Αδελφοί Ταβιάνι: Οι αισιόδοξοι μαρξιστές του κινηματογράφου

Αδελφοί Ταβιάνι: «Η καθημερινότητα είναι τραγική, η ζωή όμως όχι» Facebook Twitter
Οι αδελφοί Ταβιάνι (κέντρο) με τους ηθοποιούς Franco Franchi και Ciccio Ingrassia στα γυρίσματα της ταινίας «Χάος» (Kaos), 1984.
0

Είχε προηγηθεί η απώλεια του κατά δυο χρόνια μικρότερου αδελφού του Πάολο, Βιτόριο Ταβιάνι, το 2018, γεγονός που δεν εμπόδισε τον τυπικά πρεσβύτερο, αν και πρακτικά ομότιμο μέλος του θρυλικού ντουέτου του ιταλικού σινεμά, να σκηνοθετήσει σόλο για πρώτη και τελευταία φορά, το βραβευμένο από τους κριτικούς στο Φεστιβάλ Βερολίνου του 2022, «Leonora Addio», αφιερωμένο φυσικά στον μικρό αδελφό και βασισμένο σε έργο του αγαπημένου τους συγγραφέα, Λουίτζι Πιραντέλο, όπως άλλωστε το «Tu Ridi» και η επιτυχία τους, «Kaos». Και δεν ήταν ο μόνος: ο Τολστόι απασχόλησε τη σκέψη και την προβληματική τους, στη διασκευή του «San Michele aveva un Gallo», αλλά και στην «Ανάσταση», κατά την τηλεοπτική τους φάση, λίγο πριν από τη διασκευή του «Luisa Sanfelice» του Αλέξανδρου Δουμά

Ξεκίνησαν δίπλα στον Ροσελίνι και τον Γιόρις Ιβένς, αλλά ο νεορεαλισμός και το ντοκιμαντέρ μόνο ως απόηχοι, και ειδικά σε κάποιες από τις πρώτες τους απόπειρες, φανερώνονται στο έργο τους. Εκτός από τη λογοτεχνία, η μουσική στάθηκε κινητήριος δύναμη σε ταινίες τους που έκαναν αίσθηση. Εμπνεύστηκαν το «Αλοζανφάν» ακούγοντας όπερες του Ντονιτσέτι και του Βέρντι. Ο πρωταγωνιστικός χαρακτήρας του Φούλβιο Ιμπριάνι, του απογοητευμένου Ιακωβίνου που ξανασυναντά τον επαναστατικό του οίστρο την ύστατη στιγμή της γνωριμίας του με τον αληθινό Αλοζανφάν, στάθηκε μια από τις πιο εμπνευσμένες '70s στιγμές του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι. Ο μέγας Ιταλός ηθοποιός συνήθιζε να αποκαλεί τους αδελφούς με ένα όνομα, Παολοβιτόριο, και όταν τον ρωτούσαν πώς γινόταν να δέχεται εντολές ταυτόχρονα από δυο ανθρώπους, εκείνος απαντούσε «ποιος ήταν ο δεύτερος;».

Συμπεριφέρονταν σαν κάτι παραπάνω από δίδυμοι, σε ομοούσια και αγαστή, σχεδόν σιαμαία ταύτιση (εκτός από τις διαφορετικές συζύγους τους, όπως τόνιζαν για πλάκα) σε βαθμό που χώριζαν ακριβώς στη μέση τον αριθμό των λήψεων ανά ημέρα, και όποτε ήταν μονές, έπαιζαν κορόνα-γράμματα την περισσευούμενη.

Ο Πάολο και ο Βιτόριο μεγάλωσαν σε οικογένεια σχετικά ευκατάστατη με πατέρα δικηγόρο και αντιφασίστα, άνετα και ευτυχισμένα, στο χωριό Σαν Μινιάτο, με τον πρώτο να θυμάται πόσο ανακουφισμένος ένιωθε με την παρέα του μικρότερου αδελφού, τουλάχιστον μέχρι την εφηβεία, όταν βγήκαν τα πρώτα μαχαίρια (Fratelli-Coltelli, συνήθιζαν να το λένε) και μάλωναν μέχρι τελικής πτώσεως για ασήμαντες αφορμές, όπως για το αν ο ένας ήταν πιο ψηλός από τον άλλον. Ο Πάολο υποστήριζε πως έφτασαν στο σημείο να τσακώνονται άγρια και να εύχονται ο ένας τον θάνατο του άλλου – μάλιστα αυτός έγραφε θεατρικά με ήρωες αδελφούς, αγγελικό και διαβολικό αντίστοιχα.

