Είναι τελικά της μόδας τα οικολογικά ντοκιμαντέρ. Στα «χνάρια» του Αλ Γκορ;
Δεν ξέρω, δεν θεωρώ το ντοκιμαντέρ μου οικολογικό. Και δεν ξέρω αν είναι «της μόδας».
Γιατί δεν το θεωρείτε οικολογικό; Το θέμα αφορά ένα βιομηχανικό ατύχημα και τις επιπτώσεις του στο περιβάλλον και τους ανθρώπους.
Ναι, αλλά αυτό που με ενδιέφερε κυρίως ήταν να δείξω πώς χρησιμοποιούν οι πολυεθνικές τον τρίτο κόσμο. Δεν υπάρχει καμία παγκόσμια νομοθεσία που να ορίζει την προσαγωγή μιας πολυεθνικής σε ένα διεθνές δικαστήριο. Συνήθως, με κάποια νομικίστικα τερτίπια, οι δίκες δεν διεξάγονται στη χώρα τους αλλά εκεί όπου συνέβη το ατύχημα. Κατά συνέπεια αργούν πάρα πολλά χρόνια. Αρκεί να αναφέρω ότι για την υπόθεση της Μποπάλ, μετά από 24 ολόκληρα χρόνια, γίνονται ακόμα ακροάσεις των 9 αρχικά κατηγορουμένων Ινδών στελεχών - όχι των Αμερικανών. Έπειτα, οι οικονομικές συνέπειες για τις εταιρείες είναι υποπολλαπλάσιες, δηλαδή αν το ατύχημα της Μποπάλ συνέβαινε στην Αμερική, πρακτικά, με τέτοια περιβαλλοντική καταστροφή και τόσους πολλούς νεκρούς, θα σήμαινε οικονομική καταστροφή για την εταιρεία. Ο διακανονισμός που έγινε εκεί και το κόστος ήταν τελικά πολύ ευνοϊκά για την εταιρεία. Η Union Carbide και η Dow, που την αγόρασε στη συνέχεια, είναι εταιρείες με μεγάλη ιστορία στην Αμερική, κατασκευάζουν χημικά όπλα από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η χημική βιομηχανία στην Αμερική ελέγχει τα πάντα, χρηματοδοτεί τα μεγάλα κόμματα και είναι τρομερά δεμένη με τη στρατιωτική βιομηχανία. Με αυτή την έννοια λέω ότι η ταινία δεν είναι «οικολογική».
Παρουσιάστηκαν δυσκολίες στη διάρκεια της έρευνάς σας;
Κατάφερα να έρθω σε επαφή με τους βασικούς ακτιβιστές της υπόθεσης, μια Αγγλίδα που δούλεψε ως εθελόντρια σε μια κλινική της Μποπάλ, έναν Ινδό πρώην πολιτικό μηχανικό που πήγε εκεί όταν έγινε το ατύχημα και αφιέρωσε τη ζωή του στην έρευνα γύρω από αυτό, έναν Άγγλο φοιτητή που ξεκίνησε με ποδήλατο από την Αγγλία και έναν Ινδό φοιτητή στην Αμερική που μου έδωσε πολύ υλικό. Αυτό για μένα σήμαινε το εξής: Δεν είχα πρόβλημα στην πρόσβαση στο υλικό όσο στην αξιολόγησή του. Όταν τελείωσα την ταινία είχα 180 ώρες υλικό. Άρα 1,5 χρόνο μοντάζ! Ήθελα να περάσω στον κόσμο τις πληροφορίες με το δικό μου τρόπο, που να είναι ταυτόχρονα και κατανοητός, και επίσης να προκαλέσω τη συναισθηματική αντίδραση που είχα στο μυαλό μου.
Θεωρείτε ότι τα ντοκιμαντέρ έχουν δύναμη, μπορούν να διαμορφώσουν συνειδήσεις;
Νομίζω πως ναι. Είναι αλήθεια βέβαια ότι ο κόσμος δεν αλλάζει με ένα ντοκιμαντέρ και δεν πρόκειται οι πολυεθνικές να καμφθούν από 1-2 ή 1.500 ντοκιμαντέρ. Ωστόσο σίγουρα οι εταιρείες ή όποιοι εγκληματούν κατά της ανθρωπότητας ενοχλούνται όταν κάποιος αποκαλύπτει αυτό που κάνουν. Στις προβολές που έχω κάνει, η αντίδραση του κόσμου ήταν πάρα πολύ θερμή. Υπήρχαν άνθρωποι, π.χ., που μου είπαν τις επόμενες μέρες «μας έκανες να σκεφτούμε πριν αγοράσουμε αμερικάνικα προϊόντα», παρ' όλο που η ταινία δεν είναι αντιαμερικανική, απλώς η εταιρεία είναι αμερικάνικη... Θεωρώ λοιπόν ότι ναι, μπορεί μια ταινία να επηρεάσει τη συνείδηση των ανθρώπων κι αυτό είναι ένα συν έτσι κι αλλιώς. Τώρα, αν με αυτό το συν θα κάνουν οι άνθρωποι ένα βήμα παραπέρα, να αλλάξουν κάτι στην καθημερινή τους συμπεριφορά, ή να γίνουν πιο δραστήριοι σε σχέση με τα κοινωνικά ζητήματα γύρω τους, είναι μια άλλη υπόθεση. Οτιδήποτε γίνεται πάντως που κρατά τα μάτια του κόσμου ανοιχτά -και αυτό αφορά όλα τα θέματα, όχι μόνο το περιβάλλον, αλλά και την πολιτική, ακόμα και τα ανθρώπινα συναισθήματα- καλό είναι να γίνεται.
Αναμένετε ένα «ειδικό», ευαισθητοποιημένο κοινό στις προβολές;
Ελπίζω την ταινία να τη δει κόσμος για δύο λόγους: Αφενός για το ίδιο το θέμα της και αφετέρου γιατί είναι ζητούμενο οι άνθρωποι να αρχίσουν πλέον και στην Ελλάδα να πηγαίνουν σινεμά να δουν κάτι διαφορετικό. Και να δουν κάτι που δεν είναι οπωσδήποτε διασκεδαστικό -χωρίς αυτό να είναι μεμπτό φυσικά-, αλλά κάτι που θα τους προβληματίσει, θα είναι τροφή για σκέψη. Δυστυχώς στην Ελλάδα έχουμε την τάση τέτοια πράγματα να τα κοροϊδεύουμε και να μην τα υποστηρίζουμε, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Εσάς τι σας «έμαθε» η ταινία;
Ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι ζω σε έναν κόσμο γεμάτο από χημικές ουσίες που δεν μπορώ ούτε να ελέγξω ούτε καν να αναγνωρίσω. Στο μυαλό μου το «χημικό» ήταν η χημική καταστροφή, τα χημικά αέρια, το δηλητήριο. Είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να γυρίσουμε σε έναν πολιτισμό χωρίς χημική βιομηχανία. Αλλά σίγουρα μπορούμε να αναζητήσουμε εναλλακτικές λύσεις όπου υπάρχουν, και επίσης να ενημερώσουμε τον κόσμο για τους κινδύνους και να του δώσουμε το δικαίωμα της επιλογής. Τέλος, με «εξέπληξε» η ιστορία με τις πολυεθνικές - παρ' όλο που ήμουν εξοικειωμένος με την πολιτική και είχα δει πολλά ντοκιμαντέρ. Ίσως έχω τη χαζή τάση ακόμα να εκπλήσσομαι...
