Nτοκουμέντα από το υπερπέραν: Βλέποντας επιτέλους το «χαμένο» κύκνειο άσμα του Όρσον Γουέλς

Nτοκουμέντα από το υπερπέραν: Βλέποντας επιτέλους το «χαμένο» κύκνειο άσμα του Όρσον Γουέλς Facebook Twitter
Ο Όρσον Γουέλς στα γυρίσματα της ταινίας μαζί με τον σκηνοθέτη Πίτερ Μπογκντάνοβιτς και τον κριτικό κινηματογράφου Τζόζεφ Μακ Μπράιντ.
0

Όπως και να το δει κάποιος, το Netflix κατάφερε να κατοχυρώσει στο ενεργητικό του ένα πολύ σημαντικό κινηματογραφικό γεγονός, προσφέροντας τα κεφάλαια για τη διαχείριση και το μοντάζ των 100 και πλέον ωρών υλικού που υπήρχε από την επική πλην ανολοκλήρωτη τελευταία ταινία του Όρσον Γουέλς, η οποία έκανε επιτέλους, μετά από δεκαετίες στο καθαρτήριο, την πρεμιέρα της στην τηλεοπτική πλατφόρμα και σε επιλεγμένες αίθουσες ανά τον πλανήτη στις 2 Νοεμβρίου.

Τι είναι όμως αυτό το ημιτελές έπος με τον συνειδητά (υποθέτει κανείς) αφηρημένο και απόκοσμα αόριστο τίτλο «Η άλλη όψη του ανέμου» που γύριζε επί 15ετία σχεδόν (από την αυγή της δεκαετίας του '70 ως τον θάνατό του) ο μέγας δημιουργός στα «πέτρινα χρόνια» του;

Καταρχάς, ας αρκεστούμε στην περιγραφή που είχε δώσει ο ίδιος κάποτε: «Η ταινία "The Other Side of the Wind" χωρίζεται σε δύο τμήματα. Σε πρώτο επίπεδο έχουμε ένα φιλμ που γυρίζεται ως ντοκιμαντέρ των τελευταίων ημερών ενός μεγάλου σκηνοθέτη. Συγχρόνως, παρακολουθούμε αποσπάσματα από την τελευταία ταινία που εκείνος γύρισε αλλά δεν κατάφερε να ολοκληρώσει λόγω έλλειψης πόρων ως αποτέλεσμα των συγκρούσεων του με τους παραγωγούς, και έχει επίσης τίτλο "The Other Side of the Wind"».

Σε πρώτο επίπεδο έχουμε ένα φιλμ που γυρίζεται ως ντοκιμαντέρ των τελευταίων ημερών ενός μεγάλου σκηνοθέτη. Συγχρόνως, παρακολουθούμε αποσπάσματα από την τελευταία ταινία που εκείνος γύρισε αλλά δεν κατάφερε να ολοκληρώσει λόγω έλλειψης πόρων ως αποτέλεσμα των συγκρούσεων του με τους παραγωγούς, και έχει επίσης τίτλο «The Other Side of the Wind».

Ακόμα κι από αυτή την ελλειπτική σύνοψη, γίνεται φανερή η αυτοβιογραφική / αυτοαναφορική διάσταση της ταινίας, αν αναλογιστεί κάποιος τις μνημειώδεις κατά καιρούς συγκρούσεις του Όρσον Γουέλς με το σύστημα του βαθέως Χόλιγουντ, την αδυναμία του να ολοκληρώσει μεγαλεπήβολα πρότζεκτ και την αυτοεξορία του σε ένα δικής του επινόησης κοσμοπολίτικο σύμπαν νωχελικής περιπλάνησης και δημιουργικής ανασφάλειας.

Καταλαβαίνει κανείς επίσης ότι πρόκειται για ένα (δίωρο και κάτι) πρωτοποριακό ψευδο-ντοκιμαντέρ (mockumentary) αλλά και για μια χορταστική (και ενδεχομένως υπερβολική) δόση «μετα-σινεμά» (η ταινία μυθοπλασίας μέσα στην ταινία «ντοκιμαντέρ» με την οποία μοιράζεται τον ίδιο τίτλο), που κατά τόπους «καίει» τον εγκέφαλο του σύγχρονου θεατή που, όσο να' ναι, έχει πλαδαρέψει από τις διεγερτικές ευκολίες της επικρατούσας αφήγησης στη μεγάλη και τη μικρή οθόνη.

