Αρχαία Ρώμη: Κοτόπουλο για τους φτωχούς, βρώμη για τις γυναίκες

Αρχαία Ρώμη: Χοιρινό για τους πλούσιους, κοτόπουλο για τους φτωχούς και βρόμη για τις γυναίκες Facebook Twitter
Ρωμαϊκό μωσαϊκό του 2ου π.Χ. αιώνα, Galleria dei Candelabri.
0

Η Villa de Μadrid είναι μια ιστορική πλατεία στη γοτθική συνοικία της Βαρκελώνης, όπου οι διερχόμενοι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να περάσουν μία ώρα περπατώντας ανάμεσα στους τάφους μιας ρωμαϊκής νεκρόπολης. Δίπλα υπάρχει και ένα μικρό μουσείο όπου εκτίθενται διάφορα αντικείμενα τα οποία βρέθηκαν στους τάφους, π.χ. ανθρώπινοι σκελετοί, υπολείμματα μικρών κατοικιδίων και απλά κεραμικά αγγεία.

Σ’ αυτήν τη ρωμαϊκή νεκρόπολη είναι θαμμένα τα λείψανα ή οι στάχτες εξήντα έξι ανθρώπων της μεσαίας ή κατώτερης τάξης, ενώ η νεκρόπολη βρίσκεται έξω από το ρωμαϊκό τείχος, καθώς ο νόμος απαγόρευε τις ταφές εντός της πόλης. Τι μας δείχνουν, όμως, για την Αρχαία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τα ανθρώπινα λείψανα και τα οστά των ζώων που ανακαλύφθηκαν σ’ αυτόν τον χώρο και υπέστησαν εργαστηριακή ανάλυση; Γιατί οι φτωχότεροι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν φθηνά είδη κρεάτων για να μειώσουν το κόστος του τελετουργικού της κηδείας; Και τι ομοιότητες υπάρχουν με τη σημερινή εποχή;

Τα συμπόσια και οι προσφορές αποτελούσαν σημαντικό μέρος των ταφικών τελετουργιών στην αρχαιότητα, που διασφάλιζαν τη μεταθανάτια ζωή. Σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ισπανική εφημερίδα «El Pais» υπάρχουν λεπτομέρειες σχετικά με τη Νεκρόπολη της Βαρκελώνης. Αυτός ο συλλογικός τάφος αποδεικνύει ότι οι φτωχότεροι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν φθηνής διαλογής κρέατα προκειμένου να μειώσουν το κόστος της κηδείας και να τιμήσουν τον νεκρό όπως υπαγόρευε η παράδοση.

Ο λόγος που γίνονταν οι προσφορές, τα συμπόσια και οι θυσίες ζώων ήταν για να εξασφαλιστούν η τροφή και η προστασία των θεοτήτων καθώς και η μνήμη του νεκρού. Επομένως, η παρουσία υπολειμμάτων πουλιών και πλούσιων σε κρέας μερίδων υποδηλώνουν ότι οι συγγενείς των θανόντων προσπάθησαν να ακολουθήσουν τον νόμο όσο το δυνατόν πιο πιστά, αλλά είναι σαφές ότι οι φτωχοί δεν έτρωγαν όπως οι πλούσιοι, ούτε και στον θάνατο.

Ουσιαστικά, οι Ρωμαίοι των κατώτερων κλιμακίων, πληρώνοντας ένα μηνιαίο τέλος σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, μπορούσαν να εξασφαλίσουν αξιοπρεπείς ταφές.

«Σύμφωνα με συγγραφείς όπως ο Κικέρωνας, ένας τάφος θεωρούνταν τάφος μόνο μετά τη θυσία ενός χοίρου – ενός ζώου με υψηλή τιμή που δεν μπορούσαν να φτάσουν οι σκλάβοι ή οι περισσότεροι πολίτες», γράφει στο κείμενό του ο Vicente G. Olaya.

Ο κεντρικός άξονας του συγκεκριμένου θέματος στηρίζεται σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο ακαδημαϊκό περιοδικό «Plos One» με τον τίτλο «Food for the soul and food for the body: Studying dietary patterns and funerary meals in the Western Roman Empire». Σύμφωνα με τα δεδομένα που παρουσιάζει, διαπιστώνουμε ότι οι ανισότητες που υπήρχαν στη ζωή διατηρούνταν και στον θάνατο, μέσω των ταφικών τελετουργιών.