Μόνιασαν περνώντας μαζί τις κακουχίες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τα όποια σύννεφα ανάμεσά τους διαλύθηκαν οριστικά με το που άρχισαν να ασχολούνται σοβαρά με το σινεμά και να ανακαλύπτουν τον κόσμο μέσα από τον φακό τους. Η ζωηρότερη ανάμνησή τους ήταν όταν μπήκαν σε αίθουσα για να δουν το «Παϊζάν» του Ρομπέρτο Ροσελίνι, παθαίνοντας σοκ από την αναπαράσταση όσων έζησαν και μοιράστηκαν από πρώτο χέρι. Έβαλαν στοίχημα πως αν μέσα σε δέκα χρόνια δεν κατάφερναν να γράψουν και να σκηνοθετήσουν τις ταινίες που λογάριαζαν, θα αγόραζαν όπλο και θα αλληλοσκοτωνόντουσαν, χωρίς να καταλήξουν στο ποιος θα έφευγε πρώτος από τη ζωή.

Αδελφοί Ταβιάνι: “Η καθημερινότητα είναι τραγική, η ζωή όμως όχι” Facebook Twitter
Ο Πάολο και ο Βιτόριο Ταβιάνι στο στούντιό τους στη Ρώμη, 1982. Φωτ.: Marisa Rastellini/Mondadori via Getty Images/Ideal Images

Συμπεριφέρονταν σαν κάτι παραπάνω από δίδυμοι, σε ομοούσια και αγαστή, σχεδόν σιαμαία ταύτιση (εκτός από τις διαφορετικές συζύγους τους, όπως τόνιζαν για πλάκα), σε βαθμό που χώριζαν ακριβώς στη μέση τον αριθμό των λήψεων ανά ημέρα, και όποτε ήταν μονές, έπαιζαν κορόνα-γράμματα την περισσευούμενη. Όταν, μάλιστα, γνωρίστηκαν με τον Τζόελ και τον Ίθαν Κόεν, οι Αμερικανοί τους ρώτησαν πώς το κάνουν, γιατί αυτοί το ξεκίνησαν. Την απάντηση δεν θα τη μάθουμε ποτέ, γιατί και οι τέσσερις συμφώνησαν πως η συνταγή θα παραμείνει μυστική. Ωστόσο γίναμε μάρτυρες των εξαιρετικών δειγμάτων γραφής τους.

Το «Καλημέρα, Βαβυλωνία», μια θεαματική επιστολή αγάπης στη δημιουργία και τον έρωτα, με ήρωες, διόλου τυχαία, δυο αδελφούς από την Τοσκάνη που δουλεύουν για τον Γκρίφιθ και τη «Μισαλλοδοξία» του. Τη «Νύχτα του Σαν Λορέντσο», όπου εκτός από τα υπέροχα τοπία και την απολαυστική μουσική, οι μαρξιστές Ταβιάνι έδειξαν τη λειτουργία της καταπίεσης μέσα από το άχθος και τον πόνο.

Αδελφοί Ταβιάνι: “Η καθημερινότητα είναι τραγική, η ζωή όμως όχι” Facebook Twitter
O Μαρτσέλο Μαστρογιάνι με τη Μίμσι Φάρμερ στην ταινία «Allonsanfan», (1974).
Αδελφοί Ταβιάνι: “Η καθημερινότητα είναι τραγική, η ζωή όμως όχι” Facebook Twitter
«Η Νύχτα του Σαν Λορέντζο» («La Notte di San Lorenzo»), 1982.
Αδελφοί Ταβιάνι: “Η καθημερινότητα είναι τραγική, η ζωή όμως όχι” Facebook Twitter
«Padre Padrone», 1977.