Η αλήθεια είναι ότι κατά την παρακολούθηση –ειδικά ως αποτέλεσμα του καλειδοσκοπικού, μη συγχρονικού μοντάζ– παρουσίασα κάποια προβλήματα συγκέντρωσης στα «τεκταινόμενα» επί της οθόνης, αλλά είχε να κάνει και με τις «κακομαθημένες» συνθήκες της οικιακής προβολής, αλλά και με την ασφάλεια της προοπτικής ότι πρόκειται για ταινία που θα δω στο μέλλον ξανά και ξανά για να μου αποκαλυφθούν νέες και αδιόρατες με την πρώτη ματιά, πτυχές της. Ήδη, δύο μέρες μετά, το «after effect», που λένε, μου σκάει έντονο και σε ανύποπτο χρόνο.

Nτοκουμέντα από το υπερπέραν: Βλέποντας επιτέλους το «χαμένο» κύκνειο άσμα του Όρσον Γουέλς Facebook Twitter
Δεξιά, ο Τζον Χιούστον στον κεντρικό ρόλο του σκηνοθέτη Τζέικ Χάναφορντ, τον οποίο υποδύεται με βάση τον εαυτό του, τον Όρσον Γουέλς αλλά και μια καρικατούρα κλονισμένου μεγαλείου α λα Χέμινγουεϊ. Πλάι του ο Πίτερ Μπογκντάνοβιτς.
 

«Πέθανε πριν από πολλά καλοκαίρια...». Κάπως έτσι ξεκινά η αφήγηση διά στόματος του Πίτερ Μπογκντάνοβιτς –κριτικού που έγινε σκηνοθέτης, όπως ακριβώς και ο ρόλος που υποδύεται στην ταινία– και αναφέρεται στον εκλιπόντα σκηνοθέτη Τζέικ Χάναφορντ, τον οποίο υποδύεται με βάση τον εαυτό του, τον Όρσον Γουέλς αλλά και μια καρικατούρα κλονισμένου μεγαλείου α λα Χέμινγουεϊ, ο Τζον Χιούστον.

Στη συνέχεια, με κεντρικό φόντο το πάρτι των 70ών γενεθλίων του Χάναφορντ, παρακολουθούμε (συχνά σα να παίρνουμε μάτι αυστηρά ιδιωτικό υλικό) τις ίντριγκες, τις θεωρίες συνωμοσίας, τα δηλητηριώδη κουτσομπολιά, τις συζητήσεις για τη βαθύτερη ύφη αλλά και το αμφίβολο μέλλον του ίδιου του κινηματογραφικού μέσου, όπως εκφράζονται από έναν εκλεκτό θίασο «cineastes» με προεξάρχοντες τον Κλοντ Σαμπρόλ, τον Πολ Μαζούρσκι και τον μη αναστρέψιμα «καμένο» τότε Ντένις Χόπερ.

Nτοκουμέντα από το υπερπέραν: Βλέποντας επιτέλους το «χαμένο» κύκνειο άσμα του Όρσον Γουέλς Facebook Twitter
Σύμβολο-αντικείμενο του πόθου στην ταινία μέσα στην ταινία, η τελευταία σύντροφος του Γουέλς, Κροάτισσα ηθοποιός Όγια Κοντάρ

Αν υπήρχε πάντως συγκεκριμένος προσωπικός στόχος (είτε ως κάποιου τύπου έμμεσος φόρος τιμής είτε ως ευθεία παρωδία / επίθεση), αυτός ήταν σίγουρα ο Αντονιόνι, τον οποίον ο Γουέλς γνωρίζουμε ότι αντιπαθούσε σφόδρα. Το «ντοκιμαντέρ» κομμάτι της ταινίας με την ελεγειακή περιφορά του σκηνοθέτη που υποδύεται ο Χιούστον ανάμεσα σε ακόλουθους, αυλοκόλακες και παρατρεχάμενους, θέλει και δεν θέλει να είναι κάτι σαν ύστερη / σινεμά βεριτέ εκδοχή του «8½» του Φελίνι ή κάτι στο ίδιο σύμπαν με την «Αμερικανική Νύχτα» του Τριφό, τα πλάνα όμως της «ημιτελούς» ταινίας που βλέπουμε κι εμείς μαζί με τους συντελεστής της, θυμίζουν έντονα την «Κόκκινη Έρημο» και (κυρίως) το «Ζαμπρίσκι Πόιντ» (αλλά και το αποκαλυπτικό, «παραβατικό» ύφος ταινιών των «ανταρτών του Χόλιγουντ», όπως ο «Ξέγνοιαστος Καβαλάρης»), και μάλιστα με την επιπλέον ενίσχυση ενός έντονα '70s / σοφτ πορνό / art cinema ύφους.