Αρχαία Ρώμη: Χοιρινό για τους πλούσιους, κοτόπουλο για τους φτωχούς και βρόμη για τις γυναίκες Facebook Twitter
Η Villa de Μadrid στη Βαρκελώνη.

Τα ανθρώπινα λείψανα που βρέθηκαν στη Villa de Μadrid δόθηκαν για ενδελεχή ανάλυση προκειμένου να προσδιοριστούν οι διατροφικές συνήθειες των νεκρών καθώς και για να γίνει αντιπαραβολή με τα υπολείμματα των ζώων που καταναλώθηκαν ή δόθηκαν ως προσφορές κατά τη διάρκεια του ταφικού συμποσίου.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 30% των ταυτοποιημένων ζώων ήταν χοίροι, το 27,1% βοοειδή, το 24,3% κατσίκες και το 10% κοτόπουλα. Τεκμηριώθηκαν, επίσης, υπολείμματα ζαρκαδιού, λαγού, κουνελιού και αλεπούς.

η επίκουρη καθηγήτρια Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Ελένη Φάσσα.
H επίκουρη καθηγήτρια Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Ελένη Φάσσα.

Παράλληλα, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι γυναίκες και οι άνδρες εκείνης της εποχής δεν έτρωγαν τις ίδιες ποσότητες πρωτεΐνης – οι άνδρες έτρωγαν γενικά περισσότερο κρέας ή ψάρια, ενώ οι γυναίκες δημητριακά και βρώμη. Επίσης, διαπιστώνουμε το ότι δεν είχαν όλοι την ευχέρεια να κάνουν πολυτελείς ή πλούσιες προσφορές.

Ο λόγος που γίνονταν οι προσφορές, τα συμπόσια και οι θυσίες ζώων ήταν για να εξασφαλιστούν η τροφή και η προστασία των θεοτήτων καθώς και η μνήμη του νεκρού. Επομένως, η παρουσία υπολειμμάτων πουλιών και πλούσιων σε κρέας μερίδων υποδηλώνουν ότι οι συγγενείς των θανόντων προσπάθησαν να ακολουθήσουν τον νόμο όσο το δυνατόν πιο πιστά, αλλά είναι σαφές ότι οι φτωχοί δεν έτρωγαν όπως οι πλούσιοι, ούτε και στον θάνατο.

Είναι γεγονός ότι η πιο ισχυρή προσφορά στην αρχαία ρωμαϊκή θρησκεία ήταν η θυσία ζώων συνήθως εξημερωμένων, π.χ. βοοειδών, προβάτων και χοίρων. Το καθένα ήταν το καλύτερο δείγμα του είδους του, καθαρισμένο και στολισμένο, έτοιμο για θυσία.

Για παράδειγμα, τα κέρατα των βοδιών μπορεί να ήταν επιχρυσωμένα. Η θυσία επιδίωκε την εναρμόνιση γήινου και θείου, έτσι το θυσιαζόμενο ζώο έπρεπε να φαίνεται πρόθυμο να προσφέρει τη ζωή του για λογαριασμό της κοινότητας, να παραμένει ήρεμο και η θυσία να γίνεται γρήγορα και καθαρά.

Αρχαία Ρώμη: Χοιρινό για τους πλούσιους, κοτόπουλο για τους φτωχούς και βρόμη για τις γυναίκες Facebook Twitter
Τα ανθρώπινα λείψανα που βρέθηκαν στη Villa de Μadrid δόθηκαν για ενδελεχή ανάλυση προκειμένου να προσδιοριστούν οι διατροφικές συνήθειες των νεκρών.

Σκοπός της μελέτης του περιοδικού ήταν η διερεύνηση των ταφικών τελετουργικών καθώς και το αν σε αυτά περιλαμβανόταν ειδική διατροφή που διέφερε από την καθημερινή ή, αντίστροφα, αν ό,τι καταναλωνόταν ως τροφή στην καθημερινή ζωή χρησιμοποιούνταν και στα νεκρικά γεύματα και τις τελετές.

