Σαν σήμερα, στις 24 Σεπτεμβρίου 1920, πεθαίνει αυτοεξόριστος στη Λωζάνη της Ελβετίας ο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ, ο καλλιτέχνης κοσμηματοποιός που κατάφερε να σαγηνεύσει τσάρους, εστεμμένους, μεγιστάνες αλλά και πληβείους, δημιουργώντας... αυγά, πασχαλινά αυγά, των οποίων τα πολύτιμα υλικά απογείωνε η αχαλίνωτη φαντασία του.
Ο νεαρός Πέτερ Καρλ, αφού σπούδασε στη Σχολή Τεχνών και Χειροτεχνημάτων της Δρέσδης στη Γερμανία και στην Εμπορική Σχολή Schloss του Παρισιού, επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη το 1872, σε ηλικία 26 ετών, για να αναλάβει το χρυσοχοείο που ο πατέρας του Γκιστάβ είχε ιδρύσει από το 1842.
Ο Φαμπερζέ δεν θα αργήσει να ξεχωρίσει και να γίνει περιζήτητος στις ευρωπαϊκές βασιλικές αυλές. Από το εργαστήριό του, όπου πρωτοστατούσε ο Ελβετός τεχνίτης Φρανσουά Μπερμπάουμ, έβγαιναν κομψοτεχνήματα εμπνευσμένα από την εποχή του Λουδοβίκου ΙΣΤ', για την κατασκευή των οποίων χρησιμοποιούσε πολύτιμα μέταλλα και σπάνιους λίθους.
Ο Γάλλος, Ουγενότος στην καταγωγή, δεν περιοριζόταν στη δημιουργία κοσμημάτων – πώς θα μπορούσε εξάλλου. Ρολόγια, μινιατούρες, αγαλματίδια, κύπελλα, μουσικά κουτιά, ήταν μόνο λίγα απ' όσα είχε σχεδιάσει για μερικούς από τους ισχυρότερους και πλουσιότερους ανθρώπους της εποχής του.
Φαίνεται απίθανο να ξαναποκτήσει ο κόσμος έναν κοσμηματοπώλη όπως ο Καρλ Φαμπερζέ. Αυτά τα αντικείμενα φαντασίας που έφτιαξε δεν πρόκειται να ξαναγίνουν.
Δεδομένης της τεράστιας φήμης του Οίκου Φαμπερζέ, ο οποίος σταδιακά θα φτάσει να απασχολεί 500 υπαλλήλους και να διαθέτει αυτόνομα εργαστήρια στη Μόσχα, στην Οδησσό, στο Κίεβο και στο Λονδίνο, ο τσάρος Αλέξανδρος Γ' θα απευθυνθεί στον Φαμπερζέ το 1884, θέλοντας να προσφέρει ως δώρο ένα πασχαλινό αυγό στη σύζυγό του, Μαρία Φεοντόροβνα, παρακινημένος από το γεγονός ότι σε παιδική ηλικία είχε μαγευτεί από ένα αυγό που ανήκε στη θεία της, πριγκίπισσα Vilhelmine Marie της Δανίας.
Το χρυσό αυγό –γνωστό σήμερα με το όνομα «Κότα»– θα προσφερθεί την 1η Μαΐου 1885 στην τσαρίνα, η οποία θα εντυπωσιαστεί από το «συνηθισμένο» άσπρο αυγό, το κέλυφος του οποίου ήταν καλυμμένο από σμάλτο, ενώ στον χρυσό του «κρόκο» κρυβόταν μια κότα από πλατίνα και χρυσό. Μια διαμαντένια μινιατούρα του αυτοκρατορικού στέμματος και ένα ρουμπινένιο μενταγιόν-αυγό ήταν η τελευταία έκπληξη που έκρυβε η «Κότα», στοιχεία που σήμερα έχουν χαθεί.
Ο ενθουσιασμός της Μαρίας θα χρίσει μέσα σε έξι εβδομάδες τον Φαμπερζέ προμηθευτή του αυτοκρατορικού οίκου της Ρωσίας και ο κοσμηματοποιός θα αναλάβει να δημιουργεί ένα νέο αυγό κάθε Πάσχα για την τσαρίνα. Με απόλυτη ελευθερία κινήσεων και μόνο περιορισμό τη μοναδικότητα κάθε αυγού, το οποίο επιπροσθέτως έπρεπε να περιέχει μια έκπληξη, ο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ θα δημιουργήσει αριστουργήματα.
Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Γ', την 1η Νοεμβρίου 1894, ο γιος του Νικόλαος Β' θα συνεχίσει να προσφέρει από ένα αυγό Φαμπερζέ στη σύζυγό του Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα και στη μητέρα του, αυτοκράτειρα Μαρία Φεοντόροβνα, μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917.
Σύμφωνα με τα αρχεία της οικογένειας Φαμπερζέ, συνολικά δημιουργήθηκαν 50 αυτοκρατορικά πασχαλινά αυγά και η φήμη τους υπήρξε τόσο μεγάλη, που παρόμοια παράγγελναν επιφανείς πελάτες του οίκου, συμπεριλαμβανομένων της Δούκισσας του Μάρλμπορο , της οικογένειας Ρότσιλντ και των Γιουσόποφ.
Την άνοιξη του 1916, ο τσάρος Νικόλαος Β' θα προσφέρει στη μητέρα του το πασχαλινό αυγό «Το Τάγμα του Αγίου Γεωργίου». Ιδιαίτερα λιτό σε σχέση με τα προηγούμενα, καθώς ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη, θα είναι το τελευταίο αυγό που θα λάβει η τσαρίνα και το μόνο που θα μπορέσει να πάρει μαζί της στο εξωτερικό, πριν ξεσπάσει η Οκτωβριανή Επανάσταση.