Κάποιες ερωτικές σκηνές –στις οποίες δεσπόζει ως σύμβολο-αντικείμενο του πόθου η τελευταία σύντροφος του Γουέλς, Κροάτισσα ηθοποιός Όγια Κοντάρ– μοιάζουν εντελώς «φετιχιστικής» έμπνευσης (για να το θέσουμε ήπια) και σίγουρα μοιάζουν (δικαίως εν μέρει) ανάρμοστες και ύποπτες με μπούσουλα τα σημερινά ήθη.

 

Nτοκουμέντα από το υπερπέραν: Βλέποντας επιτέλους το «χαμένο» κύκνειο άσμα του Όρσον Γουέλς Facebook Twitter
Σκηνές που θυμίζουν (παρωδούν;) το «Ζαμπρίσκι Πόιντ» αλλά και το αποκαλυπτικό, «παραβατικό» ύφος ταινιών των «ανταρτών του Χόλιγουντ», όπως ο «Ξέγνοιαστος Καβαλάρης»

Άδηλες οι ακριβείς προθέσεις του δημιουργού της ταινίας (και της ταινίας μέσα στην ταινία), όσον αφορά δε στον αινιγματικό τίτλο, αυτός αποτέλεσε έμπνευση της Κοντάρ, η οποία συνυπογράφει και το σενάριο της ταινίας και σύμφωνα με τα λεγόμενά της, θέλησε μέσω αυτού να περιγράψει τον ίδιο τον Γουέλς ως ενσάρκωση του ανέμου, μια μεγαλειώδης δύναμη της φύσης με ιδιαίτερα ευάλωτη όμως πίσω όψη (η «άλλη όψη» του τίτλου).


«Πακέτο» με την ταινία, παρουσιάστηκε, επίσης για πρώτη φορά, το ντοκιμαντέρ για τα πολυετή και περιπετειώδη γυρίσματά της που σκηνοθέτησε ο Μόργκαν Νέβιλ με τίτλο "They'll Love Me When I'm Dead" («Θα μ' αγαπήσουν όταν θα έχω πεθάνει» – πρόκειται για ατάκα που είχε πει λίγα χρόνια πριν τον θάνατό του ο Γουέλς στον Πίτερ Μπογκντάνοβιτς) και βασίστηκε στο αενάως «διαβαστερό» βιβλίο του Τζος Καρπ, "Orson Welles's Last Movie" («Η τελευταία ταινία του Όρσον Γουέλς»).

Nτοκουμέντα από το υπερπέραν: Βλέποντας επιτέλους το «χαμένο» κύκνειο άσμα του Όρσον Γουέλς Facebook Twitter
Ο τίτλος αναφέρεται στον ίδιο τον Γουέλς ως ενσάρκωση του ανέμου, μια μεγαλειώδης δύναμη της φύσης με ιδιαίτερα ευάλωτη όμως «άλλη όψη».

Δεν μπορώ να καταλήξω με βεβαιότητα αν είναι πιο «λειτουργικό» να δει κανείς πρώτα αυτό το φετινής παραγωγής ντοκιμαντέρ ή την ταινία που αναστήθηκε φέτος από τις στάχτες, συναρμολογήθηκε εντέχνως μέσα από εκατοντάδες σπαράγματα και ελάχιστα θυμίζει τα κλασικά του κομψοτεχνήματα βαθιάς εστίασης εκείνης της συγκλονιστικής και καθοριστικής για την εξέλιξη του σινεμά, πρώτης περιόδου του μεγάλου δημιουργού, από τον «Πολίτη Κέιν» και τους «Υπέροχους Άμπερσον» ως τον «Άρχοντα του τρόμου» ("Touch of Evil") και τη «Δίκη».

