Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
2
Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Ο Αμπάς Κιαροστάμι σε νεότερη ηλικία

Το 1999 βρίσκομαι στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Έχω μόλις απολυθεί από το στρατό και επιθυμώ την επανένωση με το αντικείμενο των σπουδών μου, τον κινηματογράφο, απ' τον οποίο είχα αποκοπεί βίαια σχεδόν για ενάμισι χρόνο. Βόλτες στην Αριστοτέλους, συζητήσεις στα πέριξ καφέ και μπαράκια και ταινίες, συνέχεια ταινίες από το πρωί ως αργά το βράδυ.

Ο αμερικανικός κινηματογράφος που απομυθοποιήθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες, λίγο πριν το διαβόητο μιλένιουμ είχε πάρει τα πάνω του. Όχι αποκλειστικά με χολιγουντιανά μπλοκμπάστερ, αλλά και με δημιουργούς που διεκδικούσαν τη δική τους θέση στο παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα. Εμείς ακόμη αμφιταλαντευόμασταν αν πρέπει ή όχι να ενστερνιστούμε τον νέο αμερικανικό κινηματογράφο. Τον θεωρούσαμε κάπως...ιμπεριαλιστικό, ούτε 25 ετών δεν ήμασταν άλλωστε. Δε θα ξεχάσω μία μεγάλη συζήτηση, όταν η Κατρίν Ντενέβ είχε έρθει σε ένα άλλο φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη, χρόνια μετά, εκφράζοντας δημόσια απαξίωση για τους Αμερικανούς σκηνοθέτες. ''Ναι, βρε Κατρίν, θα σε χάλαγε να συνεργαστείς με κάναν Τζιμ Τζάρμους'' ήταν το σχόλιο ενός φίλου από το σινάφι, με το οποίο πάντα γελάω. ''Πάρε Σμαραγδή τώρα και άσε ήσυχους τους Αμερικανούς σκηνοθέτες!''

Με τον Κιαροστάμι ο πλανήτης όλος έμαθε για την κινηματογραφία μιας πολύπαθης χώρας. Με τον Κιαροστάμι είχαμε την έναρξη ενός ''ethnic'', να τον πω, κινηματογράφου με στοιχεία δάνεια από τον νεορεαλισμό και το αμιγώς ποιητικό σινεμά.

Σε εκείνο λοιπόν το φεστιβάλ, το 40ο ήτανε, ήρθαμε σε επαφή με το έργο του Αμπάς Κιαροστάμι. ''Close up'', αριστούργημα - ταινία, ''Γεύση του κερασιού'', η τριλογία ''Koker'' από το όνομα ενός χωριού στο βόρειο Ιράν, αλλά και το ''Ο άνεμος θα μας πάρει'', που μόλις είχε τιμηθεί με το μεγάλο βραβείο της Επιτροπής του Φεστιβάλ Βενετίας. Παράλληλα, ο άνθρωπος αυτός, ο μέγας καλλιτέχνης, χρύσωνε ότι άλλο ''άγγιζε'': Το ''Άσπρο μπαλόνι'' του βοηθού του, Τζαφάρ Παναχί, που ήταν σε δικό του σενάριο, ακόμη και τη φιλία του με τον νεότερο συνάδελφο του, τον Μοσέν Μαχμαλμπάφ, που είχε αξιοποιήσει δημιουργικά στο ημι-ντοκιμαντέρ ''Close up''.

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Πλάνο από τη βραβευμένη ταινία ''Ο άνεμος θα μας πάρει''.

Με τον Κιαροστάμιο πλανήτης όλος έμαθε για την κινηματογραφία μιας πολύπαθης χώρας. Με τον Κιαροστάμι είχαμε την έναρξη ενός ''ethnic'', να τον πω, κινηματογράφου με στοιχεία δάνεια από τον νεορεαλισμό και το αμιγώς ποιητικό σινεμά. Δεν τα κατάφεραν, όπως ήταν φυσικό, όλοι οι επίγονοί του. Ο ιρανικός κινηματογράφος δεν άργησε να επιδοθεί σε ένα άκρατο φολκλόρ με τα φτωχόπαιδα του σε πρώτο πλάνο, την κακοτράχαλη ζωή τους και τις κοινωνικές ανισότητες. Κι αυτά τα χρώματα, τα πολλά χρώματα και τα σκονισμένα πλάνα σε τόνους κεραμιδί και βυσσινί.