Όπως διαβάζουμε στη μελέτη, προσφορές κρέατος βρέθηκαν μόνο σε δεκαέξι τάφους από τους συνολικά πενήντα εννέα. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι δεν έλαβαν όλοι οι νεκροί τέτοιες προσφορές και ότι ούτε οι οικογένειές τους έκαναν συμπόσια, παρά το γεγονός ότι αυτές οι τελετουργίες ορίζονταν από τον νόμο, σύμφωνα με γραπτές πηγές.

«Η Αρχαία Ρώμη ήταν μια βαθιά ιεραρχημένη κοινωνία. Από τις απαρχές της πάσης φύσεως διαχωρισμοί (που εδράζονταν στην καταγωγή, στον πλούτο, στη δύναμη, στο κύρος) διαμόρφωναν την καθημερινότητα των ανθρώπων της, χάρασσαν την εσωτερική και εξωτερική πολιτική και σμίλευαν την αισθητική της. Ήδη απ’ την κούνια του ένας Ρωμαίος μάθαινε –και κανείς στη συνέχεια δεν θα του επέτρεπε να το λησμονήσει– σε ποια τάξη ανήκε και αυτομάτως τι είδους σχέσεις προδιαγραφόταν να αναπτύξει κατά τη διάρκεια της ζωής του με άλλες κοινωνικές ομάδες», επισημαίνει στη LiFO η επίκουρη καθηγήτρια Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Ελένη Φάσσα.

Και προσθέτει: «Ο θάνατος, που ως κοινή μοίρα ίσως αναμενόταν να καταλύει αυτές τις αντιθέσεις, απλώς τις επισφράγιζε. Οι ταφικές τελετουργίες των Ρωμαίων επιβεβαίωναν την κοινωνική και οικονομική θέση του νεκρού αλλά και των ζώντων συγγενών του, καθώς οι τελετές αφορούν μεν τους αποθανόντες, αλλά, ίσως πρωτίστως, και τους ζωντανούς. Έτσι, η κηδεία ενός σπουδαίου Ρωμαίου στρατηγού ήταν σχεδιασμένη να θυμίζει τον θρίαμβο που κάποτε είχε γιορτάσει στους δρόμους της πόλης.

Στην πολύβουη ταφική πομπή που ξεκινούσε από την οικία του νεκρού, μαζί με την οικογένεια, τους φίλους και τους πελάτες του, διέκρινε κανείς επαγγελματίες μοιρολογίστρες αλλά και χορευτές, μουσικούς και ηθοποιούς με μάσκες που απεικόνιζαν τους ένδοξους προγόνους του αποθανόντος. Το πολύχρωμο πλήθος περνούσε από το φόρουμ, όπου ο νεκρός στις μέρες της δόξας του θα ορθωνόταν καμαρωτός στο βήμα, και αργότερα κατέληγε σε ένα περίλαμπρο ταφικό μνημείο. Στο νεκρόδειπνο ήταν προσκεκλημένη ολόκληρη η πόλη και ασφαλώς δεν φείδονταν εξόδων για το φαγητό».

Αρχαία Ρώμη: Χοιρινό για τους πλούσιους, κοτόπουλο για τους φτωχούς και βρόμη για τις γυναίκες Facebook Twitter
Η αρχαία νεκρόπολη της Βαρκελώνης ανακαλύφθηκε το 1956.

Τι ίσχυε άραγε για τους λιγότερο προνομιούχους; Η κ. Φάσσα απαντά: «Οι λιγότερο προνομιούχοι θα έστηναν εκτός πόλεως ένα απλό ταφικό μνημείο και θα διενεργούσαν τις τελετές με όσα μέσα διέθεταν. Σε αυτήν την περίπτωση, οι ταφικές τελετουργίες αποτελούσαν ευθεία αντανάκλαση του βίου. Ωστόσο, μια αξιοπρεπής κηδεία δεν ήταν αυτονόητη για το μεγάλο αστικό πλήθος.

