Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού

Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Μαρμάρινη ανάγλυφη πλάκα από την είσοδο σπιτιού στη Δήλο με την παιγνιώδη επιγραφή ΤΟΥΤΟ ΕΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΥΤΟ ΣΟΙ (αυτό για σένα κι αυτό για μένα), 1ος αι. π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου
13

Μια ιδέα της Μύριαμ Φώτου

που μας διέθεσε και τις φωτογραφίες

από ένα γούρι του Μουσείου Μπενάκη

 

 

Όλα ξεκινούν από μια πεποίθηση που έρχεται από τα βάθη της αρχαιότητας, ότι δηλαδή η γυμνότητα δεν συμβολίζει μόνο τη γονιμότητα αλλά μπορεί να λειτουργεί και ως επιθετική σεξουαλικότητα αποκτώντας έτσι ως εικόνα αποτροπαϊκό χαρακτήρα.

Έτσι υπάρχουν γυναικείες θεότητες, όπως η Αστάρτη-Ιστάρ, που βάσισαν όλη τη δράση τους στη γυμνότητά τους: επιδεικνύοντάς την προκαλούν δέος, εκφοβίζουν τον θεατή, μας διδάσκουν από πολύ νωρίς ότι το σεξ είναι δύναμη.

Αντίστοιχα επιδεικνύεται η ανδρική σεξουαλικότητα που ασφαλώς μεταδίδει κατά βάση ένα μήνυμα ερωτικό, αλλά ενέχει και έναν χαρακτήρα αποτροπαϊκό: είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Ερμαϊκών στηλών που λειτουργούσαν σαν συνοριακοί λίθοι και οδοδείκτες στην αρχαία Ελλάδα αποδίδοντας ολόγλυφη την κεφαλή του Ερμή και ανάγλυφα τα γεννητικά του όργανα.

Ο φαλλός λειτουργεί ευρέως και ως αυτόνομο σύμβολο, ως pars pro toto, μέρος αντί του όλου. Ως σύμβολο λοιπόν προφυλάσσει από τη βασκανία, απωθεί την κακή μαγεία, λειτουργεί ως φυλαχτό για τον κάτοχό του. Προφανώς με αυτή τη λογική το Μουσείο Μπενάκη διάλεξε ένα από τα γούρια του για το 2013, σχεδιασμένο από την Αλεξάνδρα Τσουκαλά, να έχει το σχήμα του φτερωτού φαλλού. Ο φαλλός αποδίδεται φτερωτός για να αποδοθεί συντομογραφικά η κοινή παρομοίωσή του με πτηνό.

Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter


Στην Αρχαία Ελλάδα ο φτερωτός (και μή) φαλλός συνδέεται άρρηκτα με τη Διονυσιακή λατρεία. Προφανέστερο παράδειγμα οι μεγάλοι φαλλοί αφιερώματα στη Δήλο. Οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν ενθουσιωδώς το φτερωτό φαλλό και τον ονόμασαν fascinum, μια λέξη ετυμολογικά συγγενή με τη βασκανία. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον ότι οι Εστιάδες Παρθένες που κρατούσαν ζωντανή την ιερή φλόγα στο ναό της Εστίας στην Αγορά της Ρώμης είχαν στο σκευοφυλάκιο μαζί με άλλα ιερά αντικείμενα και τον fascinum populi Romani, προφανώς κάποιο ομοίωμα φαλλού που συνδεόταν άρρηκτα με την ιστορία και την τύχη της πόλης. Όχι τυχαία ο φαλλός ήταν το σύμβολο μιας θεότητας που προστάτευε τον γάμο και λεγόταν Mutinus Titinus.

Από τις πάμπολλες χρήσεις των φαλλικών απεικονίσεων, κυρίως σε λυχνάρια και κοσμήματα (ήταν δημοφιλή ως περίαπτα για αγοράκια), ξεχωρίζω ως πιο πρωτότυπο το tintinnabulum (μια ωραία ηχοποίητη λέξη), ένα αντικείμενο που κρεμούσαν σε κήπους και στις εισόδους σπιτιών και καταστημάτων. Είναι ο λεγόμενος μελωδός ή ανεμόκρουστο, ένα αντικείμενο με κρεμαστά στοιχεία ή κουδουνάκια που παράγει έναν γλυκό ήχο με το απαλό φύσημα του ανέμου.

Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Ετρουσκική τοιχογραφία από τον Τάφο του Ποντικού, 520 π.Χ.
Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Ο φτερωτός φαλλός του Φιλωνίδη κατευθύνεται προς την Ανεμώνη, αγνοώντας στιγμαία την Αυλητρίδα αριστερά του και μιά τρίτη ανώνυμη κυρία δεξιά του. Πώμα ερυθρόμορφης πυξίδας, 430-420 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Ρωμαϊκοί μικροί οστέινοι φτερωτοί φαλλοί, μάλλον κοσμήματα, ευρήματα λαθρανασκαφής, Μεγάλη Βρετανία
Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Ο φτερωτός φαλλός επιτίθεται στο κακό μάτι, ανάγλυφο, Leptis Magna Λιβύη
Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Ρωμαϊκό λυχνάρι από την Πομπηία, 1ος αι. μ.Χ.
Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Ρωμαϊκό λυχνάρι από την Πομπηία, 1ος αι. μ.Χ.
Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Ρωμαϊκό tintinabulum με κουδουνάκια, 1ος αι. μ.Χ., Βρετανικό Μουσείο
Η αποτροπαϊκή αξία του φτερωτού φαλλού Facebook Twitter
Ρωμαϊκό tintinabulum, 1ος αι. π.Χ.- 1ος αι. μ.Χ., Βρετανικό Μουσείο
Αρχαιολογία & Ιστορία
13

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΔΟΥΝΕΙΚΑ

Ρεπορτάζ / Σκάνδαλο παιδεραστίας στα Δουνέικα: Το αποκρουστικό πρόσωπο της «αγίας» ελληνικής κοινωνίας

Η υπόθεση παιδεραστίας στα Δουνέικα, ένα χωριό 900 κατοίκων κοντά στην Αμαλιάδα, τη δεκαετία του ’80, φέρνει στο φως όχι μόνο τα φρικιαστικά εγκλήματα «ευυπόληπτων πολιτών», αλλά και τη συνωμοσία της σιωπής και την υποκρισία που επικρατεί σε κλειστές κοινωνίες.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΦΛΙΟΣ
Διάλογος Μηλίων-Αθηναίων: Μαθήματα εξωτερικής πολιτικής από το 416 π.Χ

Ιστορία μιας πόλης / Διάλογος Μηλίων-Αθηναίων: Μαθήματα εξωτερικής πολιτικής από το 416 π.Χ

Γιατί ο Διάλογος Μηλίων και Αθηναίων είναι τόσος σημαντικός για το έργο του Θουκυδίδη; Ποια ήταν η αθηναϊκή αντίληψη για τη δύναμη και τη δικαιοσύνη; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Σπύρο Ράγκο, καθηγητή αρχαίας ελληνικής φιλολογίας και φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, για όσα αποκαλυπτικά μάς λέει ακόμα και σήμερα ο διάλογος.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Η μοναχική διαδρομή του πρώτου Ευρωπαίου φιλέλληνα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο πρώτος Ευρωπαίος φιλέλληνας και η άγνωστη ιστορία του

Ο Γερμανός ιστορικός Μαρτίνος Κρούσιος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος του 16ου αιώνα μελετώντας την Ελλάδα της οθωμανικής κατοχής –τη γλώσσα, τα έθιμα, τα ρούχα, τα τραγούδια– χωρίς να φύγει ποτέ από την πατρίδα του.
THE LIFO TEAM
Η Αθήνα της Πηνελόπης Δέλτα

Ιστορία μιας πόλης / Η Αθήνα της Πηνελόπης Δέλτα

Ποια είναι η σημασία του μυθιστορήματος «Οι Ρωμιοπούλες»; Με ποιο τρόπο αποτυπώθηκε η Αθήνα στη ζωή και το έργο της Πηνελόπης Δέλτα; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον ιστορικό Τάσο Σακελλαρόπουλο, υπεύθυνο των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, για τη σχέση της συγγραφέως με την πόλη που τη σημάδεψε.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μια επίσκεψη στο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης το 1932 / «Γέλια καμπάνιζαν σαν καγχασμοί του Σατανά!» / Φρίκη και ανθρώπινα ράκη στο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης το 1932

