλος άντρας, η ζωή θα ήταν ευκολότερη»

Οθόνες / Ana Kokkinos: «Αν ήμουν ένας στρέιτ, Άγγλος άντρας, η ζωή θα ήταν ευκολότερη»

Η ελληνικής καταγωγής Αυστραλή σκηνοθέτιδα πίσω από το «Ten Pound Poms» μιλά στη LiFO για τη στάση των Αυστραλών απέναντι στους μετανάστες, την ταινία της που εξόργισε την ομογένεια, και το πώς είναι να νιώθεις παρείσακτος ακόμη κι όταν το έργο σου έχει δει πολύς κόσμος.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μιχάλης Ρέππας: «Θέλω να διασκεδάζω. Πέρασα τα 65 και έχει αρχίσει να μη με νοιάζει»

Οι Αθηναίοι / Μιχάλης Ρέππας: «Θέλω να διασκεδάζω. Πέρασα τα 65 και έχει αρχίσει να μη με νοιάζει»

«Τρεις Χάριτες», «Βίρα τις Άγκυρες», «Δις εξαμαρτείν», «Safe Sex», «Το Κλάμα βγήκε από τον Παράδεισο», «Μπαμπάδες με ρούμι». Λίγοι μας έχουν κάνει να γελάσουμε τόσο τα τελευταία 30 χρόνια όσο ο Μιχάλης Ρέππας. Ο ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτης που εξαιτίας του «το Τζέλα Δέλτα δεν είχε φουγάρα» αφηγείται τη ζωή του στη LifO.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το τρίο Πασκάλ-Τζόνσον-Έβανς και 9 ακόμα λόγοι να πάτε σινεμά

Οθόνες / Το τρίο Πασκάλ-Τζόνσον-Έβανς και 9 ακόμα λόγοι να πάτε σινεμά

Μια ταινία που η Τζέιν Όστιν θα ήταν περήφανη να είχε σκηνοθετήσει, η Λίντσεϊ Λόχαν ανταλλάζει σώμα με την Τζέιμι Λι Κέρτις ξανά μετά από 22 χρόνια κι ένας μεταλλαγμένος Μπάμπι εκδικείται για τον θάνατο της μαμάς του. – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM

σχόλια

1 σχόλια
Μόλις είχα τελειώσει το "Close Up" ένιωσα την επιθυμία να μάθω αραβικά. "Πώς να πλησιάσεις κι άλλο αυτό το αριστούργημα" σκέφτηκα αρχικά, "αν όχι στην γλώσσα του;".Αραβικά δεν έμαθα ποτέ εντέλει. Ευτυχώς η γλώσσα που μιλάει στον κόσμο ο έκπαγλος ιρανικός κινηματογράφος είναι κατανοητή με τον πιο αδιαμεσολάβητο τρόπο σε όλους όσοι στρέφουν τις κεραίες τους και ανοίγουν τις καρδιές τους, και δεν χρειάστηκε. Στην αρχή μου είχε ξενίσει, γιατί είναι μια απλή γλώσσα που όμως έχουμε ξεχάσει να μιλάμε. Εξού και στις μέρες μας η ποίηση της απλότητας δεν είναι απλή υπόθεση. Είναι κορυφαία. Και ο Αμπάς Κιαροστάμι δεν είναι ένας απλός σκηνοθέτης που πέρασε. Αλλά απλώς αλησμόνητος, θα μείνει και θα λείψει ταυτόχρονα. Άλλωστε έτσι γινόταν και με τις ταινίες του, που τις νοσταγλούσες ενώ τις έβλεπες.