Ο Κιαροστάμι, ωστόσο, δεν ήταν απλά ένας μάγος της εικόνας, πόσο μάλλον ένας καταγραφέας των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών της χώρας του. Υπήρξε αυθεντικός ποιητής. Την πορεία ενός μοναχικού ανθρώπου που οδεύει προς το θάνατο και αναμετριέται με τις μνήμες του, έτσι όπως περιέγραψε ο δικός μας Θόδωρος Αγγελόπουλος στη ''Μία αιωνιότητα και μια μέρα'' του, είχε περιγράψει κι αυτός, ένα χρόνο πριν, στη ''Γεύση του κερασιού'' του. Δεν είναι τυχαίο, σκέφτομαι τώρα με την απόσταση σχεδόν μιας 20ετίας, πως ο Χρυσός Φοίνικας των Κανών δόθηκε για δύο συνεχόμενες χρονιές σε δύο ταινίες με παρεμφερές θέμα και περίσσια στοχαστική διάθεση.

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Σκηνή από τη ταινία Like Someone In Love (2012)

Κι αν τον Αγγελόπουλο τον απασχολούσε στην τελική η μόνιμη θέση του πάνω στην Ιστορία, ο Κιαροστάμι ενδιαφερόταν για την ανάδειξη μιας οπτιμιστικής άποψης πάνω στη Ζωή και του πόσο πολύτιμη είναι για κάθε άνθρωπο απ' τη στιγμή που γεννιέται. Ακόμη ένα κοινό στοιχείο τους: Η ποίηση. Ο Διονύσιος Σολωμός στον Αγγελόπουλο, ο Ομάρ Καγιάμ στον Κιαροστάμι.

Τον Αύγουστο του 2005 τις εκλογές κέρδισε ο Μαχμούτ Αχμαντινετζά και έγινε ο 6ος Πρόεδρος στο Ιράν. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν ήταν, ομολογουμένως, στο επίκεντρο των αρμοδιοτήτων του. Κάθε άλλο! Πολλοί Ιρανοί διανοούμενοι είχαν, ούτως ή άλλως, υποφέρει από το υπερσυντηρητικό θεοκρατικό καθεστώς, σαν τον Τζαφάρ Πανάχι, που φυλακίστηκε και δε μπορούσε να κάνει ταινία για μια 20ετία, ή τον νέο ανεξάρτητο κινηματογραφιστή Μοχάμετ Ρασούλοφ, ο οποίος επίσης φυλακίστηκε. Κι αν ο Μοσέν Μαχμαλμπάφ, στενός φίλος και συνεργάτης του Κιαροστάμι, έφυγε στη Γαλλία αμέσως μετά την εκλογή του Αχμαντινετζά, ο ίδιος ο Κιαροστάμι προτίμησε να παραμείνει στη χώρα του και να συνεχίσει να εργάζεται.

Ποιο καθεστώς θα μπορούσε να πειράξει στ' αλήθεια έναν διανοούμενο που άνοιξε το δρόμο για μια εθνική - διεθνή κινηματογραφία; Ποιος Αχμαντινετζά και ποιο ιερατείο θα τα έβαζε με έναν άνθρωπο που μέσα σε 13 χρόνια είχε τιμηθεί με Χρυσό Φοίνικα, Αργυρό Λιοντάρι και, μεταξύ άλλων, με τα βραβεία ''Ρομπέρτο Ροσελίνι'', ''Φρανσουά Τριφό'', ''Πιέρ Πάολο Παζολίνι'' και ''Ακίρα Κουροσάουα'';

Ο αισιόδοξος, στοχαστικός κόσμος του Αμπάς Κιαροστάμι Facebook Twitter
Ο Αμπάς Κιαροστάμι που λάτρεψε τον Ομάρ Καγιάμ, τη γραφή, τη φωτογραφία, την ίδια τη Ζωή ως δώρο Θεού, αλλά και τα απλά καθημερινά πράγματα.

