«Ό, τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι»: Ιταλικός νεορεαλισμός στα θερινά

Umberto D., ο, τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι Facebook Twitter
Toν πρωταγωνιστή του τον ανακάλυψε τυχαία στο σβησμένο, ντροπιασμένο πρόσωπο του Κάρλο Μπατίστι, ενός λέκτορα γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, και μάλιστα μέλους του φασιστικού κόμματος που δεν είχε καμία πείρα μπροστά στην κάμερα.
0

Δεκαετίες πριν το Dogme 95 της ριζοσπαστικής παρέας των Δανών δημιουργών, η πρώτη ίσως σχολή επανατοποθέτησης του σινεμά σε ένα περιβάλλον υγείας και ιδανικών ήταν ο ιταλικός νεορεαλισμός, με την επιταγή οι ταινίες που τον συναποτελούσαν να κινούνται στην καθημερινή ζωή και οι πρωταγωνιστές των ιστοριών αυτών να είναι ερασιτέχνες, για να αποφευχθεί όσο είναι δυνατόν το ψεύτισμα και η αναληθοφάνεια. Ο Βιτόριο ντε Σίκα τήρησε τις αρχές ευλαβικά, επινοώντας, μαζί με τον Ρομπέρτο Ροσελίνι, ένα μεταπολεμικό είδος που έφερε επανάσταση και επηρέασε πολλαπλώς την ώσμωση της τεκμηρίωσης με τη μυθοπλασία, ως είδος και ύφος.

Μετά τον «Λούστρο Παπουτσιών» και τον «Κλέφτη Ποδηλάτων», στράφηκε στο πορτρέτο ενός γηραιού κυρίου, του Ουμπέρτο Ντομένικο Φεράρι, πρώην υπαλλήλου στο υπουργείο Δημοσίων Έργων και πλέον ατιμασμένου, αφού όλοι τον φωνάζουν με το μικρό του όνομα, ακόμη και ο πρώην διευθυντής του, όταν τον συναντά τυχαία στον δρόμο − λες και είναι ακόμη νέος. Τον πρωτοβλέπουμε να διαδηλώνει σε μια συγκέντρωση συνταξιούχων που ζητούν αύξηση, γιατί με τα ψίχουλα δεν τα βγάζουν πέρα. Ο Ουμπέρτο απειλείται με έξωση από τη φαντασμένη σπιτονοικοκυρά του, μια άπονη νέα γυναίκα που τραγουδά άριες, έχει βάλει στο μάτι έναν ιδιοκτήτη κινηματογραφικής αίθουσας και θέλει τα ενοίκια στο ακέραιο.

Η πρωτοτυπία, που έχει φέρει την ταινία στην κορυφή σε πολλές λίστες κριτικών και ειδικών, είναι το σημείο εκκίνησης των κρίσιμων σκηνών. Η κινηματογραφική διαδρομή του Ουμπέρτο φαίνεται να προκύπτει από τις συνθήκες που αντιμετωπίζει και όχι από τον συνήθη τρόπο που ένας σκηνοθέτης υλοποιεί οπτικά το σεναριακό storyboard και καλεί τον ηθοποιό να παίξει όσο καλύτερα μπορεί.

Η μοναδική παρηγοριά του είναι η καθαρίστρια, μια νέα κοπέλα που δεν γνωρίζει από ποιο από τα δυο αγόρια με τα οποία έχει περιστασιακές σχέσεις έχει μείνει έγκυος, και ο πιστός του σκύλος, ο Φλάικ − σε μια από τις πιο συγκινητικές σεκάνς της ταινίας τον αναζητά εναγωνίως σε ένα κέντρο με αδέσποτα, όπου βλέπει πού και πώς οδηγούν τα απολεσθέντα σε έναν φριχτό φούρνο. Ο λόγος που τον αποχωρίστηκε είναι ότι μπήκε στο νοσοκομείο, όχι τόσο για να αντιμετωπίσει μια ελαφριά ασθένεια όσο για να ξεκουραστεί, να βρει φαγητό και καθαριότητα, κάνοντας ένα διάλειμμα από την απαίσια διαβίωσή του σε ένα μικρό δωμάτιο με έντομα, που υπενοικιάζεται σε πρωινά ζευγάρια όσο εκείνος τριγυρίζει εις μάτην μήπως πουλήσει το ρολόι του ή για να βρει κάτι για να ταΐσει τον Φλάικ. Η στιγμή της επανασύνδεσής τους είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της ηθελημένης απόστασης του Ντε Σίκα από το μελό: με το λατρεμένο του κατοικίδιο φαίνεται να χαιρετιούνται, και η κάμερα ξεκολλάει έγκαιρα από τα πρόσωπά τους, για να μην κρεμάσει το συναίσθημα παραπάνω από την κατάσταση.