Ανήκει όμως σαφώς στην ύστερη περίοδο των μεγαλεπήβολων πρότζεκτ και των μεγαλοπρεπών αποτυχιών, και οι φιλόδοξες προθέσεις της σου κόβουν την ανάσα και σου κολλάνε στο μυαλό την ιδέα ότι κάτι βαθύ επιθυμεί να επικοινωνήσει για το σινεμά, για τη δημιουργία, για την έκφραση, για την ματαίωση. Κάτι που ίσως συμπυκνώνεται στην τελευταία φράση που ακούγεται στην τελευταία –και για πάντα ημιτελή– ταινία του Όρσον Γουέλς: «You shoot the great places and the pretty people. You shoot them dead».

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

El Eternauta: Το θρυλικό κόμικ μεταφέρθηκε στο Netflix σε μια σειρά υψηλών προδιαγραφών

Daily / El Eternauta: Το θρυλικό κόμικ μεταφέρθηκε στο Netflix σε μια σειρά υψηλών προδιαγραφών

«Ο κοσμοναύτης του απείρου» έκανε πρεμιέρα πριν από μερικές μέρες, σε μια μεταφορά αντάξια του θρύλου που συνοδεύει τόσο το έργο όσο και τον δημιουργό του, ο οποίος βρήκε τραγικό τέλος στα χέρια της αργεντινής χούντας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Πόσο θα τα έσπαγε/γαμάτη θα ήταν μια θρησκεία με θεό τον Νίκολας Κέιτζ»: Οι 10 αγαπημένες ταινίες της Ναταλίας Σουίφτ / «Αν μοιραστώ μαζί σου την ταινία που αγαπάω, μόνο αγάπη έχω να σου δώσω»

Μυθολογίες / «Φαντάζεστε μια θρησκεία με θεό τον Κέιτζ;»: Οι 10 αγαπημένες ταινίες της Ναταλίας Σουίφτ

Από το After Hours του Σκορσέζε, που την απελευθέρωσε, μέχρι τη Γλυκιά Συμμορία του Νικολαΐδη, που τη σημάδεψε με τη μουσική της, η ηθοποιός μοιράζεται μια ετερόκλητη κινηματογραφική λίστα.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
Η νέα ταινία του Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ και 5 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Οθόνες / Η νέα ταινία του Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ και 5 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Το ακαταμάχητο ντεμπούτο της Λουίζ Κουρβουαζιέ που σάρωσε εισπρακτικά στη Γαλλία και η επίσημη πρόταση της Τσεχίας για το περσινό Όσκαρ Διεθνούς Ταινίας ξεχωρίζουν αυτή την κινηματογραφική εβδομάδα.
THE LIFO TEAM
Πότε ανοίγουν οι θερινοί κινηματογράφοι της Αθήνας;

Οθόνες / Πότε ανοίγουν οι θερινοί κινηματογράφοι της Αθήνας;

Οι Αθηναίοι σινεφίλ δεν θα χρειαστεί να περιμένουν πολύ για να εξασκήσουν την αγαπημένη τους καλοκαιρινή συνήθεια. Συγκεντρώσαμε όλες τις ημερομηνίες που έχουν γίνει γνωστές για την έναρξη λειτουργίας των θερινών σινεμά της πρωτεύουσας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Στα εννιά μου προσπαθούσα να καταλάβω τι σχέση είχε το λεωφορείο με την Μπλανς Ντιμπουά» / «Το Λεωφορείο ο πόθος ήταν η πρώτη μου ακατάλληλη ταινία»: Oι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιάννη Ξανθούλη

Μυθολογίες / «Το Λεωφορείο ο πόθος ήταν η πρώτη μου ακατάλληλη ταινία»: Oι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιάννη Ξανθούλη

Η κινηματογραφική λίστα του Έλληνα συγγραφέα είναι συγκινησιακά φορτισμένη και γεμάτη παιδικές αναμνήσεις όπως και τα βιβλία του.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
«I love Lucy»: Οργή, αλκοόλ, χρήμα, ξύλο και απιστίες πίσω από το πιο διάσημο οικογενειακό σόου του κόσμου

Σαν σήμερα / Λουσίλ Μπολ: Η πιο αξιολάτρευτη νοικοκυρά της Αμερικής ήταν μια απάτη

Σαν σήμερα το 1989 πεθαίνει η Αμερικανίδα ηθοποιός Λουσίλ Μπολ, πρωταγωνίστρια της διάσημης τηλεοπτικής σειράς «I love Lucy». Αν και λατρεύτηκε από εκατομμύρια τηλεθεατές, η πραγματικότητα πίσω από το «Καλύτερο τηλεοπτικό σόου όλων των εποχών» ήταν γεμάτη βία, αλκοόλ και απιστίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η «Εκδίκηση των Σιθ» έγινε 20 χρονών και επιστρέφει στους κινηματογράφους

Οθόνες / Η «Εκδίκηση των Σιθ» έγινε 20 χρονών και επιστρέφει στους κινηματογράφους

Το κλείσιμο μιας τριλογίας «Star Wars» που λοιδορήθηκε, για να επανεκτιμηθεί μερικώς όταν η νεότερη έπεσε θύμα των γενικευμένων culture wars και των ελάχιστων φιλοδοξιών της, επανεμφανίζεται στα σινεμά με αφορμή την επέτειο 20 χρόνων από την κυκλοφορία της.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Daily / Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Ο Τζον Χαμ υποδύεται τον επιτυχημένο επενδυτή που χάνει ξαφνικά το έδαφος κάτω από τα πόδια του σ΄αυτή την εκλεκτικά διασκεδαστική, κατά τόπους δραματική και συχνά διεισδυτική σάτιρα ηθών της πλουτοκρατικής ελίτ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Οι 10+1 αγαπημένες ταινίες του Σπύρου Στάβερη

Μυθολογίες / «Μου αρέσουν οι ιστορίες εκδίκησης στο σινεμά»: Οι 10+1 αγαπημένες ταινίες του Σπύρου Στάβερη

Από το φιλιππινέζικο σινεμά και τον Ζακ Τατί, μέχρι μια ταινία με μαχητές kung-fu που εξεγείρονται ενάντια στη γραφειοκρατία -και μία που τον ώθησε να ζητήσει από τη Marthe Keller να τον κάνει φίλο στο Facebook- η λίστα του φωτογράφου είναι γεμάτη εκπλήξεις.
ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ
Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Κωστής Χαραμουντάνης / Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Ο 31χρονος σκηνοθέτης νιώθει πως ενηλικιώθηκε μαζί με την πρώτη του βραβευμένη ταινία, «Κιούκα: Πριν το τέλος του καλοκαιριού», κινηματογραφεί τις αναμνήσεις του και είναι μία από τις πιο μεγάλες ελπίδες του ελληνικού κινηματογράφου.
M. HULOT
«Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Thalia Mavros / «Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Η διεθνώς βραβευμένη παραγωγός και σκηνοθέτις Thalia Mavros μιλά στη LIFO για τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει η «αυτοκρατορία» του Τραμπ, καθώς και για τη θέση της γυναίκας σε έναν κόσμο που αλλάζει - και όχι προς το καλύτερο.
M. HULOT
«The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Οθόνες / «The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Το πρώτο επεισόδιο της δεύτερης σεζόν της αγαπημένης σειράς του HBO λειτουργεί ως εισαγωγή, συστήνοντας νέους χαρακτήρες, το περιβάλλον της δράσης, τη σχέση των παλιών χαρακτήρων με αυτό αλλά και μεταξύ τους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια ‘σύγχρονη’»

Οθόνες / «Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια σύγχρονη»

Ο επιφανής μελετητής του Ομήρου και διευθυντής του New York Times Review of Books, Ντάνιελ Μέντελσον, περιγράφει στην εφημερίδα Telegraph τους τρεις βασικούς κανόνες που ελπίζει να τηρηθούν κατά τη μεταφορά της «Οδύσσειας» στη μεγάλη οθόνη.
THE LIFO TEAM
Movies

Οθόνες / Μια ταινία για τον Bloody Hawκ και άλλοι 8 λόγοι για να πάτε σινεμά

Αυτή την εβδομάδα έχουν την τιμητική τους τα κατασκοπικά θρίλερ, παίζει η επανέκδοση του Delicatessen και ένα ντοκιμαντέρ για τον δημοφιλή ράπερ που δεν απευθύνεται μόνο στο fan base του — όχι άλλο Minecraft.
THE LIFO TEAM
«Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Οθόνες / «Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ Μουσείο της Νύχτας, ο Φερμίν Ελόι Ακόστα αναδεικνύει ένα πολύτιμο φωτογραφικό αρχείο για τη Νέα Υόρκη των δεκαετιών του ’70 και του ’80, ενώ μιλά στη LiFO για την αβεβαιότητα του μέλλοντος του κινηματογράφου στην Αργεντινή και τις πολιτικές αναταράξεις στη χώρα του.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