Ο Κιαροστάμι παρέμεινε στο Ιράν, λοιπόν, και απλά δούλευε με ταπεινότητα και πραότητα. Χωρίς πολλά - πολλά με το καθεστώς και ταυτόχρονα με μια μεγαλοπρέπεια που προέκυπτε απ' την παγκόσμια αναγνώριση του έργου του. ''Το ιρανικό σινεμά οφείλει τα μέγιστα στον Αμπάς'' δήλωσε πριν δύο 24ωρα ο Μαχμαλμπάφ, ''μα όλο αυτό δε μεταφράζεται και με αναγνώριση στον ίδιο του τον τόπο''. Τυχαία αυτή η δήλωση; 

Ο Κιαροστάμι λάτρεψε τον Ομάρ Καγιάμ, τη γραφή, τη φωτογραφία, την ίδια τη Ζωή ως δώρο Θεού, αλλά και τα απλά πράγματα, τα καθημερινά. Το τελευταίο μπορώ να λέω ότι το γνωρίζω με ένα μικρό στιγμιότυπο από την παρουσία του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης: Είναι μεσημέρι και έχοντας μόλις τελειώσει ακόμη μία συνέντευξη Τύπου, τον πέτυχα στο καφέ του Ολύμπιον, εκείνο το υπερυψωμένο, που βλέπεις πιάτο το λιμάνι της συμπρωτεύουσας μέχρι τον Λευκό Πύργο. Ο Κιαροστάμι παραγγέλνει καφέ με την παρέα ενός φίλου του, Γάλλου. Φοράει τα χαρακτηριστικά γυαλιά του που τον προστατεύουν από τη φωτοφοβία του. Εγώ σε απόσταση δεν έχω πάρει τα μάτια μου από πάνω του. Έρχεται ο καφές, ελληνικός, σε μικρό φλιτζανάκι. Πίνει μια γουλιά κι ύστερα σηκώνει το κεφάλι με μια έκφραση ηδονής σα να δοκίμασε μόλις νέκταρ των Ολύμπιων Θεών. Διότι, ναι, αυτή την ιδιότητα είχε ο Κιαροστάμι! Να ζει πέραν της Λήθης μέσα στο δικό του βασίλειο των Λέξεων - Εικόνων ενώ ο άνεμος κάτι του ψιθύριζε από μακριά κι ένα μήλο έπεφτε από το δέντρο του στο έδαφος. Κάτι ήξερε ο σύγχρονος Πέρσης ποιητής Σοχράτ Σεπεχρί που τα λόγια του ακούστηκαν στις ταινίες του Αμπάς...

2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Χρόνια Πολλά Πέδρο! 20 χρόνια τώρα βλέπουμε τις ταινίες σου.

Οθόνες / Χρόνια Πολλά Πέδρο! 20 χρόνια τώρα βλέπουμε τις ταινίες σου.

Ο Πέδρο Αλμοδοβάρ που έχει σήμερα γενέθλια παραμένει διαχρονικά ένας από τους αγαπημένους μας σκηνοθέτες. Μαζέψαμε σε ένα αφιέρωμα ό, τι έχουμε γράψει για τις ταινίες του αλλά και κάποια ενδιαφέροντα θέματα για το έργο του που αξίζει να τα διαβάσετε!
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη γύρισε μια πανκ αλληγορία για όσα βιώνουμε σήμερα

Οθόνες / Η Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη γύρισε μια πανκ αλληγορία για όσα βιώνουμε σήμερα