Umberto D., ο, τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι Facebook Twitter
Η μοναδική παρηγοριά του είναι η καθαρίστρια, μια νέα κοπέλα που δεν γνωρίζει από ποιο από τα δυο αγόρια με τα οποία έχει περιστασιακές σχέσεις έχει μείνει έγκυος, και ο πιστός του σκύλος, ο Φλάικ.

Η πρωτοτυπία, που έχει φέρει την ταινία στην κορυφή σε πολλές λίστες κριτικών και ειδικών, είναι το σημείο εκκίνησης των κρίσιμων σκηνών. Η κινηματογραφική διαδρομή του Ουμπέρτο φαίνεται να προκύπτει από τις συνθήκες που αντιμετωπίζει και όχι από τον συνήθη τρόπο που ένας σκηνοθέτης υλοποιεί οπτικά το σεναριακό storyboard και καλεί τον ηθοποιό να παίξει όσο καλύτερα μπορεί.

Βέβαια, ο Ντε Σίκα δεν ξεχνά το δράμα: αξιοποιώντας τη ρεαλιστική δύναμη του συνεργάτη του στο σενάριο, του Τσέζαρε Τσαβατίνι, που και εδώ βρέθηκε στην πεντάδα των Όσκαρ της κατηγορίας, κατευθύνει το ταξίδι της αξιοπρεπούς επιβίωσης του ήρωα με έξυπνο συναίσθημα, έναν σχεδόν αόρατο χειρισμό του ψυχισμού του, αυτό που αποκαλούσε «ηθική αποκάλυψη».

Η τύχη του χαμογέλασε όταν μετά από έρευνα μηνών στη Ρώμη και στο Μιλάνο ανακάλυψε τυχαία τον πρωταγωνιστή του στο σβησμένο, ντροπιασμένο πρόσωπο ενός λέκτορα γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, και μάλιστα μέλους του φασιστικού κόμματος, που δεν είχε καμία πείρα μπροστά στην κάμερα, του Κάρλο Μπατίστι. Όταν λέει με παρρησία πως δεν χρωστούσε ποτέ στη ζωή του, ή πως θα χρειαστεί στρατός για να τον ξεκουνήσει από το σπίτι του, ο θεατής τον πιστεύει εξίσου με τη μελαγχολική απελπισία του, στις στιγμές που σκέφτεται να ζητιανέψει, να αυτοκτονήσει ή απλώς όταν ακούει τους γιατρούς να του λένε ξερά πως αν ήταν νεότερος, θα του αφαιρούσαν τις αμυγδαλές, για να αποχωρήσουν βιαστικά αμέσως μετά.

Umberto D., ο, τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι Facebook Twitter
Ο Βιτόριο ντε Σίκα στα γυρίσματα της ταινίας.

Αντίθετα με τον Τσάπλιν (και τον σκύλο του), δεν αποζητά τη συμπάθεια, πόσο μάλλον να την εκβιάζει. Βρίσκεται κοντύτερα στο ύφος του ζευγαριού του αριστουργήματος του Λίο Μακάρεϊ, «Make Way for Tomorrow», γυρισμένου το 1937, ενός μνημειωδώς σκοτεινού χρονικού του γήρατος που, αν και γυρισμένο στο Κραχ, κόντραρε βίαια (και με καταστροφικές εμπορικές συνέπειες) στη λευκή οδοντοστοιχία του χολιγουντιανού happy ending.

Ο Ουμπέρτο Ντ. δεν είναι πάντα δύσθυμος και σκοτεινός. Ο Ντε Σίκα τον περιβάλλει με μια νεανική ελαφράδα, μια αισιοδοξία που θολώνει ευπρόσδεκτα τις γραμμές ανάμεσα στον περιγραφικό ρεαλισμό μιας ρημαγμένης Ιταλίας της θεσμικής ασέβειας και της ευγενικής αδιαφορίας των ξένων και τη διάθεση για ζωή, σε πείσμα της αντιξοότητας και των αντικειμενικών εμποδίων της φτώχειας και της ηλικίας. 

Η ταινία ήταν το απόγειο και ο επίλογος του νεορεαλισμού, σηματοδοτώντας το πέρασμα του survivor Ντε Σίκα −πάλαι ποτέ πρωταγωνιστή στις περίφημες ιταλιάνικες κομεντί με το λευκό τηλέφωνο, όπως τις κατηγοριοποιούσαν, και στα μπουλβάρ σενάρια παρεξηγήσεων− σε ένα τρίτο, εξίσου μακρύ κεφάλαιο της πολύπλευρης καριέρας του και τη μετάβασή του, αντίθετα με τον Φελίνι και τον Ροσελίνι, στην Αμερική, τη Λόρεν, τις κομεντί και πάλι, ως το έτερο αριστούργημά του, 20 χρόνια αργότερα, τον «Κήπο των Φίντσι Κοντίνι».