Στο τιμημένο με τη Χρυσή Άρκτο του Φεστιβάλ Βερολίνου, «Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει», έναν ασυνήθιστο συνδυασμό θεατρικότητας και ντοκιμαντέρ, που βρίσκει το νήμα της προδοσίας και της βίας, από τον «Ιούλιο Καίσαρα» του Σαίξπηρ στους φυλακισμένους και το οργανωμένο έγκλημα. Και βέβαια τον Χρυσό τους Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών του 1977, τον «Πατέρα Αφέντη», τη θαρραλέα ενηλικίωση ενός μετέπειτα γλωσσολόγου, σε πείσμα του δεσποτικού πατέρα του που τον προόριζε για βοσκό στη φτωχική Σαρδηνία – η σκηνή της κτηνοβασίας συγκαταλέγεται στις πιο τολμηρές στο σινεμά του 20ού αιώνα. Αυτοβιογραφικά στοιχεία σφήνωναν αδιόρατα μέσα στο έργο τους, και ήταν δύσκολο για τον μελετητή να τα εντοπίσει με ακρίβεια. Το ενδιαφέρον τους εκτεινόταν σε έναν εκτενή καμβά αναφορών και πηγών, και η ευαισθησία τους αφυπνιζόταν από διαφορετικές αφορμές ανά περίοδο. 

Αδελφοί Ταβιάνι: “Η καθημερινότητα είναι τραγική, η ζωή όμως όχι” Facebook Twitter
«Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει», 2012.

Οι εκλεκτικές τους συγγένειες, όπως ήταν ο τίτλος μιας από τις ταινίες τους, και η περιέργεια που διατήρησαν μέχρι τέλους (αρχικά ήθελαν να γίνουν δημοσιογράφοι) απέδωσαν με αξιοζήλευτη ποικιλία στη φιλμογραφία τους μια πολυσημία στη θεματική που συναγωνιζόταν η τόλμη στο ύφος, και δεν παρέλειπαν να υπογραμμίζουν πως οι χαρακτήρες που φαντάζονταν και έγραφαν ήταν όλοι τους παιδιά της φύσης – γι' αυτό και τα τοπία και οι φυσικοί ήχοι έπαιζαν τόσο σημαντικό ρόλο, μαζί με τη μουσική, στις ταινίες τους, με ήρωες που συνήθως αντεπεξέρχονταν στις σκληρές συνθήκες, ακόμη και αν αναγκάζονταν να καταφύγουν στην ουτοπία.

Έλεγαν πως ο φίλος τους ο Πιερ Πάολο Παζολίνι είχε προσκληθεί να δει μια ταινία τους, ίσως το «Αλοζανφάν», και βγήκε προβληματισμένος, για να επιστρέψει και να τους προσφέρει τη μεγαλύτερη φιλοφρόνηση της καριέρας τους, και μάλιστα δυο μήνες πριν από τον θάνατό του: «Η αισιοδοξία σας είναι πιο τραγική από τον πεσιμισμό μου». Όπως είχε πει και ο Βιτόριο στον «Guardian», εξηγώντας τη χρήση της ελπίδας στις ταινίες τους, η καθημερινότητα είναι τραγική, η ζωή όμως όχι.

Αδελφοί Ταβιάνι: “Η καθημερινότητα είναι τραγική, η ζωή όμως όχι” Facebook Twitter
Ο Πάολο και ο Βιτόριο Ταβιάνι στα γυρίσματα της ταινίας «The Lark Farm», (2007).
Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μόνικα Βίτι (1931-2022): Η αγέρωχη κυρία και μοιραία κωμική ηθοποιός του ιταλικού σινεμά

Απώλειες / Μόνικα Βίτι (1931-2022): Η αγέρωχη κυρία και μοιραία κωμική ηθοποιός του ιταλικού σινεμά

Η κατ’ εξοχήν ερμηνεύτρια της θεμελιώδους ψυχικής απουσίας αποθεώθηκε από τους κριτικούς για τις σπαρτιάτικες επιδόσεις της στις καλύτερες ταινίες του Αντονιόνι, λατρεύτηκε από το, ιταλικό κυρίως, κοινό, για τις συμμετοχές της σε ανενδοίαστα λαϊκές κωμωδίες κι έφυγε σαν σήμερα από τη ζωή στα 90 της χρόνια.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Ιζαμπέλ Ιπέρ έπαιξε σε 120 ταινίες. Σε αυτές τις 10 ξεπέρασε τον εαυτό της

Οθόνες / Η Ιζαμπέλ Ιπέρ έπαιξε σε 120 ταινίες. Σε αυτές τις 10 ξεπέρασε τον εαυτό της

Με αφορμή το αφιέρωμα που ετοίμασε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για μία από τις σπουδαιότερες ηθοποιούς της εποχής μας, επιλέγουμε 10 ταινίες της, στις οποίες έχει αποτυπωθεί η τεράστια υποκριτική της δυναμική και η ικανότητά της να μεταμορφώνεται εσωτερικά με κάθε ρόλο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Βιμ Βέντερς: Τι θα δούμε στο μεγάλο αφιέρωμα που έρχεται στη Στέγη

Οθόνες / Βιμ Βέντερς: Τι θα δούμε στο μεγάλο αφιέρωμα που έρχεται στη Στέγη

Ένα μοναδικό μεγάλο αφιέρωμα στον σπουδαίο δημιουργό για ένα τριήμερο σε όλους τους χώρους της Στέγης, με προβολές των ταινιών του, ένα masterclass και μια συζήτησή του με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου στην Κεντρική Σκηνή.
M. HULOT
Steve Blame: «Το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή είναι να παραμένεις καλός άνθρωπος»

Οθόνες / Steve Blame: «Το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή είναι η καλοσύνη»

Υπήρξε από τις πιο αναγνωρίσιμες διεθνώς τηλεοπτικές περσόνες, όντας ο κεντρικός παρουσιαστής του MTV. Σήμερα ο 66χρονος τηλεοπτικός παραγωγός, συγγραφέας και σεναριογράφος ζει πλέον μόνιμα στην Αθήνα, όμως ο έρωτας με την Ελλάδα κρατάει από πολύ παλιά. Ο Steve Blame αφηγείται τη ζωή του στη LifO.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Oι 10 Καλύτερες Ελληνικές Ταινίες των ‘20s μέχρι τώρα

Η λίστα / Oι 10 καλύτερες ελληνικές ταινίες των '20s μέχρι τώρα

Ποιες ελληνικές ταινίες της τρέχουσας δεκαετίας έχουν ξεχωρίσει μέχρι στιγμής; Ρωτήσαμε 20 κριτικούς κινηματογράφου, ανθρώπους του ευρύτερου κινηματογραφικού χώρου και αθεράπευτους σινεφίλ και σας παρουσιάζουμε το top 10 που προέκυψε μέσα από το συναρπαστικό, σύνθετο μωσαϊκό του σύγχρονου ελληνικού σινεμά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Η αλήθεια είναι πως δεν μπορώ να εξηγήσω απόλυτα γιατί επιστρέφω διαρκώς εκεί»

Γειτονιές της Ελλάδας / «Επιστρέφοντας, μπορεί να πιάσουμε πάλι το νήμα»

Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος μας μιλά για το χωριό όπου γεννήθηκε, το Αρματολικό στη νότια Πίνδο, αλλά και για το νέο του ντοκιμαντέρ, «Τα τέρματα του Αυγούστου», που διαδραματίζεται εκεί.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Γιούλη Τσαγκαράκη: «Κάθε σπίτι έχει τον δικό του Νετανιάχου, τον δικό του Τραμπ»

Οθόνες / Γιούλη Τσαγκαράκη: Η θεία Σταματίνα από τις «Σέρρες» του Γιώργου Καπουτζίδη μιλά στη LifO

Η ταλαντούχα ηθοποιός με τον ρόλο της ίντερσεξ θείας έσπασε ταμπού και άνοιξε ξανά μια σειρά συζητήσεων για το φύλο, την LGBTQI+ κοινότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πώς ετοιμάστηκε για το ρόλο; Πώς βλέπει τις αντιδράσεις;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έχει τα πιο ψαγμένα αφιερώματα

Οθόνες / Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έχει τα πιο ψαγμένα αφιερώματα

Από μια ρετροσπεκτίβα στην Ιζαμπέλ Ιπέρ μέχρι έναν πλήρη οδηγό του έργου του Γιώργου Τσεμπερόπουλου και από το spotlight στον Μαρσέλ Πανιόλ μέχρι μια ανατρεπτική ματιά στην έννοια του plot twist, οι θεματικές ενότητες του φεστιβάλ διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Τι θα δούμε στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Σινεμά / Τι θα δούμε στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Η νέα ταινία της Ιζαμπέλ Ιπέρ, φιλμ που έρχονται από τις Κάννες, πρεμιέρες, οι μικρού μήκους του Γιώργου Τσεμπερόπουλου και οι ελληνικές συμμετοχές των διαγωνιστικών τμημάτων είναι μερικοί από τους λόγους που θα μας στείλουν και φέτος στις αίθουσες του αγαπημένου κινηματογραφικού θεσμού.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το αμερικανικό σινεμά δίνει τη μία μάχη μετά την άλλη