Η περιπετειώδης δημιουργία του «Harvest», της εντυπωσιακής πρώτης αγγλόφωνης ταινίας της ταλαντούχας σκηνοθέτιδας, ζωντανεύει την ονειρική και σκληρή ατμόσφαιρα ενός μεσαιωνικού σκωτσέζικου χωριού καθώς αυτό εξαφανίζεται από τον χάρτη.  
M. HULOT
CHECK 10 τηλεοπτικές σειρές που θα δούμε μέχρι το τέλος του έτους

Οθόνες / 10 σειρές που θα δούμε μέχρι το τέλος του έτους

Από τη νέα σεζόν του «Slow Horses» στο μεγάλο φινάλε του «Stranger Things» κι από ένα φιλόδοξο πορτρέτο του Σκορσέζε στο νέο στοίχημα του δημιουργού του «Breaking Bad», διαλέγουμε δέκα σειρές που αναμένεται να μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
6 αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τον κόσμο που ζούμε τώρα

Οθόνες / 6 αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τον κόσμο που ζούμε τώρα

Το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου πρόβαλε φέτος ταινίες πολιτικά φορτισμένες που οραματίζονται ένα μέλλον χωρίς σύνορα. Έξι από αυτές έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση χάρη στην αισθητική και την προβληματική τους.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο ξεχασμένος απαγωγέας Τόνι Κυρίτσης, που ενέπνευσε τον Γκας Βαν Σαντ για το Dead Man's Wire

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Dead Man’s Wire»: Η χλιαρή επιστροφή του Γκας βαν Σαντ

Μετά από πέντε χρόνια ο Αμερικανός σκηνοθέτης επανέρχεται με την ξεχασμένη ιστορία ενός απαγωγέα, κάνοντας μια βιογραφία με νόημα, που όμως δεν προσθέτει κάτι στη φιλμογραφία του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βίκι Κριπς στη LIFO: «Καθένας επιλέγει το δικό του δηλητήριο»

Οθόνες / Βίκι Κριπς: «Καθένας επιλέγει το δικό του δηλητήριο»

Η ηθοποιός που στάθηκε σαν ίση προς ίσο απέναντι σε ολόκληρο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις μιλάει στη LiFO σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης με αφορμή την κυκλοφορία του «Hot Milk», που συμπεριλαμβάνει γυρίσματα στη χώρα μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
To αριστουργηματικό Ran του Κουροσάβα και 8 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Οθόνες / To αριστουργηματικό Ran του Κουροσάβα και 8 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Μια ταινία βασισμένη σε βιβλίο του Στίβεν Κινγκ, η επιστροφή του Ντάρεν Αρονόφσκι, η καλύτερη ταινία του Κουροσάβα σε επανέκδοση και το τέταρτο μέρος της σειράς ταινιών θρίλερ «Το Κάλεσμα» – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM

σχόλια

1 σχόλια
Μόλις είχα τελειώσει το "Close Up" ένιωσα την επιθυμία να μάθω αραβικά. "Πώς να πλησιάσεις κι άλλο αυτό το αριστούργημα" σκέφτηκα αρχικά, "αν όχι στην γλώσσα του;".Αραβικά δεν έμαθα ποτέ εντέλει. Ευτυχώς η γλώσσα που μιλάει στον κόσμο ο έκπαγλος ιρανικός κινηματογράφος είναι κατανοητή με τον πιο αδιαμεσολάβητο τρόπο σε όλους όσοι στρέφουν τις κεραίες τους και ανοίγουν τις καρδιές τους, και δεν χρειάστηκε. Στην αρχή μου είχε ξενίσει, γιατί είναι μια απλή γλώσσα που όμως έχουμε ξεχάσει να μιλάμε. Εξού και στις μέρες μας η ποίηση της απλότητας δεν είναι απλή υπόθεση. Είναι κορυφαία. Και ο Αμπάς Κιαροστάμι δεν είναι ένας απλός σκηνοθέτης που πέρασε. Αλλά απλώς αλησμόνητος, θα μείνει και θα λείψει ταυτόχρονα. Άλλωστε έτσι γινόταν και με τις ταινίες του, που τις νοσταγλούσες ενώ τις έβλεπες.