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Γέλια καμπάνιζαν σαν καγχασμοί του Σατανά!»: Στο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης το 1932

Τα dirty '30s & late '20s «ακολουθούν» τον δημοσιογράφο Χρήστο Εμ. Αγγελομάτη στο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης το 1932 και διασώζουν εικόνες αποτροπιασμού που δύσκολα περιγράφονται. Παρά «τις άναρθρες κραυγές» και «τα στριγκά ξεφωνητά» που άκουσε στην είσοδο, ο ρεπόρτερ πέρασε την πύλη. Τι αντίκρισε;
DIRTY '30S & LATE '20S
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιον θεωρούσαν «άσχημο» στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Υπήρχαν και «άσχημα» αγαλματίδια στην αρχαία Αθήνα

Μικρά αγαλματίδια ή γλυπτά λατρευτικού ή θρησκευτικού συνήθως χαρακτήρα, που απεικονίζουν ανθρώπινες ή ζωικές μορφές: τα ειδώλια. Είναι όλα oμοιόμορφα ή υπάρχουν και ενδιαφέρουσες, συχνά αναπάντεχες, διαφοροποιήσεις; H Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την Αναστασία Μεϊντάνη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Η ιστορία του κούρου Αριστοδίκου που στάθηκε ορόσημο της ελληνικής τέχνης

Αρχαιολογία / Κούρος Αριστόδικος: Ένα άγαλμα ορόσημο στην αρχαία ελληνική Τέχνη

Το άγαλμα, λίγο μεγαλύτερο του φυσικού μεγέθους, έχει ύψος 1,95 μ., είναι σμιλεμένο σε παριανό μάρμαρο, χρονολογείται από τους μελετητές γύρω στα 510-500 π.Χ., αποτελεί το τελευταίο δείγμα της μεγάλης σειράς των αττικών κούρων και αποκαλύπτει ποιες ήταν οι ταφικές συνήθειες στην Αθήνα εκείνης της εποχής.
THE LIFO TEAM
Ποιοι ήταν οι μαυραγορίτες της Κατοχής και πώς λειτουργούσαν;

Ιστορία μιας πόλης / Ποιοι ήταν οι μαυραγορίτες της Κατοχής;

Πώς ήταν η καθημερινότητα στην Αθήνα της γερμανικής Κατοχής; Ποιες στρατηγικές ανέπτυξαν οι Αθηναίοι για να επιβιώσουν; Πώς και πού έβρισκαν τρόφιμα; Πώς επηρέασε η παρουσία των κατακτητών τις μετακινήσεις των κατοίκων της πόλης; H Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη για την καθημερινή ζωή στην κατοχική Αθήνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Στην αρχαία Αθήνα, ο λαγός δεν ήταν μόνο θήραμα, αλλά και σύμβολο ερωτικής επιθυμίας και γονιμότητας, ενώ χρησιμοποιούνταν επίσης ως προσφορά στους θεούς. Ο Ξενοφών έγραψε για το κυνήγι του, ενώ εμφανίζεται συχνά στην τέχνη - στα αγγεία, στις παραστάσεις συμποσίων, ακόμη και σε ταφικά μνημεία. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την Κάτια Μαργαρίτη ρίχνοντας φως στο παρελθόν ενός ζώου που είχε πολύ μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι ίσως φανταζόμαστε.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Γεννήθηκε σαν σήμερα  / Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Στις 15 Απριλίου 1489 γεννήθηκε ο αρχιτέκτονας που έφτιαξε από τριακόσια τριάντα έργα. Ανάμεσα σε αυτά, το Τέμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1550 -1557) και το Κουρσούμ Τζαμί ή Τζαμί του Οσμάν Σαχ στα Τρίκαλα, το μοναδικό του έργο που σώζεται στην Ελλάδα.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
«Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / «Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Πόσο μπορεί να συμβάλει ένα βιβλίο στη σεξουαλική χειραφέτηση των Ελληνίδων; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Παναγιώτα Βογιατζή για την Ντόρα Ρωζέττη και τη γυναικεία ομοφυλοφιλία στην Αθήνα των αρχών του 20ού αώνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Close up: Η ψηφιακά αποκατεστημένη τοιχογραφία στον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές

Αρχαιολογία & Ιστορία / Close up: Η ψηφιακά αποκατεστημένη τοιχογραφία στον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές

Το σημαντικότερο σωζόμενο έργο της κλασικής ξαναζωντανεύει 23 αιώνες μετά με τη βοήθεια της αρχαιομετρίας, της τεχνητή νοημοσύνη και της καλλιτεχνικής δημιουργίας σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασή του που ανοίγει νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
THE LIFO TEAM
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT

σχόλια

7 σχόλια
Καλησπερα !!! ενδιαφέρων αρθο ..!! εχω φαλλο έτοιμο σε αργυρο 925 , οποιος ενδιαφέρεται ας στείλει mail : [email protected]να του στειλω φωτογραφία και λεπτομέρειες, ειναι σχεδον ετοιμος και ο φτερωτος Ευχαριστω !!
Ερώτηση: το "πουλί" ως ονομασία για το ανδρικό μόριο προέρχεται από αυτή την εποχή; σε άλλους πολιτισμούς κλπ υπάρχει η αντίστοιχη ονομασία /παρομοίωση στην καθημερινή αργκό;;;
Δυστυχώς δεν το βρήκα διαθέσιμο στο e-shop του Μουσείου. Σας δίνω το λινκ για να κοιτάξετε και εσείς και ενδεχομένως να δοκιμάσετε να επικοινωνήσετε τηλεφωνικά ή με mail μήπως σας διευκολύνουν στην αγορά εξ αποστάσεως http://www.benaki.gr/index.asp?lang=gr&id=601
Συγχαρητήρια για άλλη μια φορά για την όμορφη στήλη!!Θυμάμαι πριν χρόνια που είχα πάει στην αρχαία Θήρα, είχε φαλλούς έκω από πάρα πολλά σπίτια (δεν θυμάμαι αν είχαν φτερά).
http://www.etymonline.com/index.php?search=fascinatefascinate (v.)1590s, "bewitch, enchant," from Middle French fasciner (14c.), from Latin fascinatus, pp. of fascinare "bewitch, enchant, fascinate," from fascinus "spell, witchcraft," of uncertain origin. Possibly from Greek baskanos "bewitcher, sorcerer," with form influenced by Latin fari "speak" (see fame). The Greek word might be from a Thracian equivalent of Greek phaskein "to say;" cf. also enchant, and German besprechen "to charm," from sprechen "to speak." Earliest used of witches and of serpents, who were said to be able to cast a spell by a look that rendered one unable to move or resist. Sense of "delight, attract" is first recorded 1815. Related: Fascinated; fascinating.Τα λεξικά έχουν tintinnabulum, με διπλό n.
Σας ευχαριστώ πολύ για την σημαντικότατη παρατήρηση.Δεν ξέρω σε ποιά λεξικά αναφέρεστε, πάντως εγώ βρήκα δόκιμες και τις δύο γραφές (με ένα και δύο n) και γι'αυτό συνειδητά χρησιμοποίησα στο κείμενο και τις δύο (στο κείμενο με δύο n, στις λεζάντες με n), ελπίζοντας προφανώς μάταια να πάρω καλό βαθμό στο διαγώνισμα.
Τ̲ο oed.com, το m-w.com, το Petit Robert, το etymonline.com, το de.pons.eu, η Wikipedia το έχουν παντού με διπλό n. (Εξαιρείται το ισπανικό λήμμα http://es.wikipedia.org/wiki/Tintin%C3%A1bulo, αλλά στα Ισπανικά έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχουν διπλά σύμφωνα, αν δεν απατώμαι).Η Google βρίσκει και τις δύο γραφές, αλλά το διπλό n υπερτερεί πέντε προς ένα.Το ιταλικό λεξικό μου έχει πάλι διπλό n, το οποίο στα Ιταλικά δεν γράφεται απλώς, αλλά προφέρεται διπλό.Στο de.pons.eu βρίσκω πάντως tintinnō, αλλά και tintinō.