Pulp Fiction / Το αμερικανικό σινεμά δίνει τη μία μάχη μετά την άλλη

Προτροπή για αντίσταση ή παραίνεση για τρομοκρατία; Το αριστούργημα του Πολ Τόμας Άντερσον «Μια μάχη μετά την άλλη», οι εξαιρετικές πρόσφατες αλληγορίες «Weapons» και «Eddington», αλλά και οι αξέχαστες κινηματογραφικές αναφορές τους απασχολούν τον Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο και τον αρχισυντάκτη της LiFO Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Επιτρέπεται να θαυμάζουμε σήμερα τη Λένι Ρίφενσταλ;

Ιδέες / Επιτρέπεται να θαυμάζουμε σήμερα τη Λένι Ρίφενσταλ;

Με αφορμή το νέο ντοκιμαντέρ για μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του 20ού αιώνα, ξαναθυμόμαστε τι είχαν απαντήσει στη LiFO οι Πέπη Ρηγοπούλου, Θωμάς Μοσχόπουλος, Δημήτρης Στεφανάκης, Θάνος Παπακωνσταντίνου, Πάνος Κούτρας και Θεόφιλος Τραμπούλης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Boots»: Μια σειρά για το τι σημαίνει «να είσαι gay στον στρατό»

Οθόνες / «Boots»: Kάτι καλό θα κάνει αυτή η σειρά για να την αποκαλούν «woke σκουπίδι»

H τηλεοπτική σειρά οκτώ επεισοδίων του Netflix, που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, προσεγγίζει με μοναδικό και συγκινητικό τρόπο το θέμα της ομοφοβίας στον στρατό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ειρήνη Παπά μέσα από 9 ταινίες και 1 ντοκιμαντέρ

Οθόνες / Ειρήνη Παπά: Οι σημαντικότερες ταινίες της για ένα πενθήμερο στην Ταινιοθήκη

Την αποκάλεσαν «Καρυάτιδα», συνέβαλε στο να φτάσει το αρχαίο δράμα στο Χόλιγουντ, υπήρξε μια αληθινή σταρ. Αυτή την εβδομάδα μπορούμε να δούμε ξανά την «Αντιγόνη», τις «Τρωάδες», το «Ζ» και άλλες ταινίες που η Ειρήνη Παπά σφράγισε με την ερμηνεία της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η αιώνια και οικουμενική θεία Μπεμπέκα

Daily / Η αιώνια και οικουμενική θεία Μπεμπέκα

Η αναγγελία του θανάτου της Άννας Κυριακού προκάλεσε βαθιά συγκίνηση και θλίψη καθώς πολλοί έμοιαζαν να πενθούν όχι τόσο την απώλεια της ίδιας της ηθοποιού όσο του χαρακτήρα της στις «Tρεις Χάριτες», κι ας έχουν περάσει τρεις δεκαετίες από τότε.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ανδρέας Αποστολίδης, συγγραφέας, σκηνοθέτης

Οι Αθηναίοι / Ανδρέας Αποστολίδης: «Πλέον το αστυνομικό μυθιστόρημα ανθεί ως παραγωγή, αλλά δεν ανανεώνεται»

Επί δικτατορίας σχετιζόταν με παράνομες οργανώσεις και έφτασε να κατηγορηθεί ως ηθικός αυτουργός της κατάληψης του Πολυτεχνείου. To ταξίδι του με την αστυνομική λογοτεχνια ξεκίνησε με μια μετάφραση του Ρέιμοντ Τσάντλερ. Σειρά πήραν η Χάισμιθ, ο Ελρόι και άλλοι σπουδαίοι συγγραφείς. Μετά, έγραψε τα δικά του μυθιστορήματα, ασχολήθηκε με την αρχαιοκαπηλία και το ντοκιμαντέρ. O Ανδρέας Αποστολίδης αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