Το «Karelian Birch», το αυγό που επρόκειτο να παραδοθεί στον τσάρο το 1917, ολοκληρώθηκε μετά την παραίτησή του στις 15 Μαρτίου 1917. Το τιμολόγιο που θα στείλει στον Νικόλαο Β' ο Φαμπερζέ στις 25 Απριλίου θα απευθύνεται στον «κύριο Νικολάι Αλεξάντροβιτς Ρομάνοφ». Μετά την εξόφλησή του, το αυγό θα σταλεί στο παλάτι του Μεγάλου Δούκα Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς, αυτός όμως θα φύγει πριν από την παραλαβή του. Το πολύτιμο αντικείμενο θα παραμείνει εκεί και θα κλαπεί μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση.
Οι μπολσεβίκοι θα εθνικοποιήσουν τα εργαστήρια και την περιουσία των Φαμπερζέ και η εταιρεία θα κλείσει. Τον Σεπτέμβριο του 1918, ο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ θα διαφύγει μεταμφιεσμένος σε διπλωματικό ταχυδρόμο. Τα βήματά του θα τον οδηγήσουν στη Ρίγα, στη Γερμανία και τέλος στη Λωζάνη, όπου το 1820 θα πεθάνει πάμφτωχος από καρδιακή προσβολή, έχοντας πρώτα παραδοθεί σε μια ανείπωτη θλίψη. Αργότερα, η τέφρα του θα μεταφερθεί, μαζί με της συζύγου του, Αυγούστας, που πέθανε το 1925, στο κοιμητήριο Grand Jas στις Κάννες της Γαλλίας από τον γιο του Ευγένιο.
Πίσω στην πατρίδα του, τα κομψοτεχνήματά του έπεσαν στα χέρια ανθρώπων που δεν μπορούσαν να εκτιμήσουν την αξία τους. Η επαναστατική κυβέρνηση άρχισε να τα πουλάει κοψοχρονιά, πρώτα στα καταστήματα της Αγίας Πετρούπολης και στη συνέχεια στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα τα ίχνη πολλών από αυτά να έχουν χαθεί.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα το ότι ήθελε να βοηθήσει με το κινητό του ιατρείο στην καταπολέμηση του τύφου, ένας Αμερικανός βαρελάς, ονόματι Αρμάνδος Χάμερ, κατάφερε να επιστρέψει στην Αμερική με 13 πασχαλινά αυγά, αγορασμένα από αγράμματους και ανίδεους επαναστάτες που τα είχαν κλέψει όταν κατέλαβαν τα ανάκτορα. Έχοντας αποκτηθεί σε ευτελείς τιμές, απέφεραν στον Χάμερ μυθικά ποσά, όταν μοσχοπουλήθηκαν σε συλλέκτες.
Από τα 69 γνωστά αυγά Φαμπερζέ, 57 σώζονται μέχρι σήμερα. Από τα 50 αυτοκρατορικά αυγά, 44 έχουν διασωθεί, ενώ υπάρχουν φωτογραφίες τριών από τα έξι χαμένα. Δέκα από τα αυτοκρατορικά πασχαλινά αυγά εκτίθενται στο Οπλοστάσιο του Κρεμλίνου της Μόσχας, όπου είχαν μεταφερθεί μαζί με άλλους θησαυρούς της αυτοκρατορικής οικογένειας, κατόπιν εντολής του Λένιν.
Τα υπόλοιπα αυγά βρίσκονται διασκορπισμένα σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές σε όλο τον κόσμο, ενώ κάθε φορά που κάποιο είναι διαθέσιμο προς πώληση, οι τιμές εκτινάσσονται σε δυσθεώρητα ύψη. Μετά τη συλλογή που διαθέτει το Κρεμλίνο, ο Malcolm Forbes ήταν εκείνος που είχε καταφέρει να συγκεντρώσει τον μεγαλύτερο αριθμό αυγών: συνολικά εννέα, μαζί με περίπου 180 άλλα δημιουργήματα του Φαμπερζέ.
Λίγο πριν η συλλογή του Forbes δημοπρατηθεί από τον οίκο Sotheby's τον Φεβρουάριο του 2004, αγοράστηκε εξ ολοκλήρου από τον Ρώσο ολιγάρχη Βίκτορ Βέκελμπεργκ, ο οποίος, σε ντοκιμαντέρ του BBC Four το 2013, αποκάλυψε ότι είχε ξοδέψει πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια για την αγορά των εννέα αυγών Φαμπερζέ. Θεωρώντας ότι η συλλογή είναι σημαντική για τη ρωσική ιστορία και τον πολιτισμό, ο Βέκελμπεργκ ίδρυσε ιδιωτικό Μουσείο Fabergé στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, το οποίο εγκαινιάστηκε στις 19 Νοεμβρίου 2013.
Πολύτιμα για τους λάτρεις της τέχνης αλλά και κομμάτι, πλέον, της λαϊκής κουλτούρας, τα αυγά Φαμπερζέ πρωταγωνιστούν παντού: σε ταινίες του Τζέιμς Μποντ αλλά και σε επεισόδια του «Scooby Doo», στο «Peaky Blinders» και στους «Simpsons». Εξάλλου, όπως είπε ο ποιητής και κριτικός τέχνης σερ Σάρβερ Σίτγουελ: «Φαίνεται απίθανο να ξαναποκτήσει ο κόσμος έναν κοσμηματοπώλη όπως ο Καρλ Φαμπερζέ. Αυτά τα αντικείμενα φαντασίας που έφτιαξε δεν πρόκειται να ξαναγίνουν».
σχόλια