Έτσι, κάποιοι, ανήσυχοι αν θα αξιώνονταν μια πρέπουσα επιτύμβια τελετή, φρόντιζαν να ενταχθούν σε κάποιο από τα collegia funeraticia, συλλόγους που είχαν ως στόχο να εξασφαλίσουν στα μέλη τους αξιοπρεπή ταφή, και γι’ αυτό πλήρωναν διά βίου μηνιαία συνδρομή. Οι φτωχοί της πόλης ή οι εκτελεσμένοι εγκληματίες συχνά στοιβάζονταν σε μαζικούς τάφους (puticuli), προφανώς χωρίς κάποια τελετουργία να τους συνοδεύει στην οδυνηρή τους κάθοδο.

Οι περίφημοι κήποι του Μαικήνα, π.χ., όπου ο Οράτιος και ο Βιργίλιος συζητούσαν κάτω απ’ τη σκιά θεόρατων βελανιδιών και στη δροσιά λεπτεπίλεπτων νυμφαίων, είχαν στηθεί πάνω σε μαζικούς τάφους πάμφτωχων Ρωμαίων που ρίχνονταν εκεί ανάκατα με πτώματα ζώων και διάφορες ακαθαρσίες. Ο Αύγουστος είχε παραχωρήσει στον φίλο του, τον Μαικήνα, τον χώρο που λειτουργούσε μέχρι τότε ως νεκροταφείο των απόκληρων, στερώντας έτσι από το αστικό προλεταριάτο ακόμα και τη δυνατότητα μιας τέτοιας θλιβερής ταφής. Επομένως, στην αρχαία Ρώμη συνήθως πέθαινες όπως ζούσες».

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Ιστορία μιας πόλης / Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Στη μέση των Κυκλάδων, σ’ ένα νησί χωρίς μόνιμους κατοίκους, η γη κρύβει ακόμη φωνές. Αν ξέρεις πού να κοιτάξεις, η Δήλος αρχίζει να σου μιλά για θεούς που λατρεύτηκαν, εμπορικές αυτοκρατορίες που γεννήθηκαν, λαούς που ήρθαν και έφυγαν, και τελετές που παραμένουν μυστήριο. Το νησί αυτό υπήρξε κάποτε το κέντρο του κόσμου – και ακόμη κρατά μυστικά. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την αρχαιολόγο Ζώζη Παπαδοπούλου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και φεμινίστρια Λιλίκα Νάκου επισκέφθηκε το –υπό κρατική διαχείριση– πορνείο των Βούρλων τον Φλεβάρη του 1936, συνομίλησε με τις «γυναίκες της αμαρτίας» και μετέφερε τις εντυπώσεις της.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«ΒΙΑΣ»: Τα αρχαιολογικά τοπία ως ζωντανά οικοσυστήματα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Καμπανούλες στους Δελφούς, Πέρδικες στο Σούνιο. Ό,τι φυτρώνει και ζει στους αρχαιολογικούς χώρους

Μια πρωτοποριακή επιστημονική προσέγγιση του πολιτιστικού τοπίου αποκαλύπτει έναν άγνωστο κόσμο χιλιάδων ζώων και φυτών σε είκοσι εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της χώρας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Οι Αθηναίοι / Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Από τις ανασκαφές στην Επίδαυρο και τη Νάξο, ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας αφηγείται μια ζωή αφιερωμένη στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Και όπως λέει, το πιο πολύτιμο εύρημα δεν ήταν αρχαιολογικό – ήταν η γυναίκα του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Ιστορία μιας πόλης / Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Από το Ωδείο Αθηνών έως τη Σουηδία της εξορίας, ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας, αλλά και ένας διανοούμενος που οραματίστηκε μια πιο δημοκρατική, λειτουργική και πολιτισμένη πόλη. Ποια είναι η παρακαταθήκη του στη σύγχρονη Ελλάδα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Λουκά Μπαρτατίλα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Πώς κατανοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες την ψυχική ασθένεια; Ήταν θεϊκή τιμωρία, παθολογία του σώματος ή ένα υπαρξιακό βάρος που αποτυπωνόταν στη λογοτεχνία και στο θέατρο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Γιώργο Καζαντζίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, για τον τρόπο με τον οποίο η αρχαιοελληνική κοινωνία εξηγούσε, απεικόνιζε και αντιμετώπιζε τις ψυχικές διαταραχές.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