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΚΥΡΙΑΚΗ 20/11-Όταν ο Όρσον Γουέλς δούλευε σε φιλμ της σειράς για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του

Ηχητικά Άρθρα / Όταν ο Όρσον Γουέλς δούλευε σε φιλμ της σειράς για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του

Οι «δεύτερες» εμφανίσεις του κατά τ’ άλλα ιδιοφυούς σκηνοθέτη που αναγκάστηκε να συμμετάσχει και σε φιλμ της σειράς, χρησιμοποιώντας τις αμοιβές για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του.
ΑΚΗΣ ΚΑΠΡΑΝΟΣ
Πάολο Ντι Πάολο: Ο πιο σπουδαίος φωτογράφος της Ρώμης την εποχή της «Ντόλτσε Βίτα»

Φωτογραφία / Πάολο Ντι Πάολο: Ο πιο σπουδαίος φωτογράφος της Ρώμης την εποχή της «Ντόλτσε Βίτα»

Μια μεγάλη έκθεση στη Ρώμη αποκαλύπτει τον «χαμένο κόσμο» του μεγάλου εικαστικού φωτογράφου, ο οποίος αφού τράβηξε μερικές από τις πιο εξαίσιες φωτογραφίες της «χρυσής ιταλικής εποχής», εγκατέλειψε για πάντα την κάμερά του εξαιτίας της επέλασης των παπαράτσι

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Χρόνια Πολλά Πέδρο! 20 χρόνια τώρα βλέπουμε τις ταινίες σου.

Οθόνες / Χρόνια Πολλά Πέδρο! 20 χρόνια τώρα βλέπουμε τις ταινίες σου.

Ο Πέδρο Αλμοδοβάρ που έχει σήμερα γενέθλια παραμένει διαχρονικά ένας από τους αγαπημένους μας σκηνοθέτες. Μαζέψαμε σε ένα αφιέρωμα ό, τι έχουμε γράψει για τις ταινίες του αλλά και κάποια ενδιαφέροντα θέματα για το έργο του που αξίζει να τα διαβάσετε!
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη γύρισε μια πανκ αλληγορία για όσα βιώνουμε σήμερα

Οθόνες / Η Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη γύρισε μια πανκ αλληγορία για όσα βιώνουμε σήμερα

Η περιπετειώδης δημιουργία του «Harvest», της εντυπωσιακής πρώτης αγγλόφωνης ταινίας της ταλαντούχας σκηνοθέτιδας, ζωντανεύει την ονειρική και σκληρή ατμόσφαιρα ενός μεσαιωνικού σκωτσέζικου χωριού καθώς αυτό εξαφανίζεται από τον χάρτη.  
M. HULOT
CHECK 10 τηλεοπτικές σειρές που θα δούμε μέχρι το τέλος του έτους

Οθόνες / 10 σειρές που θα δούμε μέχρι το τέλος του έτους

Από τη νέα σεζόν του «Slow Horses» στο μεγάλο φινάλε του «Stranger Things» κι από ένα φιλόδοξο πορτρέτο του Σκορσέζε στο νέο στοίχημα του δημιουργού του «Breaking Bad», διαλέγουμε δέκα σειρές που αναμένεται να μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
6 αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τον κόσμο που ζούμε τώρα

Οθόνες / 6 αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τον κόσμο που ζούμε τώρα

Το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου πρόβαλε φέτος ταινίες πολιτικά φορτισμένες που οραματίζονται ένα μέλλον χωρίς σύνορα. Έξι από αυτές έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση χάρη στην αισθητική και την προβληματική τους.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Βίκι Κριπς στη LIFO: «Καθένας επιλέγει το δικό του δηλητήριο»

Οθόνες / Βίκι Κριπς: «Καθένας επιλέγει το δικό του δηλητήριο»

Η ηθοποιός που στάθηκε σαν ίση προς ίσο απέναντι σε ολόκληρο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις μιλάει στη LiFO σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης με αφορμή την κυκλοφορία του «Hot Milk», που συμπεριλαμβάνει γυρίσματα στη χώρα μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ο ξεχασμένος απαγωγέας Τόνι Κυρίτσης, που ενέπνευσε τον Γκας Βαν Σαντ για το Dead Man's Wire

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Dead Man’s Wire»: Η χλιαρή επιστροφή του Γκας βαν Σαντ

Μετά από πέντε χρόνια ο Αμερικανός σκηνοθέτης επανέρχεται με την ξεχασμένη ιστορία ενός απαγωγέα, κάνοντας μια βιογραφία με νόημα, που όμως δεν προσθέτει κάτι στη φιλμογραφία του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
To αριστουργηματικό Ran του Κουροσάβα και 8 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Οθόνες / To αριστουργηματικό Ran του Κουροσάβα και 8 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Μια ταινία βασισμένη σε βιβλίο του Στίβεν Κινγκ, η επιστροφή του Ντάρεν Αρονόφσκι, η καλύτερη ταινία του Κουροσάβα σε επανέκδοση και το τέταρτο μέρος της σειράς ταινιών θρίλερ «Το Κάλεσμα» – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM